Hematokryt – co to jest i jaką pełni rolę? Podwyższony lub niski poziom – co oznacza?

Morfologia krwi obwodowej to podstawowe badanie laboratoryjne, które dostarcza cennych informacji na temat stanu organizmu człowieka. Hematokryt to jedna z wartości, którą możemy znaleźć w wyniku morfologii krwi obwodowej. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się o czym może świadczyć podwyższona, jak i obniżona wartość hematokrytu.

Spis treści:

1. Co to jest hematokryt?
2. Za co odpowiada hematokryt?
3. Kiedy wykonać badanie HCT?
4. Badanie HCT – jak interpretować wyniki?
5. Za wysoki hematokryt – czego jest objawem?
6. Niski hematokryt – co oznacza?

Co to jest hematokryt?

Hematokryt, nazywany też wskaźnikiem hematokrytowym lub liczbą hematokrytową to parametr określający stosunek objętości erytrocytów (a więc krwinek czerwonych) do pełnej objętości krwi. Wskaźnik ten wyrażany jest najczęściej w procentach, rzadziej zaś w postaci ułamkowej. Hematokryt jest elementem, który można znaleźć w wyniku morfologii krwi obwodowej i jest to jeden z parametrów czerwonokrwinkowych.

>> Przeczytaj także: Morfologia krwi – badanie, które może uratować życie!

Za co odpowiada hematokryt?

Wartość hematokrytu daje nam informację, jaki jest stosunek objętościowy krwinek czerwonych do pełnej objętości krwi. Jego wartości będą się więc zmieniać się w zależności od nasilenia syntezy krwinek czerwonych w szpiku kostnym, jak i w zależności od zmieniającej się objętości osocza krwi. Nieprawidłowości związane z wartościami hematokrytu mogą pojawić się również w przebiegu nadkrwistości i niedokrwistości, o czym więcej będzie można przeczytać w kolejnych akapitach tego artykułu.

>> Warto wiedzieć: Badanie RBC (liczby erytrocytów) – po co się je wykonuje? Interpretacja wyników   

Kiedy wykonać badanie HCT?

Ocena układu czerwonokrwinkowego, a więc między innymi stężenia hemoglobiny, liczby krwinek czerwonych i hematokrytu powinna być wykonana między innymi wtedy, gdy pacjent prezentuje objawy mogące świadczyć o niedokrwistości, jak i nadkrwistości. Szczególnie należy zwrócić uwagę na obecność takich symptomów klinicznych jak:

• bladość skóry i śluzówek,
• bóle i zawroty głowy,
• osłabienie,
• pogorszenie tolerancji wysiłku,
• przyspieszenie częstości pracy serca (tachykardia),
• szum w uszach,
• zaburzenia widzenia,
• zaczerwienienie dystalnych odcinków kończyn (dłoni, stóp) i ich bolesność (stan ten nazywany jest erytromelalgią),
• świąd skóry,
• powiększenie wątroby,
• powiększenie śledziony,
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego w tym: bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka i uczucie pełności w jamie brzusznej.

Należy mieć świadomość, że ocena wartości hematokrytu wraz z morfologią krwi obwodowej powinna być badaniem, które wykonuje się regularnie, przynajmniej raz w roku, jako badanie przesiewowe.

Badanie HCT – jak interpretować wyniki?

Wartości referencyjne dla hematokrytu różnią się w zależności od płci i wieku pacjenta, dlatego jego wynik powinien być interpretowany indywidualnie. Morfologia krwi obwodowej, to badanie które przynosi wiele istotnych informacji klinicznych. Jej wynik powinien być interpretowany przez lekarza, który ma możliwości na przeprowadzenie wnikliwego wywiadu i badania przedmiotowego pacjenta.

Należy podkreślić, że wartość hematokrytu nie powinna być oceniana w oderwaniu od pozostałych parametrów morfologii krwi obwodowej. Odchylenia, które dotyczą tylko i wyłącznie wartości hematokrytu mogą nie być znaczące diagnostycznie i nie świadczyć o rozwoju jakiegokolwiek schorzenia, jednak warto oddać interpretację tych wyników specjaliście.

Oznaczenie morfologii krwi obwodowej nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Jest to badanie wykonywane z próbki krwi żylnej. Warto udać się na to badanie w godzinach porannych, pozostając na czczo.

>> Przeczytaj także: MCHC w morfologii krwi. Co to za wskaźnik, co oznacza niski lub podwyższony poziom?

Za wysoki hematokryt – czego jest objawem?

Zbyt wysokie wartości hematokrytu mogą być związane z takimi stanami klinicznymi jak na przykład:

• czerwienica prawdziwa – jest to schorzenie nowotworowe z kręgu zaburzeń hematologicznych, które wynika z nadmiernej produkcji krwinek czerwonych przez komórki szpiku kostnego,
• czerwienice rzekome (inaczej zespół Geisböcka) – w tym przypadku wzrost wartości hematokrytu nie wynika z nadprodukcji krwinek czerwonych przez komórki szpiku kostnego, lecz ze względnego nadmiaru krwinek w stosunku do obniżonej objętości osocza krwi,
• czerwienica wtórna – w tej sytuacji wzrost hematokrytu jest związany ze zwiększeniem wydzielania hormonu erytropoetyny, która stymuluje komórki szpiku kostnego do produkcji krwinek czerwonych, przyczyną wzrostu wydzielania tego hormonu może być na przykład niedotlenienie organizmu w przebiegu schorzeń układu oddechowego, czy też wad serca,
• odwodnienie organizmu – związane na przykład z gorączką, intensywnym wysiłkiem fizycznym, spożywaniem zbyt małej ilości płynów, czy też biegunką,
• talasemie – jest to grupa chorób hematologicznych, których istotą są wrodzone defekty budowy hemoglobiny.

>> Przeczytaj także: RDW-CV – co oznacza ten parametr w morfologii krwi?

Niski hematokryt – co oznacza?

Obniżone wartości hematokrytu obserwuje się natomiast w przebiegu takich schorzeń i stanów jak:

• niedokrwistość – niezależnie od jej przyczyny, obniżony hematokryt występuje zarówno w przebiegu niedoboru żelaza, kwasu foliowego, czy witaminy B12. Niedokrwistości będzie towarzyszyć również spadek stężenia hemoglobiny, a wartości pozostałych parametrów czerwonokrwinkowych będą zależeć od przyczyny tego stanu,
• stany przewodnienia – związane na przykład z podaniem dużej liczby płynów drogą dożylną,
• ciąża – w czasie ciąży obserwuje się wzrost objętości osocza, co z kolei prowadzi do fizjologicznej niedokrwistości ciężarnych, a tym samym obniżenia się wartości stężenia hemoglobiny i hematokrytu,
• stan po krwawieniach.

Hematokryt to parametr czerwonokrwinkowy, który znajdziemy w wyniku morfologii krwi obwodowej. Jego wartość określa stosunek objętości krwinek czerwonych do pełnej objętości krwi. Warto pamiętać, że wartość hematokrytu powinna być interpretowana wraz z pozostałymi elementami morfologii krwi obwodowej. Jakiekolwiek odchylenia w wyniku tego badania laboratoryjnego warto skonsultować ze swoim lekarzem, najlepiej lekarzem rodzinnym.

Bibliografia

1. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
2. L. Stryer, Biochemia, wydanie 2, PWN, Warszawa 2003, s. 66–69,
3. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
4. I. Hus, A. Mastalerz-Migas, Algorytm różnicowania przyczyn niedokrwistości, Lekarz POZ, 1/2022, s. 12–17.