Oznaczenie grupy krwi to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych, które jest niezbędne do wykonania transfuzji krwi lub planowanej operacji chirurgicznej. Jakie grupy krwi wyróżniamy i jak sprawdzić grupę krwi? Kiedy należy oznaczyć grupę krwi? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
- Jakie są grupy krwi?
- Dlaczego warto wiedzieć, jaką się ma grupę krwi?
- Jak można sprawdzić, jaką ma się grupę krwi?
- Jak przygotować się do sprawdzenia grupy krwi z układu AB0 i Rh?
Jakie są grupy krwi?
Grupy krwi klasyfikuje się na podstawie zestawu antygenów obecnych na powierzchni erytrocytów, a więc krwinek czerwonych. Antygeny to związki chemiczne, które zdolne są do związania się ze swoistymi przeciwciałami oraz wywoływania odpowiedzi układu odpornościowego. Obecność lub brak danego antygenu na powierzchni krwinek czerwonych, a co za tym idzie obecność we krwi określonych przeciwciał skierowanych przeciwko tym antygenom pozwala na przypisanie do konkretnej grupy krwi.
Wyróżniamy dwa podstawowe układy grup krwi, a więc układ AB0 oraz układ Rh. Warto w tym miejscu wspomnieć, że osobą, która odkryła grupy krwi oraz wprowadziła ich symboliczne oznaczenie był polski lekarz Ludwik Hirszfeld. To właśnie dzięki niemu w 1928 roku na całym świecie przyjęto jednolite oznaczenie grup krwi symbolami A, B, AB, i 0. Co więcej, lekarz ten zidentyfikował również czynnik Rh i wyjaśnił przyczyny konfliktu serologicznego.
Układ AB0 – czym jest?
Najważniejszym, podstawowym układem grup krwi u człowieka jest układ AB0. W tej sytuacji na krwinkach rozpoznawane są antygeny A oraz B. Zgodnie z tym podziałem wyróżniamy grupę krwi:
- A – wówczas na krwinkach czerwonych obecny jest antygen A,
- B – w tej sytuacji obecny jest antygen B,
- AB – w tym przypadku obecny jest zarówno antygen A i B,
- 0 – w tej sytuacji na krwinkach czerwonych nie ma antygenu A, ani antygenu B.
Warto podkreślić, że w przypadku braku antygenu na krwinkach czerwonych, dochodzi do produkcji przeciwciał skierowanych przeciwko danemu antygenowi. Jeżeli pacjent ma grupę krwi A, to w jego krwi można zidentyfikować przeciwciała skierowane przeciwko antygenowi B (anty-B). Co za tym idzie, pacjenci z grupą krwi AB nie syntetyzują przeciwciał przeciwko antygenom tego układu, natomiast pacjenci z grupą krwi 0 będą posiadać we krwi zarówno przeciwciała skierowane przeciwko antygenowi A (anty-A), jak i przeciwko antygenowi B (anty-B).
Układ Rh – czym jest?
Kolejnym, ważnym układem grup krwi jest układ Rh. W tej sytuacji identyfikuje się obecność lub brak antygenu D na powierzchni krwinek czerwonych. W przypadku obecności tego antygenu na powierzchni erytrocytów rozpoznajemy grupę krwi Rh+, zaś w przypadku jego braku Rh-. Dane statystyczne donoszą, że nawet 85% osób rasy białej posiada antygen D i cechuje się grupą krwi Rh+. Różnicą pomiędzy układami Rh i AB0 jest to, że u pacjentów posiadających antygen D nie dochodzi samoistnie do produkcji przeciwciał anty-D. Aby doszło do syntetyzowania tych przeciwciał konieczny jest kontakt z krwią Rh+, który może mieć miejsce na przykład przy przetoczeniu krwi niezgodnej w układzie Rh lub w czasie porodu dziecka z grupą krwi Rh+.
Dlaczego warto wiedzieć, jaką się ma grupę krwi?
Wiedza na temat posiadanej grupy krwi jest niezbędna do przetoczenia krwi, przeszczepienia niektórych narządów oraz przed każdym, planowanym zabiegiem chirurgicznym. Co więcej, badanie to wykonuje się również u kobiet planujących ciążę lub ciężarnych w celu uzyskania informacji o możliwości wystąpienia konfliktu serologicznego.
>> Przeczytaj również: Konflikt serologiczny – co to jest, jakie są jego skutki i sposoby na wykrycie
Grupa krwi a transfuzja lub przeszczep narządów
W przypadku konieczności przetaczania koncentratu krwinek czerwonych, niezbędne jest dopasowanie krwi pod kątem układu AB0 oraz układu Rh. Przed rozpoczęciem przetoczenia krwi konieczne jest ponadto wykonanie próby zgodności (nazywanej też próbą krzyżową), która polega na połączeniu próbek krwi dawcy i biorcy. Ma to na celu sprawdzenie czy nie dochodzi między nimi do reakcji i nie obserwuje się hemolizy lub aglutynacji. Zgodność w zakresie grupy krwi jest również wymagana w większości przypadków przeszczepienia narządów. Ma to miejsce na przykład w sytuacji konieczności wykonania przeszczepu wątroby czy nerki.
Wiedza o grupie krwi a planowanie ciąży
Wiedza o grupach krwi w zakresie układu Rh jest niezwykle ważna przy planowaniu ciąży, co wynika z możliwości wystąpienia konfliktu serologicznego. Z konfliktem serologicznym mamy do czynienia, gdy matka posiada grupę krwi Rh minus, a rozwijający się płód Rh plus. W takiej sytuacji, gdy dojdzie do kontaktu krwi płodu z krwią matki, dochodzi do wytworzenia przeciwciał skierowanych przeciwko antygenowi D. Do kontaktu z krwią dziecka może dojść na przykład w czasie inwazyjnych procedur takich jak biopsja kosmówki, czy amniopunkcja. Kontakt ten ma miejsce również w czasie porodu. W tym przypadku z konfliktem serologicznym możemy mieć do czynienia w kolejnej ciąży. Wiedza na temat grupy krwi pozwala na zaplanowanie odpowiedniego postępowania, w tym podawania immunoglobuliny anty-D, co ma na celu zapobieganie wystąpieniu konfliktu serologicznego. O wskazaniach do podania immunoglobuliny anty-D decyduje lekarz prowadzący.
>> To może Cię zainteresować: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa
Jak można sprawdzić, jaką ma się grupę krwi?
W celu oznaczenia grupy krwi konieczne jest pobranie próbki krwi żylnej. Pobranie krwi przebiega w taki sam sposób jak pobranie krwi w celu wykonania podstawowych badań laboratoryjnych – na przykład morfologii krwi obwodowej. Warto podkreślić, że wiarygodnym dowodem medycznym, świadczącym o grupie krwi są dwa niezależne, zgodne wyniki oznaczenia lub wynik zawierający wpisy o wykonaniu dwóch zgodnych oznaczeń (badanie grupy krwi z potwierdzeniem).
Jak często badać grupę krwi?
Grupa krwi jest cechą stałą i niezmienną przez cały okres życia, co sprawia, że nie ma konieczności powtarzania jej oznaczenia. Jednak w niektórych sytuacjach możemy obserwować zmianę grupy krwi. Takie zjawisko może mieć miejsce po przeszczepie szpiku kostnego, co związane jest z produkcją erytrocytów, posiadających na swojej powierzchni nowe antygeny dawcy szpiku.
Jak przygotować się do sprawdzenia grupy krwi z układu AB0 i Rh?
Oznaczenie grupy krwi nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Samo pobranie najlepiej zrealizować w godzinach porannych. Pacjenci często zastanawiają się, czy na badanie grupy krwi trzeba być na czczo. Warto wiedzieć, że przed wykonaniem badania grupy krwi nie ma konieczności pozostawania bez posiłku. Wynik oznaczenia grupy krwi jest dostępny maksymalnie w ciągu kilku dni roboczych.
>> Warto wiedzieć: Jak wykonać badania krwi bez wychodzenia z domu?
Podstawowe układy grup krwi to układ AB0 oraz układ Rh. Znajomość grupy krwi i posiadanie potwierdzonego jej wyniku pozwala w nagłych przypadkach na szybsze podjęcie procedur ratujących życie. Badanie grupy krwi to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych, którego wykonanie jest konieczne w wielu sytuacjach klinicznych.
Bibliografia
- P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020,
- A. Szutowicz i inni, Diagnostyka laboratoryjna, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2009,
- M. Wiercińska, Grupa krwi – jakie są grupy krwi, dziedziczenie. Medycyna Praktyczna. [dostęp online].
