Imbir to roślina stosowana na całym świecie, zarówno w kuchni, jak i w medycynie ludowej. Kłącze imbiru jest użytkowane w postaci świeżej, suszonej, w postaci olejków eterycznych lub syropów. Dlaczego imbir cieszy się takim zainteresowaniem? Czy współczesne badania potwierdzają prozdrowotne właściwości imbiru? Jakie jest działanie imbiru i jakie może być jego zastosowanie?
Spis treści:
- Imbir – skład
- Imbir – właściwości
- Imbir – zastosowanie przeciwwymiotne
- Imbir – właściwości przeciwcukrzycowe
- Imbir – działanie przeciwzapalne
- Imbir a masa ciała
- Imbir a niepłodność
- Wpływ imbiru na ciśnienie krwi i poziom lipidów
- Wpływ imbiru na bolesne miesiączkowanie
- Inne efekty działania imbiru
- Imbir – bezpieczeństwo stosowania
- Imbir – jak stosować?
- Podsumowanie
Imbir – skład
Imbir lekarski (łac. Zingiber officinale) to bylina uprawna z rodziny imbirowatych. W kuchni i medycynie wykorzystuje się kłącze imbiru – silnie rozgałęzioną podziemną łodygę o jasnobrązowej barwie. Imbir jest uprawiany w:
- Azji (Indiach, Chinach – skąd pochodzi najwięcej imbiru, a także Nepalu, Malezji, Tajlandii, Indonezji),
- Afryce (Sierra Leone, Nigerii, Bangladeszu, Kamerunie),
- na Karaibach, Filipinach,
- w USA.
Roślina lubi temperatury w zakresie 19-28°C i wilgotność 70-90%.
Badania wskazują, iż imbir lekarski ma potencjał:
- przeciwcukrzycowy,
- przeciwnowotworowy,
- przeciwbakteryjny,
- przeciwwirusowy,
- przeciwzapalny.
Może poprawiać profil lipidowy, łagodzić nudności i wymioty. Składowe imbiru mogą również naśladować działanie estrogenów, co może być pomocne w czasie menopauzy, ale również w chemoprewencji nowotworów czy endometriozie. Prowadzono również badania wykorzystujące imbir w poprawie parametrów płodności u mężczyzn.
Imbir zawiera ponad 400 związków bioaktywnych, w stężeniach zależnych od warunków uprawy, sposobu zbioru, przetwarzania (działania temperatury) i przechowywania – niektóre z nich rozkładają się pod wpływem światła i powietrza. Należą do nich gingerole, najbardziej aktywne składniki imbiru, które są substancjami łatwo się utleniającymi.
Niestabilność chemiczna wielu związków imbiru może być jedną z przyczyn, dla których nie wszystkie wyniki badań nad imbirem są jednoznacznie pozytywne i ciągle są potrzebne szersze testy kliniczne.
Kłącze imbiru zawiera:
- 60-70% węglowodanów,
- 9-12% wody,
- 9% białka,
- 3-5% błonnika,
- 3-5% tłuszczów,
- 2-3% olejków eterycznych.
Do olejków lotnych zaliczamy zingiberol, kurkumina, farnezen oraz monoterpeny (cyneol, linalol, limonen, borneol, geranial, neral).
Do składników nielotnych należą główne, biologicznie czynne substancje imbiru, takie jak gingerole, szogaole, paradole i zingeron. Imbir zawiera również flawonoidy, jednak większość z nich nie jest charakterystyczna dla tej rośliny.
W skład imbiru wchodzą także makro- i mikroelementy, takie jak:
Imbir zawiera również witaminy, np. witaminę A i kwas nikotynowy.
Imbir – właściwości
Prozdrowotne właściwości imbiru wynikają przede wszystkim z zawartości związków bioaktywnych. One również decydują o charakterystycznym smaku i ostrości imbiru. Są to:
- gingerole,
- paradole,
- shogaole,
- zingeron.
Gingerole to związki polifenolowe występujące w świeżym imbirze. W imbirze suszonym, lub długotrwale przechowywanym, przekształcają się w szogaole, które sprawiają, że imbir suszony jest ostrzejszy w smaku niż imbir świeży. Za zapach imbiru odpowiedzialne są zingeron i bisabolen.
Właściwości głównych składników imbiru są następujące:
- gingerol – przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwgrzybicze, neuroprotekcyjne, przeciwwymiotne, przeciwhiperlipemiczne,
- szogaol – przeciwutleniacz, działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwwymiotne, neuroprotekcyjne,
- zingeron – przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe, przeciwbiegunkowe, przeciwskurczowe, przeciwnowotworowe, przeciwwymiotne, naśladujące apetyt, przeciwlękowe, przeciwzakrzepowe,, przeciwdrobnoustrojowe,
- kurkumina – przeciwutleniacz, działanie przeciwwrzodowe, przeciwnowotworowe, kardioprotekcyjne, przeciwcukrzycowe, przeciwmalaryczne, przeciwdrobnoustrojowe, neuroprotekcyjne,
- cyneol – działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające,
- limonen – związek przeciwnowotworowy, przeciwwirusowy, przeciwzapalny, przeciwbakteryjny, łagodzący refluks żołądkowo-przełykowy, działanie przeciwcukrzycowe, gastroprotekcyjne,
- linalol – przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwhiperlipidemiczne, przeciwdrobnoustrojowe, antynoceptywne, przeciwbólowe, przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, neuroprotekcyjne.
>> Może Cię zainteresować: Antyoksydanty (przeciwutleniacze). Rodzaje, źródła, jak dbać o ich optymalny poziom
Imbir – zastosowanie przeciwwymiotne
Najczęstszą przyczyną nudności i wymiotów jest ciąża. Szacuje się, iż w pierwszym trymestrze ciąży doświadcza ich nawet 80% kobiet – od porannych mdłości do niepowściągliwych wymiotów ciężarnych. Badanie zastosowania imbiru w przypadku nudności i wymiotów w ciąży to materiał zebrany w czasie ok. 30 lat testów.
Badania wykazały, że imbir w dawce 1 g/dzień jest skuteczny w przypadku nudności i wymiotów ciążowych, bez znaczących skutków ubocznych. Jedno z badań przeprowadzonych w Norwegii wykazało, iż stosowanie imbiru w czasie ciąży nie wiązało się ze zwiększonym ryzykiem niskiej masy urodzeniowej, przedwczesnym porodem, wystąpieniem wad u dziecka lub urodzeniem martwego dziecka. Imbir jest bezpieczny dla kobiet w ciąży.
Inną przyczyną wymiotów i nudności jest chemioterapia stosowana w chorobie nowotworowej. Również u tych pacjentów badania wskazują, iż suplementacja imbiru w dawce ≤1 g/dzień przez > 3 dni zmniejszyła ryzyko ostrych wymiotów. Podobną tendencję obserwuje się u pacjentów po zabiegach chirurgicznych.
Na polskim rynku dostępne są suplementy diety, których głównym składnikiem jest kłącze imbiru, stosowane w chorobie lokomocyjnej.
>> Warto przeczytać też: Suplementacja – świadome budowanie odporności
Imbir – właściwości przeciwcukrzycowe
Imbir jest rośliną, która pomaga w obniżaniu poziomu glukozy na czczo. Badania wskazują, iż dzieje się tak również w przypadku kobiet w ciąży, chorych na cukrzycę ciążową. Imbir obniża również poziom insuliny na czczo oraz wskaźnik HOMA.
Niestety nie zanotowano pozytywnego działania imbiru na poziom glikemii poposiłkowej – stężenie glukozy we krwi 2 godziny po posiłku.
Właściwości przeciwcukrzycowe imbiru to mechanizm złożony. Jedną z dróg, która prowadzi do poprawy wyników jest zmniejszanie procesu glikacji i powstawania tzw. AGE – zaawansowanych produktów glikacji.
Metaanliza 8 badań, obejmująca 454 pacjentów z cukrzycą typu II wykazała, że imbir w diecie poprawia poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c) u tych osób.
Imbir – działanie przeciwzapalne
Imbir wykazuje również aktywność przeciwzapalną, które powiązane jest z gingerolem. Obniża poziom biomarkerów stanu zapalnego, takich jak CRP, interleukina-6 czy TNF-α. Imbir może mieć zatem zastosowanie w łagodzeniu stanów zapalnych i stresu oksydacyjnego.
Co ciekawe imbir stosowany był w ajurwedzie – tradycyjnej indyjskiej medycynie – do leczenia chorób reumatycznych. Współczesne badania potwierdzają korzystne działanie tej rośliny w tych chorobach. W jednym z badań, pacjenci z reumatoidalnym zapaleniem stawów, przyjmujący imbir przez dłuższy czas – od 3 miesięcy do 3,5 roku – doświadczali zmniejszenia obrzęków oraz zmniejszenia nasilenia bólu. Uważa się, że imbir działa poprzez hamowanie wytwarzania prostaglandyn.
Imbir a masa ciała
Imbir może być pomocny w zmniejszaniu masy ciała w połączeniu z treningiem aerobowym. W jednym z badań stosowano suplementację ekstraktem z imbiru (3x500mg dziennie) przez 24 tygodnie oraz trening aerobowy (3x w tygodniu) w jednej grupie i sam trening aerobowy w grupie kontrolnej.
Badanie wykazało, iż dodatek imbiru jest skutecznym sposobem na zmniejszenie masy ciała, dodatkowo zmniejszyła się aktywność enzymów wątrobowych (aminotransferazy asparaginianowej – AST i aminotransferazy alaninowej – ALT), poprawił się profil lipidowy i kontrola glikemii, a największe zmiany obserwowano po 6 miesiącach od rozpoczęcia badania.
Badania wskazują także, iż ekstrakty z imbiru i modyfikacja stylu życia łącznie, mogą być pomocne w utrzymaniu optymalnej masy ciała i poziomu tkanki tłuszczowej.
Imbir a niepłodność
Wpływ imbiru na niepłodność był badany w bardzo wielu testach klinicznych, zarówno u zwierząt jak i u ludzi. Korzystne działanie imbiru na te problemy wiąże się m.in. z jego działaniem przeciwutleniającym i wpływem na stres oksydacyjny. W wielu badaniach imbir poprawiał parametry nasienia (liczba, żywotność, prawidłowa morfologia), poziom testosteronu, estradiolu, prolaktyny, LH i FSH.
Są również badania, które nie udowodniły wpływu imbiru na poprawę liczby i ruchliwości plemników u mężczyzn. Poprawa parametrów w tych badaniach nie była istotna statystycznie.
>> Przeczytaj też: Najczęstsze przyczyny problemów z zajściem w ciążę
Wpływ imbiru na ciśnienie krwi i poziom lipidów
Badania klinicznie prowadzone w celu oceny w jaki sposób imbir wpływa na ciśnienie krwi i choroby układu sercowo-naczyniowego pokazują, iż imbir jest pomocny w obniżaniu ciśnienia oraz korzystnie wpływa na przebieg choroby niedokrwiennej serca.
Imbir jest również rośliną, która wpływa na poprawę profilu lipidowego. Dysponujemy badaniami, w których już niewielka jego dawka (≤2 g/dzień) obniżała poziom trójglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL.
>> Warto przeczytać: Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje – część 1
Wpływ imbiru na bolesne miesiączkowanie
Korzystne działanie imbiru obserwuje się również w łagodzeniu bólu menstruacyjnego. Metaanaliza 6 badań, w której obserwowano łącznie 667 kobiet wskazała, że suplementacja 750 – 2000 mg imbiru w czasie pierwszych 3-4 dni cyklu miesiączkowego łagodzi dolegliwości związane z miesiączką. Mechanizm działania imbiru w niwelowaniu bólów menstruacyjnych związany jest z hamowaniem działania enzymów biorących udział w syntezie prostaglandyn.
Inne efekty działania imbiru
Działanie imbiru jest badane również w innych obszarach medycznych, testuje się m.in. przeciwmigrenowe działanie tej rośliny. Nieliczne badania potwierdzają, że może ona łagodzić ataki migreny.
Pozostałe kierunki badawcze to profilaktyka raka prostaty u mężczyzn oraz zapobieganie zwłóknieniu wątroby. Badanie wykazało, iż imbir poprawia pracę wątroby, m.in. poprzez zmniejszenie nasilenia odkładania się kolagenu.
>> Przeczytaj też: Rak jąder i prostaty – wczesne wykrywanie oraz profilaktyka nowotworów męskich narządów płciowych
Imbir – bezpieczeństwo stosowania
Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków klasyfikuje imbir jako bezpieczny składnik produktów farmakologicznych, badania pokazują, że tak jest rzeczywiście.
Ze względu na ostry smak, imbir stosowany w nadmiarze może wywoływać zgagę lub niewielkie objawy żołądkowo-jelitowe. Odradza się go osobom z chorobami przewodu pokarmowego, np. wrzodami żołądka lub dwunastnicy.
Stosowanie imbiru może nasilać hipoglikemizujące działanie leków stosowanych przez diabetyków lub leków przeciwzakrzepowych stosowanych w przypadku zaburzeń krzepnięcia. Dlatego pacjenci zażywający te leki powinni zachować ostrożność przy spożywaniu imbiru lub jego preparatów.
Działanie przeciwzakrzepowe imbiru nie jest również korzystne dla osób przed zabiegami chirurgicznymi.
Bezpieczeństwo stosowania imbiru potwierdzono również u kobiet w ciąży.
Imbir – jak stosować?
Najlepiej stosować świeży imbir, jednak suszony również zachowuje wiele swoich właściwości.
Imbir dostępny jest również w postaci suplementów diety.
1000 mg ekstraktu imbiru odpowiada 5 g (1 łyżeczka) świeżo startego kłącza lub imbiru kandyzowanego.
W łagodzeniu nudności ciążowych zaleca się 500-1000 mg ekstraktu, czyli pół lub jedną łyżeczkę imbiru świeżego. W chorobie lokomocyjnej zażywa się 1000 mg ekstraktu lub jedną łyżeczkę imbiru świeżego przed podróżą, a następnie połowę dawki co cztery godziny. Dawka dla dzieci jest o połowę niższa niż u dorosłych.
Warto włączyć imbir do swojej diety, zwłaszcza w przypadku osób z chorobami sercowo-naczyniowymi, hiperlipidemią i zaburzeniami metabolizmu węglowodanów.
Imbir będzie również dobrym wyborem u osób, które podejmują działanie w celu zmniejszenia masy ciała, jako uzupełnienie treningu i diety.
Podsumowanie
Imbir to roślina zawierająca bardzo wiele substancji bioaktywnych, w tym gingerole i szogaole. Stosowany był w Azji: Chinach, Japonii i Indiach w leczeniu chorób układu oddechowego (astma, kaszel), układu pokarmowego, chorobach reumatycznych.
Wiele badań potwierdza działanie przeciwcukrzycowe, przeciwzapalne, przeciwbólowe, łagodzenie nudności i wymiotów u ciężarnych oraz pacjentów przyjmujących chemioterapię.
Z drugiej strony siła dowodów niektórych badań jest niska, ze względu na małą ich liczbę lub małą liczbę przebadanych osób. Badania przeprowadzane w różnych ośrodkach cechuje brak standaryzacji dawek i różne okresy obserwacji pacjentów. Dlatego potrzebne są dalsze badania potwierdzające skuteczność imbiru.
Jednak już dziś uważa się, że imbir i jego ekstrakty mogą odgrywać nutraceutyku, czyli takiego składnika żywności, który łączy wartości żywieniowe z prozdrowotnymi.
Bibliografia
- Kiyama R. Nutritional implications of ginger: chemistry, biological activities and signaling pathways. J Nutr Biochem. 2020 Dec;86:108486. doi: 10.1016/j.jnutbio.2020.108486. Epub 2020 Aug 19. PMID: 32827666. (dostęp 25.02.2025)
- Nikkhah Bodagh M, Maleki I, Hekmatdoost A. Ginger in gastrointestinal disorders: A systematic review of clinical trials. Food Sci Nutr. 2018 Nov 5;7(1):96-108. doi: 10.1002/fsn3.807. PMID: 30680163; PMCID: PMC6341159. (dostęp 25.02.2025)
- Unuofin JO, Masuku NP, Paimo OK, Lebelo SL. Ginger from Farmyard to Town: Nutritional and Pharmacological Applications. Front Pharmacol. 2021 Nov 26;12:779352. doi: 10.3389/fphar.2021.779352. PMID: 34899343; PMCID: PMC8661456. (dostęp 25.02.2025)
- P. Glibowski, A. Długołęcka, A. Grdeń, K. Toczek, Właściwości prozdrowotne imbiru, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna”, 2017, nr 2, s. 115–121. (dostęp 25.02.2025)
