Gorączka u dziecka – kiedy budzi niepokój?

Gorączka jest powszechnym objawem u dziecka. Może towarzyszyć zwykłej, niegroźnej infekcji wirusowej, jak i poważnym, zagrażającym życiu chorobom. Jak rozpoznać, czy gorączka stanowi duże zagrożenie? W jaki sposób obniżać temperaturę ciała? Kiedy zgłosić się po pomoc? Przeczytaj, a uzyskasz odpowiedzi na powyższe oraz wiele innych pytań.

Spis treści

1. Gorączka u dziecka – jak ją rozpoznać?
2. Gorączka u dziecka – jakie są jej przyczyny?
3. Gorączka u dziecka – jak może przebiegać?
4. Jak obniżyć gorączkę u dziecka?
5. Gorączka u dziecka – niepokojące objawy
6. Wysoka gorączka u dziecka – kiedy jest niebezpieczna?
7. Nawracająca gorączka u dziecka bez innych objawów – czy jest groźna?
8. Podsumowanie

Gorączka u dziecka – jak ją rozpoznać?

Parafrazując klasyka „jaka gorączka jest, każdy widzi”. Nie istnieje jednak konsensus w świecie medycznym co do jej jednoznacznej definicji. Można przyjąć, że gorączka to temperatura ciała przekraczająca normę, co jest skutkiem odpowiedzi organizmu na czynniki:

• zewnętrzne, np. przegrzanie,
• wewnętrzne, np. infekcje, choroby autoimmunologiczne.

Z powyższych względów wartość temperatury ciała, przy której należy rozpoznać gorączkę, jest w literaturze zróżnicowana. Najczęściej podaje się, że należy uznać temperaturę wynoszącą przynajmniej:

• 38,3°C w odbytnicy,
• 37,8°C w jamie ustnej,
• 37,2°C w dole pachowym,
• powyżej  38°C a w uchu.

Prozaicznym, ale niepozbawionym dowodów postępowaniem jest po prostu dotknięcie dziecka i subiektywna ocena, czy gorączkuje. Każdorazowo należy jednak zweryfikować obserwację obiektywnym pomiarem.

Gorączka u dziecka – jakie są jej przyczyny?

Wśród przyczyn gorączki wymieniane są trzy duże grupy chorób:

• infekcje,
• choroby nowotworowe,
• choroby autoimmunologiczne.

U dzieci zdecydowanie najczęstsze są infekcje, z których większość ma łagodny, niepowikłany przebieg, co nie zawsze koreluje z ciężkością choroby podstawowej.

Gorączka u dziecka – jak może przebiegać?

Opracowania naukowe podają, że istnieje kilka charakterystycznych przebiegów gorączki:

• dwugarbna (dwuokresowa) – dwie fazy trwające po 2-3 dni rozdzielone fazą normalizacji temperatury, towarzyszy np. infekcjom wirusowym górnych dróg oddechowych,
• ciągła (stała) – trudna do opanowania, temperatura ciała waha się o około 1 °C. Ten typ występuje np. w płatowym zapaleniu płuc,
• przerywana – dość częste, naprzemienne okresy gorączki i prawidłowej ciepłoty ciała, towarzyszy np. malarii, bakteryjnemu zapaleniu wsierdzia,
• zwalniająca – poranne i wieczorne wahania temperatury wynoszą więcej niż 1°C. Może pojawić się w przebiegu zapalenia płuc i/lub posocznicy.

Innym, klinicznym typem jest gorączka niewyjaśnionego pochodzenia, w której wzrost temperatury ciała jest wiodącym objawem trwającym od 7 do 10 dni bez innych uchwytnych nieprawidłowości. Każdorazowo wymaga diagnostyki, u dziecka optymalnie w warunkach szpitalnych.

Jak obniżyć gorączkę u dziecka?

Podstawą postępowania jest ustalenie źródła gorączki, co w większości przypadków jest u dzieci dość szybkie i proste. Poza leczeniem przyczynowym – jeśli takowe jest konieczne i możliwe – prowadzone jest leczenie objawowe, w tym obniżanie temperatury ciała.

Lekami I rzutu są ibuprofen w dawce 8-10 mg na kg masy ciała na dawkę (do 3 razy dziennie) z paracetamolem w dawce 10 – 15 mg na kg masy ciała na dawkę (do 3 razy dziennie). Można je podawać naprzemiennie lub jednoczasowo.

Lekiem II rzutu jest metamizol w dawce od 8 do 16 mg na kg masy ciała maksymalnie do 4 razy dziennie.

Należy pamiętać o kilku ważnych elementach postępowania z dzieckiem gorączkującym:

• dzieci posiadają duży stosunek powierzchni ciała do objętości, co sprawia, że szybciej tracą wodę przez skórę,
• skóra dziecka jest o wiele mniej szczelną barierą,
• zapotrzebowanie płynowe przy gorączce gwałtownie wzrasta,
• u odwodnionego dziecka może dojść do zaburzeń elektrolitowych dających wtórnie gorączkę, której nie da się opanować standardowymi lekami.

Woda to substancja posiadająca dużą pojemność cieplną; pamiętaj, gdy Twoje dziecko gorączkuje, podaj płyny w dużej ilości! Całkowite dobowe zapotrzebowanie płynowe, w zależności od masy ciała dziecka, wynosi:

• 100 ml na kg masy ciała od 0 do 10 kg,
• 50 ml na każdy kg powyżej 10, a mniej niż 20 kg,
• 20 ml na każdy kg masy ciała powyżej 20 kg.

Gorączka u dziecka – niepokojące objawy

Kilka wskazówek pozwala na szybkie wychwycenie, kiedy gorączka jest objawem bardzo niepokojącym, wymagającym pilnej pomocy lekarskiej:

• gorączka u noworodka – wskazanie do natychmiastowej hospitalizacji,
• gorączka u niemowlęcia poniżej 4. miesiąca życia, zwłaszcza jeśli współistnieje z innymi objawami,
• gorączka nieustępująca mimo podawania leków przeciwgorączkowych, zwłaszcza gdy towarzyszą jej objawy takie jak ból głowy, wymioty, przyspieszony oddech, zaburzenia świadomości, niewielka ilość oddawanego moczu,
• gorączka bez uchwytnej przyczyny utrzymująca się dłużej niż 3 dni (przy dobrym stanie ogólnym dziecka),
• w każdym przypadku, gdy gorączkujące dziecko sprawia wrażenie „innego”, „dziwnego”, wyglądającego na bardzo chore – jest to zalecenie bardzo nieswoiste, ale niekiedy ratujące życie,
• drgawki – utrata przytomności z symetrycznym, krótkotrwałym drżeniem całego ciała, samoustępującym, wskazuje na drgawki gorączkowe proste. Utrata przytomności i każdy inny rodzaj drżeń wskazuje na drgawki złożone wymagające pilnej hospitalizacji.

Wysoka gorączka u dziecka – kiedy jest niebezpieczna?

Gorączka sama w sobie jest jednym z mechanizmów obronnych. Podniesienie temperatury ciała ma zmobilizować układ odpornościowy do wytężonej pracy i zapobiegać namnażaniu się zarazków. Zdarza się jednak, że mechanizmy regulacji temperatury ciała zawodzą.

Wzrost temperatury ciała powyżej 40°C jest niebezpieczny – w takiej temperaturze część białek w naszym organizmie może ulec uszkodzeniu.

Nawracająca gorączka u dziecka bez innych objawów – czy jest groźna?

Każdy przypadek nawracających stanów gorączkowych wymaga diagnostyki. W przypadku ich wystąpienia należy udać się do specjalisty pediatrii, który odpowiednio ukierunkuje diagnostykę.

Podsumowanie

Gorączka jest zazwyczaj jednym z objawów typowych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Zdarza się jednak, że w ten sposób objawiają się bardzo poważne choroby, potencjalnie zagrażające życiu. Stąd w przypadku wymienionych wyżej niepokojących cech niezwłocznie zgłoś się do lekarza.

Źródła

1. Barbi E, Marzuillo P, Neri E, Naviglio S, Krauss BS. Fever in Children: Pearls and Pitfalls. Children (Basel). 2017 Sep 1;4(9):81. doi: 10.3390/children4090081. PMID: 28862659; PMCID: PMC5615271.https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5615271/ (dostęp 17.12.2024 r.)
2. Green C, Krafft H, Guyatt G, Martin D. Symptomatic fever management in children: A systematic review of national and international guidelines. PLoS One. 2021 Jun 17;16(6):e0245815. doi: 10.1371/journal.pone.0245815. PMID: 34138848; PMCID: PMC8211223.https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8211223/ (dostęp 17.12.2024 r.)
3. El-Radhi AS. Fever management: Evidence vs current practice. World J Clin Pediatr. 2012 Dec 8;1(4):29-33. doi: 10.5409/wjcp.v1.i4.29. PMID: 25254165; PMCID: PMC4145646. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4145646/ (dowód: 17.12.2024 r.)
4. Standardy medyczneFever in children: daily practice and recommendations, with respect to emergency and special situations; Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Ewa Łoś-Rycharska; Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersytet im. M. Kopernika w Toruniu https://www.standardy.pl/artykuly/id/836 (dostęp 17.12.2024 r.)
5. Pediatria tom I W. Kawalec, R.Grenda, H. Ziółkowska, 2024 (dostęp 17.12.2024 r.)
6. Trapani S, Fiordelisi A, Stinco M, Resti M. Update on Fever of Unknown Origin in Children: Focus on Etiologies and Clinical Approach. Children (Basel). 2023 Dec 24;11(1):20. doi: 10.3390/children11010020. PMID: 38255334; PMCID: PMC10814770. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10814770/ (dostęp 17.12. 2024 r.)