Sód to niezbędny dla życia człowieka pierwiastek. Czym grozi hiponatremia – czyli niedobór sodu i jak często mamy z nim do czynienia? Co to jest hipernatremia – nadmiar sodu i jakie mogą być jej skutki? Na jakiej podstawie lekarz stwierdza nadmiar lub niedobór sodu w organizmie? O tym wszystkim przeczytasz w artykule.
Spis treści:
- Hiponatremia – co to jest? Przyczyny hiponatremii
- Objawy niedoboru sodu
- Leczenie hiponatremii
- Hipernatremia – co to jest? Przyczyny hipernatremii
- Hipernatremia – objawy
- Nadmierne spożycie sodu – konsekwencje zdrowotne
- Podsumowanie
Hiponatremia – co to jest? Przyczyny hiponatremii
Hiponatremia – obniżone stężenie sodu w organizmie – to stan, w którym jego poziom we krwi wynosi < 135 mmol/l.
Przyczyną hiponatremii mogą być:
- choroby przewlekłe – choroby nerek, choroby kardiologiczne (niewydolność serca), cukrzyca, choroby endokrynologiczne (niewydolność kory nadnerczy), onkologiczne;
- przyjmowanie leków stosowanych w tych chorobach.
Objawy niedoboru sodu
Objawy towarzyszące hiponatremii są to najczęściej objawy neurologiczne. Ich natężenie zależy od stopnia hiponatremii.
- Objawy hiponatremii łagodnej – 130-134 mmol/l:
- zaburzenia koncentracji
- zaburzenia chodu, upadki
- zaburzenia funkcji poznawczych.
- Objawy hiponatremii o natężeniu średnim – 125-129 mmol/l:
- nudności, bez towarzyszących wymiotów
- ból głowy ze splątaniem.
- Objawy towarzyszące ciężkiemu niedoborowi sodu <125 mmol/l:
- wymioty
- drgawki
- zaburzenia świadomości
- śpiączka
- zaburzenia krążeniowo-oddechowe.
>> To może Cię zainteresować: Sód – rola w organizmie człowieka, źródła w diecie
Leczenie hiponatremii
Leczenie hiponatremii zależy od czasu jej stopnia jej nasilenia, objawów, zagrażających powikłań neurologicznych oraz czasu trwania. O wskazaniach do hospitalizacji z powodu hiponatremii decyduje lekarz.
Z fizjologicznego punktu widzenia źródłem hiponatremii najczęściej nie jest deficyt sodu, a zaburzenia dotyczą w głównej mierze ilości wody. Jest to ważne z praktycznego punktu widzenia, ponieważ próby doustnego wyrównywania niedoborów sodu (np. w postaci tabletek) czy zwiększania spożycia soli kuchennej nie są właściwym postępowaniem. W pewnych przypadkach mogą nawet – paradoksalnie – nasilić istniejący niedobór sodu.
>> Przeczytaj też: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity
Jeśli natomiast objawy hiponatremii wynikają z rzeczywistego niedoboru sodu, jego suplementacja będzie wskazana.
Hipernatremia – co to jest? Przyczyny hipernatremii
Hipernatremia to stan, w którym stężenie sodu w organizmie wynosi >145 mmol/l. Jeśli takie stężenie sodu utrzymuje się ponad 48 godzin, mamy do czynienia z hipernatremią przewlekłą.
Najczęstszą przyczyną tego stanu jest zbyt mała ilość wody w organizmie, co może być spowodowane jej nadmierną utratą (np. w czasie gorączki, przy nadmiernym poceniu, w czasie wymiotów, biegunki, lub z powodu nadmiernej jej utraty przez nerki) lub niedostateczną jej podażą. Dlatego jednym z najistotniejszych mechanizmów zapobiegających hipernatremii jest prawidłowe pragnienie.
Drugą przyczyną nadmiernego poziomu sodu jest jego nadmierna podaż.
Hipernatremia – objawy
Objawy hipernatremii są zależne od kilku czynników:
- szybkości narastania zmian
- nasilenia podwyższonego poziomu sodu.
W stanie przewlekłym objawy kliniczne mogą się w ogóle nie pojawiać. Do wczesnych objawów należą:
- utrata apetytu
- nudności i wymioty.
Następnie mogą się pojawiać zaburzenia świadomości, senność lub nadmierne pobudzenie.
Jeśli przyczyną zbyt wysokiego stężenia sodu jest zbyt mała podaż wody, może występować zagęszczony mocz i ograniczona jego ilość.
Nadmierne spożycie sodu – konsekwencje zdrowotne
We współczesnym społeczeństwie nadmierna podaż sodu w diecie jest dużym problemem zdrowotnym. Rekomendacje wskazują, iż spożycie sodu w grupie dzieci do 12 r.ż. nie powinno być wyższe niż 1300 mg/d – tzw. spożycie wystarczające.
Tymczasem dane z lat 2006-2011 pokazały, iż zawartość sodu w diecie polskich dzieci wynosiła 3215 mg wśród chłopców i 2850 wśród dziewcząt. Dieta osób dorosłych również zawiera zbyt dużo sodu.
Tymczasem niekorzystne skutki nadmiernego spożycia sodu obejmują:
- nadciśnienie tętnicze;
- wzrost ryzyka udaru mózgu;
- wzrost ryzyka raka żołądka – sprzyja zakażeniu Helicobacter pylori;
- otyłość – spożywanie nadmiernej ilości sodu skutkuje zaburzeniami metabolizmu tkanki tłuszczowej, wzrostem stężenia leptyny i TNF-α – w jednym z badań wykazano, iż wzrost spożycia soli o 1 g dziennie (400 mg sodu) powiązany jest ze wzrostem ryzyka otyłości u dzieci o 28% i o 26% u dorosłych;
- ryzyko wystąpienia osteoporozy – spożywany w nadmiernych ilościach sód sprzyja wydalaniu wapnia.
Podsumowanie
Hiponatremia i hipernatremia to stany związane z nieprawidłowym poziomem sodu we krwi. Ich przebieg zależy od wielu czynników, ale mogą być groźne dla zdrowia. Dlatego nie należy na własną rękę szukać sposobów walki z nadmiernym lub zbyt niskim poziomem sodu.
Zawsze w przypadku podejrzenia hiponatremii lub hipernatremii należy skonsultować się z lekarzem.
PIŚMIENNICTWO
1. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie – pod red. M. Jarosza, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewskiej Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020
2. Gertig H., Przysławski J., Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015
3. https://podyplomie.pl/medycyna/34045,hiponatremia-leczyc-dozylnie-czy-doustnie-zwiekszac-podaz-soli-czy-ograniczac-podaz-wody?srsltid=AfmBOooatemCMNGaZlvKiKKP_8sR-arrg7h_Sq8fgST3T1xYlxsSx3di
4. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1135,hipernatremia?srsltid=AfmBOoq0mgg7WRRgoQ0RmpboL46qOfC49fHocDACrkKsvjoM3SbgAV5U
5. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.3.1.
6. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.3.2.
