Ludzki układ odpornościowy to złożony system, którego prawidłowe funkcjonowanie warunkuje ochronę organizmu przed różnorodnymi patogenami. Jednym z kluczowych elementów tego systemu są granulocyty – wyspecjalizowane komórki układu odpornościowego, które odgrywają istotną rolę w odpowiedzi na infekcje i procesy zapalne. Chcesz dowiedzieć się, jak dokładnie działają granulocyty i jakie pełnią funkcje? W artykule omówimy, jakie są ich rodzaje, zadania w organizmie oraz co oznaczają ich odchylenia od normy w badaniach.
Spis treści:
- Granulocyty – czym są?
- Rodzaje granulocytów i ich funkcje
- Jak określa się ilość granulocytów we krwi?
- Granulocyty w morfologii: interpretacja wyników
- Czy można podnieść lub obniżyć poziom granulocytów we krwi?
Granulocyty – czym są?
Granulocyty to istotne komponenty układu odpornościowego, będące jednym z rodzajów leukocytów (białych krwinek). Swoją nazwę zawdzięczają obecności ziarnistości (granul) w cytoplazmie.
Granulocyty rozwijają się w szpiku kostnym, a ich główną funkcją jest szybkie reagowanie na obecność patogenów, takich jak bakterie, wirusy czy pasożyty. Po dotarciu do miejsca infekcji uczestniczą w procesach fagocytozy (pochłaniania patogenów) oraz uwalniania enzymów niszczących obce organizmy.
Rodzaje granulocytów i ich funkcje
Granulocyty można podzielić na trzy główne rodzaje – eozynofile, neutrofile i bazofile – które różnią się zarówno właściwościami biochemicznymi, jak i pełnionymi funkcjami.
>> Przeczytaj też: PDW (wskaźnik anizocytozy płytek krwi) – badanie, podwyższone i obniżone wskaźniki, interpretacja wyników
Granulocyty kwasochłonne (eozynofile)
Granulocyty kwasochłonne, nazywane również eozynofilami, stanowią około 1–6% wszystkich leukocytów. Charakteryzują się zdolnością do barwienia się na różowoczerwono przy użyciu eozyny, co wskazuje na ich kwasochłonność.
Eozynofile odgrywają kluczową rolę w odpowiedzi na infekcje pasożytnicze, zwłaszcza infekcje wywołane przez robaki, takie jak nicienie i przywry. Ponadto są one zaangażowane w reakcje alergiczne, w tym w patogenezę chorób takich jak astma i alergie sezonowe. Uwalniają cytokiny oraz substancje toksyczne, które niszczą patogeny.
Eozynofile uczestniczą także w modulacji odpowiedzi immunologicznej poprzez wydzielanie mediatorów zapalnych, które przyciągają inne komórki układu odpornościowego do miejsca infekcji lub uszkodzenia tkanek. Ze względu na ich udział w reakcjach alergicznych, nadmierna aktywność eozynofili może prowadzić do stanów patologicznych, takich jak atopowe zapalenie skóry czy eozynofilowe zapalenie przełyku.
Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile)
Neutrofile stanowią największą grupę granulocytów, stanowiąc około 50-70% wszystkich leukocytów we krwi. Stanowią pierwszą linię obrony organizmu w odpowiedzi na infekcje bakteryjne. Neutrofile wykazują zdolność do fagocytozy, czyli pochłaniania i niszczenia patogenów, oraz do uwalniania enzymów proteolitycznych i reaktywnych form tlenu, które pomagają zniszczyć mikroorganizmy. W procesie migracji na miejsce zakażenia neutrofile przechodzą przez ściany naczyń krwionośnych (proces ten nazywany jest diapedezą) i wkraczają do tkanek zainfekowanych przez patogeny.
Neutrofile mają zdolność do tworzenia tzw. neutrofilowych pułapek zewnątrzkomórkowych (NETs), które polegają na wydzielaniu swojej własnej chromatyny (DNA) oraz enzymów, które formują „pułapki” wychwytujące i neutralizujące patogeny. Są kluczowe dla ograniczania rozprzestrzeniania się infekcji w organizmie.
>> Przeczytaj też: Neutrofile (neutrocyty) – czym są? O czym świadczy podwyższony i obniżony poziom?
Granulocyty zasadochłonne (bazofile)
Bazofile są najmniejszą grupą granulocytów, stanowiąc mniej niż 1% wszystkich leukocytów. Mimo małej liczebności odgrywają kluczową rolę w odpowiedziach alergicznych i zapalnych. Ich ziarnistości zawierają histaminę oraz heparynę, które są uwalniane w wyniku aktywacji komórek w procesie zapalnym. Histamina jest mediatorem, który powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększa ich przepuszczalność, co umożliwia komórkom układu odpornościowego dotarcie do miejsc infekcji lub uszkodzonych tkanek.
Bazofile odgrywają również kluczową rolę w reakcjach anafilaktycznych, gdy dochodzi do nadmiernej aktywacji układu odpornościowego w odpowiedzi na alergen. Po kontakcie z alergenem, bazofile degranulują, uwalniając swoją zawartość, co prowadzi do wystąpienia objawów alergii, takich jak obrzęk, świąd czy zaczerwienienie skóry.
>> Przeczytaj też: Bazofile we krwi – jak interpretować wyniki badania?
Jak określa się ilość granulocytów we krwi?
Ilość granulocytów we krwi określa się za pomocą badania morfologii krwi, które jest powszechnie wykonywane w diagnostyce medycznej. Badanie to obejmuje analizę różnych parametrów krwi, w tym ilości leukocytów oraz ich podziału na poszczególne typy, w tym granulocyty.
Podczas morfologii krwi, krew pobrana od pacjenta jest umieszczana na szkiełku mikroskopowym i barwiona, co umożliwia ocenę liczby oraz wyglądu komórek. Stosuje się również automatyczne analizatory krwi, które z dużą precyzją określają całkowitą liczbę leukocytów oraz procentowy udział granulocytów: eozynofili, neutrofili i bazofili.
Granulocyty w morfologii: interpretacja wyników
Interpretacja wyników morfologii krwi, w tym liczby granulocytów, powinna być dokonywana przez lekarza, który uwzględnia stan kliniczny pacjenta oraz wyniki innych badań. Ilość granulocytów w morfologii może być podniesiona lub obniżona w odpowiedzi na różne czynniki, takie jak infekcje, stany zapalne, choroby autoimmunologiczne, a także w wyniku terapii farmakologicznej.
Stężenie granulocytów podniesione: co to znaczy?
Podwyższone stężenie granulocytów (granulocytoza) może być wynikiem:
- infekcji bakteryjnej,
- przewlekłego stanu zapalnego,
- stresu fizjologicznego (np. po urazach),
- chorób nowotworowych, takich jak białaczka.
Zwiększenie liczby neutrofili (neutrofilia) jest najczęściej związane z ostrymi infekcjami bakteryjnymi. Zwiększona liczba eozynofili (eozynofilia) może wskazywać na obecność chorób alergicznych, infekcji pasożytniczych lub chorób autoimmunologicznych, takich jak zapalenie stawów.
Bazofilia, czyli podwyższony poziom bazofili, występuje rzadko, ale może być związana z przewlekłymi chorobami zapalnymi, takimi jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub chorobami nowotworowymi układu krwiotwórczego.
>> Przeczytaj też: MCHC w morfologii krwi. Co to za wskaźnik, co oznacza niski lub podwyższony poziom?
Poziom granulocytów obniżony: co to znaczy?
Zmniejszone stężenie granulocytów (granulocytopenia) może wynikać z infekcji wirusowych, takich jak grypa, które tymczasowo obniżają produkcję leukocytów w szpiku kostnym.
Neutropenia, czyli niedobór neutrofili, prowadzi do zwiększonego ryzyka infekcji, co jest szczególnie niebezpieczne u pacjentów z osłabionym układem odpornościowym, np. u osób poddawanych chemioterapii lub cierpiących na choroby autoimmunologiczne.
Obniżony poziom eozynofili (eozynopenia) może być spowodowany ostrymi infekcjami bakteryjnymi lub stresem, natomiast niska liczba bazofili (bazopenia) często jest trudna do wykrycia ze względu na ich bardzo małą ilość we krwi w warunkach fizjologicznych, lecz może wystąpić w przebiegu ciężkich reakcji alergicznych lub w wyniku długotrwałego stosowania glikokortykosteroidów.
>> Zobacz też: Stan zapalny i rola leukocytów
Czy można podnieść lub obniżyć poziom granulocytów we krwi?
Poziom granulocytów we krwi można modyfikować, zależnie od stanu zdrowia pacjenta oraz przyczyn odchyleń od normy. W przypadkach granulocytozy (zwiększonego stężenia granulocytów), leczenie może obejmować terapię przeciwinfekcyjną, immunosupresyjną lub inne interwencje mające na celu kontrolowanie procesów zapalnych i zakaźnych. Z kolei w przypadku granulocytopenii, leczenie często obejmuje stosowanie leków pobudzających produkcję granulocytów w szpiku kostnym, takich jak czynniki stymulujące kolonie granulocytów (G-CSF). Zmiany w stylu życia, takie jak zrównoważona dieta, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie nadmiernego stresu, mogą także wpływać na poziom tych komórek i ogólną funkcję układu odpornościowego.
Granulocyty odgrywają niezwykle istotną rolę w mechanizmach obronnych organizmu, odpowiadając na zagrożenia ze strony patogenów. Ich zróżnicowane funkcje, od fagocytozy po wydzielanie mediatorów zapalnych, są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Regularne monitorowanie poziomu tych komórek we krwi może dostarczyć cennych informacji diagnostycznych, umożliwiając wczesne wykrycie potencjalnych zaburzeń zdrowotnych.
Bibliografia
- Kay AB. Paul Ehrlich and the Early History of Granulocytes. Microbiol Spectr. 2016 Aug;4(4).
- Geering B., Stoeckle C., Conus S., Simon HU. Living and dying for inflammation: neutrophils, eosinophils, basophils. Trends Immunol. 2013 Aug;34(8):398-409.
- Solberg CO., Hellum KB. Neutrophil granulocyte function in bacterial infections. Lancet. 1972 Oct 7;2(7780):727-30.
- Lin A., Loré K. Granulocytes: New Members of the Antigen-Presenting Cell Family. Front Immunol. 2017 Dec 11;8:1781.
- Radtke D., Voehringer D. Granulocyte development, tissue recruitment, and function during allergic inflammation. Eur J Immunol. 2023 Aug;53(8):e2249977.
