Potoczne rozumienie grypy bywa mylne. Nie jest to bowiem taka sama choroba, jak łagodna infekcja wirusowa dróg oddechowych – zarówno pod względem przebiegu, jak i patofizjologii. W okresie jesienno-zimowym, gdzie szczególnie u dzieci notuje się dużą liczbę infekcji, warto poznać wirusa grypy. Dowiedz się, jak przebiega grypa u dzieci, jakie badania należy wykonać i na czym polega leczenie tej choroby u najmłodszych pacjentów.
Spis treści:
- Co wywołuje grypę?
- Drogi zakażenia wirusem grypy
- Okres wylęgania grypy
- Okres zakaźności grypy
- Objawy grypy u dzieci
- Jakie mogą wystąpić powikłania po grypie u dzieci?
- Grypa u dzieci – diagnostyka
- Leczenie grypy u dzieci
- Szczepienia przeciw grypie
- Grypa u dzieci – podsumowanie
Co wywołuje grypę?
Grypa jest wywoływana przez wirusa grypy, który dzieli się na cztery główne typy: A, B, C (występujące u ludzi) oraz D (u zwierząt). Cząstki wirusa zawierają białka o nazwie hemaglutynina i neuraminidaza. Ich struktura często ulega drobnym zmianom wskutek mutacji, stąd okresowo dochodzi do masowych, niekiedy ciężkich zachorowań na dużą skalę.
Drogi zakażenia wirusem grypy
Wirus przenoszony jest z osoby na osobę drogą kropelkową. Osoba chora podczas kichania i/lub kaszlu uwalnia aerozol zawierający cząstki wirusa, które – gdy dostaną się na śluzówkę dróg oddechowych – wnikają do organizmu kolejnej osoby.
Ponadto kontakt z zanieczyszczonymi wirusem powierzchniami jest kolejnym potencjalnym źródłem zakażenia.
>> Przeczytaj też: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych
Okres wylęgania grypy
Według danych literaturowych – niekiedy rozbieżnych – okres wylęgania wirusa grypy wynosi od 1 do 7 dni.
Okres zakaźności grypy
U osób dorosłych bez innych chorób podstawowych wydalanie wirusa rozpoczyna się od 24 do 48 godzin przed objawami choroby i według większości badań ustępuje po 6-10 dniach.
Dłuższy okres zakaźności może wystąpić u:
- dzieci,
- dorosłych w podeszłym wieku,
- osób z obniżoną odpornością i chorobami przewlekłymi.
>> To może Cię zainteresować: Trzydniówka (rumień nagły) – objawy i postępowanie u dzieci i niemowląt
Objawy grypy u dzieci
Objawy grypy u dzieci mają przede wszystkim charakter ogólnoustrojowy. Typowe, najczęstsze symptomy obejmują:
- gorączkę u dziecka (zazwyczaj wysoką, pojawiającą się nagle),
- dreszcze,
- bóle głowy u dzieci, niekiedy bardzo silne, budzące podejrzenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
- silne bóle mięśni (u dzieci szczególnie podudzi),
- niechęć do jedzenia i picia u dziecka,
- apatię, niechęć do podejmowania aktywności,
- suchy, męczący kaszel,
- ból gardła,
- wodnisty katar.
Przy cięższym przebiegu grypy u dzieci może dojść do zajęcia ważnych narządów czy układów.
Najczęściej jest to grypowe zapalenie płuc. Objawia się ono szybkim postępem gorączki, dusznością, kaszlem, czasami sinicą i trudnością w oddychaniu. Dzieje się tak głównie u dzieci obciążonych wadami serca lub płuc, w tym astmą.
Jakie mogą wystąpić powikłania po grypie u dzieci?
Oprócz układu oddechowego wirus może wywierać wpływ na na układ mięśniowo-szkieletowy, sercowy i nerwowy:
- zapalenie mięśnia sercowego i zapalenie osierdzia są rzadkie, ale bardzo poważne,
- rabdomioliza, czyli rozpad komórek mięśni szkieletowych, także jest bardzo rzadkie, lecz zazwyczaj nie prowadzi do poważnych komplikacji,
- zespół Guillain-Barré, czyli zapalenie komórek nerwowych w mechanizmie autoimmunologicznym; może prowadzić do trwałej, ciężkiej niepełnosprawności, a nawet zgonu,
- zapalenie mózgu, które objawia się zaburzeniami świadomości, niedowładami i drgawkami,
- ostra niewydolność wątroby,
- zespół Reye’a, o nie do końca poznanym mechanizmie, w przebiegu którego uszkodzeniu ulegają mitochondria – struktury produkujące energię w komórkach.
Warto dodać, iż grypa „toruje” drogę wtórnym zakażeniom bakteryjnym. Gdy po chwilowej poprawie pojawia się nawrót objawów takich jak gorączka, produktywny kaszel i/lub duszność, należy podejrzewać bakteryjne zapalenie płuc.
Grypa u dzieci – diagnostyka
Jakie badania na grypę u dzieci należy wykonać? Przy podejrzeniu grypy standardem diagnostycznym jest wykonanie szybkiego wymazu antygenowego (najczęściej wymazu COMBO oceniającego obecność wirusa grypy typu A i B, RSV i COVID-19).
Należy jednak pamiętać, że ten tani i prosty test ma swoje ograniczenia: często daje wyniki fałszywie ujemne, także ze względu na niewłaściwy sposób wykonania w warunkach domowych.
Bardziej wiarygodnym sposobem jest wymaz metodą PCR, który jest zdecydowanie rzadziej stosowany z uwagi na dostępność i koszt.
Badania laboratoryjne nie są z reguły konieczne; wykonywane są u osób kwalifikujących się do hospitalizacji. Niemniej, przy podejrzeniu pierwotnego lub wtórnego zapalenia płuc, cennym narzędziem są badania obrazowe takie jak RTG klatki piersiowej lub USG płuc.
Leczenie grypy u dzieci
Leczenie grypy jest głównie objawowe. Należy zadbać o:
- odpowiednie nawodnienie dziecka,
- kontrolę temperatury ciała poprzez stosowanie leków przeciwgorączkowych,
- podanie leków mukolitycznych i/lub przeciwkaszlowych (w zależności od charakteru kaszlu).
W wybranych podgrupach dzieci, w ciągu maksymalnie do 72 godzin od wystąpienia objawów, wskazane jest podanie celowanego leku przeciwwirusowego (najlepiej dostępne są preparaty zawierające oseltamiwir).
To zalecenie obejmuje nieszczepione niemowlęta w wieku 12–24 miesięcy oraz dzieci z:
- mukowiscydozą,
- wadami serca,
- zaburzeniami odporności (nabytymi i wrodzonymi),
- przewlekłą niewydolnością nerek,
- chorobą nowotworową,
- chorobami metabolicznymi.
>> Zobacz także: Co jeść by wzmocnić odporność? Zasady zdrowego żywienia
Szczepienia przeciw grypie
Według ekspertów coroczne szczepienie przeciwko grypie zalecane są szczególnie:
- zdrowym dzieciom w wieku od ukończenia 6. miesiąca do 18. roku życia,
- dzieciom po transplantacji narządów,
- dzieciom z grup ryzyka od ukończenia 6. miesiąca życia: zakażonym ludzkim wirusem niedoboru odporności, ze schorzeniami immunologicznohematologicznymi, w tym małopłytkowością idiopatyczną, ostrą białaczką, chłoniakiem, sferocytozą wrodzoną, asplenią wrodzoną, dysfunkcją śledziony, po splenektomii, z pierwotnymi niedoborami odporności, po leczeniu immunosupresyjnym, po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych,
- dzieciom z wadami wrodzonymi serca, zwłaszcza sinicznymi,
- dzieciom z niewydolnością serca i/lub nadciśnieniem płucnym.
Dostępne są szczepionki przeciw grypie podawane domięśniowo (2 dawki w odstępie co najmniej 4 tygodni w 1. roku szczepienia, w kolejnych 1 dawka przypominająca) lub donosowo (od 24. miesiąca życia).
Grypa u dzieci – podsumowanie
Grypa jest częstą, groźną infekcją, która niesie za sobą ryzyko groźnych powikłań szczególnie u małych oraz przewlekle chorych dzieci. Objawy obejmują wysoką gorączkę, bóle głowy, gardła, mięśni oraz kaszel. Leczenie jest głównie objawowe, choć u dzieci obciążonych stosuje się celowane leki przeciwwirusowe. Najlepszą metodą zapobiegania grypie u dzieci jest szczepienie.
Źródła
- Moghadami M. A Narrative Review of Influenza: A Seasonal and Pandemic Disease. Iran J Med Sci. 2017 Jan;42(1):2-13. PMID: 28293045; PMCID: PMC5337761., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5337761/#T1 (dostęp: 13.01.2025).
- Taubenberger JK, Morens DM. The pathology of influenza virus infections. Annu Rev Pathol. 2008;3:499-522. doi: 10.1146/annurev.pathmechdis.3.121806.154316. PMID: 18039138; PMCID: PMC2504709., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2504709 (dostęp: 13.01.2025).
- Committee on Infectious Diseases. Recommendations for Prevention and Control of Influenza in Children, 2024-2025: Policy Statement. Pediatrics. 2024 Oct 1;154(4):e2024068507. doi: 10.1542/peds.2024-068507. PMID: 39183669., https://publications.aap.org/pediatrics/article/154/4/e2024068507/199041/Recommendations-for-Prevention-and-Control-of?autologincheck=redirected (dostęp: 13.01.2025).
- Doyle JD, Campbell AP. Pediatric influenza and illness severity: what is known and what questions remain? Curr Opin Pediatr. 2019 Feb;31(1):119-126. doi: 10.1097/MOP.0000000000000721. PMID: 30531402., https://journals.lww.com/co-pediatrics/abstract/2019/02000/pediatric_influenza_and_illness_severity__what_is.18.aspx (dostęp: 13.01.2025).
- Program Szczepień Ochronnych na rok 2024, https://www.gov.pl/web/psse-przasnysz/program-szczepien-ochronnych-na-rok-2024 (dostęp: 13.01.2025).
