Migdałki to ważne struktury układu odpornościowego. Pomagają one dzieciom w zwalczaniu infekcji, jednak ma to swoją cenę. Ciągła aktywność migdałków sprawia, że mogą one ulegać przerostowi i być przyczyną wtórnych objawów. Oprócz migdałków podniebiennych istnieje jeszcze trzeci – migdałek gardłowy. Jaką pełni funkcję? Gdzie jest położony? Jakie objawy daje jego przerost? Przeczytaj i sprawdź, czy nie zauważasz cech przerostu migdałka gardłowego u swojego dziecka.
Spis treści:
- Trzeci migdał – gdzie jest i jakie pełni funkcje?
- Przyczyny przerostu migdałka gardłowego u dziecka
- Jakie są objawy powiększenia trzeciego migdałka u dziecka?
- Przerost migdałka gardłowego u dziecka – diagnostyka
- Leczenie przerostu trzeciego migdałka u dzieci
- Przerost migdałka u dziecka – podsumowanie
Trzeci migdał – gdzie jest i jakie pełni funkcje?
Migdałek gardłowy znajduje się w przestrzeni granicznej między gardłem (górną częścią) a wejściem do nosogardzieli. Wraz z migdałkami podniebiennymi tworzy tzw. pierścień Waldeyera.
Jest to bardzo ważna struktura, która bierze udział w odpowiedzi immunologicznej i stanowi pierwszą dużą barierę w obronie przed infekcjami. Ma kształt owalny, składa się z kilku listewek przedzielonych bruzdami. W bruzdach rozmieszczone są niewielkie skupiska komórek układu odpornościowego, głównie limfocytów B (wytwarzających przeciwciała) otoczonych mniejszą liczbą limfocytów T.
Przerost migdałka gardłowego jest częsty wśród dzieci w wieku od 2. do 10. roku życia, w zależności od źródła odsetek tego schorzenia waha się od 30% do nawet 70%.
Przyczyny przerostu migdałka gardłowego u dziecka
Przerost migdałka gardłowego traktuje się jako chorobę, gdy powoduje objawy. Dzieje się to zazwyczaj w miarę powiększania się 3 migdała u dziecka. Prowadzą do tego:
- fizjologiczny szybki wzrost tego narządu we wczesnych latach życia: najbardziej dynamiczny w wieku od 3 do 6 lat, towarzyszy mu nieco wolniejszy wzrost jamy nosowo-gardłowej; po 6. roku życia migdałek rośnie wolniej, a twarzoczaszka szybciej,
- duża aktywność komórek układu odpornościowego między 4. a 10. rokiem życia: prowadzi ona do dość silnej odpowiedzi zapalnej i tym samym wzrostu ukrwienia i rozmiarów migdałka,
- duża częstość infekcji dróg oddechowych wśród małych dzieci: częste zakażenia pobudzają migdałek do zwiększonej aktywności,
- mutacje w niektórych genach: powodują one, że odpowiedź zapalna w migdałkach jest silniejsza, co prowadzi do przerostu,
- niektóre mikroby: nawracające infekcje wirusowe i bakteryjne ułatwiają kolonizację przez patogeny, prowadząc do przerostu; najczęściej izolowanymi bakteriami są Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes i Staphylococcus aureus, obecne są także bakterie beztlenowe,
- ekspozycja na sok żołądkowy podczas choroby refluksowej przełyku może również przyczyniać się do wystąpienia przerostu migdałka,
- kolejnym czynnikiem ryzyka jest bierne palenie.
>> Przeczytaj: Sezonowe zakażenia układu oddechowego
Jakie są objawy powiększenia trzeciego migdałka u dziecka?
W wyniku przerostu trzeciego migdałka może dochodzić do rozwoju następujących objawów:
- nawracający ostry lub przewlekły stan zapalny związany z przerostem migdałka u dziecka, czemu towarzyszy spływanie śluzowo-ropnej wydzieliny po tylnej części gardła,
- przewlekły stan zapalny może rozprzestrzenić się na sąsiadujące obszary błony śluzowej, np. nosa, zatok i ucha środkowego,
- niedrożność nosogardła i blokowanie ujścia trąbek Eustachiusza, co zwiększa szanse na ostre i/lub zapalenie ucha środkowego,
- niedosłuch wskutek częstych i/lub przewlekłych zakażeń ucha środkowego,
- oddychanie przez usta, często chrapanie; może dojść do rozwoju tzw. twarzy adenoidalnej, która charakteryzuje się silniejszym rozwojem i cofnięciem żuchwy, podłużnej twarzy z otwartymi ustami, dolnym położeniem języka i tyłozgryzem,
- zwiększona podatność na infekcje, czemu zazwyczaj towarzyszą nawracające infekcje górnych dróg oddechowych (np. angina)
- zaburzenia snu wskutek niedrożności górnych dróg oddechowych,
- nieprawidłowy rozwój mowy wskutek ubytku słuchu i nieprawidłowego rozwoju twarzoczaszki.
Nie należy więc ignorować objawów powiększonego trzeciego migdała u dziecka, ponieważ zaniedbanie zakażenia może mieć poważne konsekwencje zdrowotne.
Przerost migdałka gardłowego u dziecka – diagnostyka
Wczesne wykrycie niedrożności nosa i przerostu migdałka gardłowego ma kluczowe znaczenie dla uniknięcia wyżej wymienionych powikłań. Ważnym elementem pozostaje dokładny wywiad i badanie przedmiotowe.
Standardem jest endoskopowa ocena jam nosa, którą przeprowadza specjalista laryngolog. Pozwala to na uwidocznienie „schowanego” w nozdrzach migdałka gardłowego oraz określenie stopnia jego przerostu. Objawy (zazwyczaj) pojawiają się, gdy migdałek wypełnia około 60% objętości nosogardła.
Istnieją także alternatywne metody diagnostyczne (zdecydowanie rzadziej stosowane), które obejmują ocenę RTG czy tomografię komputerową. Istotne są także badania dodatkowe pozwalające na ocenę obecności i nasilenia powikłań. Należy tu wymienić tympanometrię (ocena ucha środkowego) i audiometrię (ocena ubytków słuchu).
Niekiedy, przy podejrzeniu alergicznego tła przerostu migdałka gardłowego u dziecka, wykonywane są oznaczenia laboratoryjne takie jak morfologia z rozmazem, całkowite stężenie przeciwciał w klasie IgE, swoiste przeciwciała w klasie IgE oraz testy skórne.
Leczenie przerostu trzeciego migdałka u dzieci
W większości przypadków, w których przerośnięty migdałek trzeci nie daje nasilonych objawów, stosuje się postępowanie zachowawcze obejmujące baczną obserwację i kontrolę.
W przypadkach objawów łagodnych często stosowane są donosowe glikokortykosteroidy. Dokładny czas i schemat ich stosowania są indywidualne, niemniej niekrótkie – z reguły trwa kilka tygodni. Nie ma dowodów na to, że korzystne jest stosowanie ogólnoustrojowych sterydów, antybiotyków i leków przeciwhistaminowych, niemniej bywają niekiedy włączane. Wymaga to dalszych badań o wyższym poziomie wiarygodności niż dobra praktyka kliniczna.
Usunięcie migdałka gardłowego, czyli adenotomia, jest wykonywana u pacjentów z nasilonymi objawami. Według wytycznych Amerykańskiej Akademii Otolaryngologii – Chirurgii Głowy i Szyi wskazania do przeprowadzenia zabiegu są następujące:
- co najmniej 4 epizody nawracającego ropnego wycieku z nosa w ciągu ostatnich 12 miesięcy u dziecka w wieku poniżej 12 lat,
- utrzymujące się objawy zapalenia migdałków po dwóch cyklach antybiotykoterapii,
- zaburzenia snu przebiegające z niedrożnością dróg oddechowych przez co najmniej 3 miesiące,
- mówienie przez nos (tzw. mowa nosowa),
- zapalenie ucha środkowego z wysiękiem utrzymującym się powyżej 3 miesięcy,
- wady zgryzu lub zaburzenia wzrostu twarzoczaszki udokumentowane przez dentystę,
- powikłania krążeniowo-oddechowe, w tym nadciśnienie płucne i przerost prawej komory związany z niedrożnością górnych dróg oddechowych (bardzo rzadkie powikłanie),
- nawracające ostre i przewlekłe zapalenie ucha środkowego z wysiękiem u dzieci w wieku co najmniej 4 lat,
- przewlekłe nawracające zaburzenia wentylacji w obrębie wyrostka sutkowatego (ostre i/lub przewlekłe zapalenie wyrostka sutkowatego, lub nawracające zapalenie ucha środkowego, lub dysfunkcja trąbki Eustachiusza z retrakcją błony bębenkowej),
- twarz adenoidalna.
Przerost migdałka u dziecka – podsumowanie
Przerost migdałka gardłowego jest częsty u dzieci, a objawy wynikają głównie z „zatykania” ważnych struktur anatomicznych: ujścia trąbki słuchowej, ujść zatok obocznych nosa, górnych dróg oddechowych.
Postaci łagodne, w których objawy nie są nasilone, można leczyć zachowawczo. Jednak w przypadkach, w których dochodzi do rozwoju powikłań, konieczne jest usunięcie trzeciego migdała u dziecka. Zabieg ten to adenotomia.
Gdy zauważasz wymienione wyżej objawy u swojego dziecka, nie zwlekaj – udaj się do lekarza pierwszego kontaktu, specjalisty pediatry lub laryngologa. Umożliwi to zaplanowanie diagnostyki i leczenia przerostu migdałka gardłowego u dziecka.
