Inhibitory pompy protonowej – jedna z najczęściej nadużywanych grup produktów leczniczych?

Inhibitory pompy protonowej (IPP) to bardzo często stosowane przez pacjentów leki dostępne również bez recepty.  Brak świadomości mechanizmu działania, a tym samym efektu, jaki wywołują, sprawia, że jest to jedna z najczęściej nadużywanych grup produktów leczniczych.

Czym są i jak działają inhibitory pompy protonowej (IPP)?

Inhibitory pompy protonowej (IPP) hamują wydzielanie jonów wodorowych do światła żołądka, w związku z czym stosowane są w chorobach związanych z sekrecją soku żołądkowego.

Do tej grupy leków zaliczamy np.: esomeprazol, lansoprazol, omeprazol czy pantoprazol.

Kiedy powinny być stosowane leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP)?

Bezpośrednimi wskazaniami do stosowania inhibitorów pompy protonowej (IPP) są choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, skojarzona terapia zakażeń Helicobacter pylori, refluksowe zapalenie błony śluzowej przełyku, owrzodzenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy.

Czy rzeczywiście stosujemy je tylko w wyżej wymienionych chorobach?

Doświadczenie i publikacje mówią, że nie.

Aktualnie jest to jedna z najczęściej nadużywanych grup leków, co wiąże się z ich wysoką skutecznością oraz bardzo rzadko występującymi działaniami niepożądanymi.

Źle rozumiana profilaktyka i tym samy prowadzenie leczenia inhibitorami pompy protonowej (IPP) bez wskazań czy przy małym ryzyku wystąpienia chorób jak np. wrzodów sprawia, że sięgamy po nie często i chętnie.

Co grozi w przypadku długotrwałego stosowania inhibitorów pompy protonowej (IPP)?

1.  Długotrwałe stosowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP) może prowadzić do tzw. zwiększenia wydzielania soku żołądkowego z odbicia. Po zaprzestaniu stosowania leków z tej grupy pojawią się zatem nasilone objawy związane z nadmiernym wydzielaniem soku trawiennego.

2.  Dyspepsja – szacuje się, że nawet u ponad 20% pacjentów stosujących długotrwale inhibitory pompy protonowej (IPP) pojawią się objawy dyspepsji, czyli bóle brzucha, uczucie pełności po posiłku, szybkie uczucie pełności, nudności, wymioty, uczucie ciężkości po posiłku.

3.  Nie bez znaczenia jest również zmiana pH soku żołądkowego dla działania innych przyjmowanych przez nas leków. Trzeba pamiętać, że o ile być może inhibitory pompy protonowej (IPP) nie będą wchodziły w bezpośrednią interakcję z naszymi lekami, to modyfikowanie przez nich środowiska, w jakim nasze leki się wchłaniają, będzie skutkowało spadkiem efektywności ich działania i tym samym koniecznością konsultacji z lekarzem i ponownego doboru dawek.

4.  Ograniczenie wchłaniania substancji pokarmowych. Zmiany pH soku żołądkowego będą skutkowały również zmianami wchłaniania substancji spożywczych, dla których ten etap trawienia jest kluczowy. Dlatego też przy długotrwałym stosowaniu inhibitorów pompy protonowej (IPP) mogą pojawić się niedobory witaminy B12, witaminy C, wapnia, magnezu czy żelaza.

Wśród innych groźnych, lecz rzadszych działań niepożądanych wymieniane są również wzrost ryzyka zgonu z powodu chorób sercowo naczyniowych, ostre śródmiąższowe zapalenie nerek, zapalenie płuc czy osteoporozę.

Czy wyżej wymienione możliwe działania powinny nas zniechęcić do terapii lub skutkować natychmiastowym odstawieniem leków?

Absolutnie nie.

Należy jednak pamiętać, że pomimo małej ilości działań niepożądanych występujących natychmiast po zastosowaniu, jest to grupa leków, która może mieć wpływ zarówno na nasz proces trawienia, odżywienia, samopoczucie i zdrowie – dlatego też należy ją stosować rozważnie i świadomie.

W przypadku, gdy pozostaje nam w tym temacie niepewność. pamiętajmy, że najlepszym źródłem informacji będzie rada i wskazówka lekarza lub farmaceuty.

Bibliografia

1. Kazberuk M. et al.: Nadużywanie inhibitorów pompy protonowej i jego konsekwencje. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2016, 70: 1112-1116.
2. Wocial T.:  O czym warto pamiętać, stosując przewlekle inhibitory pompy protonowej?. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2013, 9.2: 126-132.
3. Paśko P. et al.: Wpływ inhibitorów pompy protonowej na gospodarkę wapniem i żelazem. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2015, 48.3.
4. Jankowska A. et al.: Inhibitory pompy protonowej–czy na pewno bezpieczne?. Przegl Gastroenterol, 2012, 7: 133-137.
5. Ayuk J., Gittoes N.J.: Contemporary view of the clinical relevanceof magnesium homeostasis. Ann. Clin. Biochem., 2014; 51: 179-188
6. Akram F., Huang Y., Lim V., Huggan P.J., Merchant R.A.: Protonpump inhibitors: are we still prescribing them without valid indications?Australas. Med. J., 2014; 7: 465-470
7. Cunningham R., Dale B., Undy B., Gaunt N.: Proton pump inhibitorsas a risk factor for Clostridium difficile diarrhoea. J. Hosp. Infect.,2003; 54: 243-245
8. Reimer C., Søndergaard B., Hilsted L., Bytzer P.: Proton-pumpinhibitor therapy induces acid-related symptoms in healthy volunteersafter withdrawal of therapy. Gastroenterology, 2009; 137: 80-87
9. Shah N.H., LePendu P., Bauer-Mehren A., Ghebremariam Y.T.,Iyer S.V., Marcus J., Nead K.T., Cooke J.P., Leeper N.J.: Proton pumpinhibitor usage and the risk of myocardial infarction in the generalpopulation. PLoS One, 2015; 10: e0124653
10. Thomson A.B., Sauve M.D., Kassam N., Kamitakahara H.: Safetyof the long-term use of proton pump inhibitors. World J. Gastroenterol.,2010; 16: 2323-2330
11. Blume H, Donath F, Warnke A, Schug BS. Pharmacokinetic drug interaction profiles of proton pump inhibitors. Drug Saf 2006; 29: 769-84.
12. Marlicz W. et al.: Nonsteroidal anti-inflammatory drugs, proton pump inhibitors, and gastrointestinal injury: contrasting interactions in the stomach and small intestine. In: Mayo Clinic Proceedings. Elsevier, 2014. p. 1699-1709.