Papierosy elektroniczne zyskują na popularności, ponieważ są traktowane jako alternatywa dla tradycyjnych papierosów. Szczególnie młode osoby postrzegają je jako mniej szkodliwe. Niestety, palenie e-papierosów nie jest pozbawione ryzyka. W 2019 roku zidentyfikowano nową jednostkę chorobową EVALI, czyli ostre uszkodzenie płuc związane z używaniem papierosów elektronicznych. Dowiedz się, co to za choroba, jakie są jej objawy i sposoby leczenia.
Spis treści:
- EVALI – co to za choroba?
- Jak dochodzi do ostrego uszkodzenia płuc wywołanego e-papierosami?
- EVALI: objawy uszkodzenia płuc przez e-papierosy
- Diagnostyka EVALI
- Leczenie uszkodzeń płuc wywołanych papierosami elektronicznymi
- Czy EVALI jest uleczalne?
EVALI – co to za choroba?
EVALI to akronim od „e-cigarette or vaping product use-associated lung injury” – zespołu ostrych uszkodzeń płuc, które są powiązane z używaniem e-papierosów lub innych urządzeń do wapowania. Po raz pierwszy choroba została zidentyfikowana w Stanach Zjednoczonych w 2019 roku, kiedy zaobserwowano wzrost liczby przypadków niewyjaśnionych problemów oddechowych u osób korzystających z papierosów elektronicznych. Schorzenie może mieć ciężki przebieg i prowadzić do poważnych powikłań – w tym śmierci.
| Warto wiedzieć: Mechanizm działania e-papierosów polega na podgrzaniu płynu (liquidu) do bardzo wysokiej temperatury, w wyniku czego powstaje aerozol, który może być wdychany do płuc. |
Uznaje się, że szkodliwość e-papierosów jest mniejsza niż tradycyjnych papierosów, ale nie oznacza to, że mogą być użytkowane bez żadnych konsekwencji zdrowotnych. Prawdą jest, że produkowany przez nie aerozol zawiera mniej toksycznych substancji, ale nadal mogą być w nim obecne m.in. metale ciężkie czy kancerogeny. Papierosy elektroniczne pomijają szkodliwy proces spalania, ale w wyniku podgrzania płynu dochodzi do degradacji obecnych w nim substancji chemicznych (m.in. glikolu propylenowego, gliceryny).
W Stanach Zjednoczonych do początku lutego 2020 zgłoszono 2807 zachorowań na EVALI i aż 68 zgonów. Szczególną uwagę zwrócono na skutki palenia e-papierosów w młodym wieku. Większość hospitalizowanych osób miało mniej niż 35 lat, a 16% nie ukończyło 18. roku życia.
>> Zobacz: Palenie papierosów – negatywne skutki i wpływ na zdrowie palenia tytoniu
Jak dochodzi do ostrego uszkodzenia płuc wywołanego e-papierosami?
Dokładna przyczyna EVALI nie została jak dotąd poznana. Wiele mówi się o nieprofesjonalnych modyfikacjach elektronicznych papierosów lub też używaniu płynów pochodzących z niewiadomych źródeł (np. nielegalnie wzbogacanych o THC). Oba czynniki stwarzają ryzyko wdychania aerozolu o nieznanym składzie chemicznym.
Przeprowadzone badania wskazują, że jedną z substancji prowadzących do choroby po e-papierosie jest octan tokoferolu. Jest to lepka substancja stosowana do rozcieńczania THC. Wykryto ją aż u 94% chorych na EVALI.
Należy mieć świadomość, że octan tokoferolu to nie jedyna substancja mogąca przyczyniać się do uszkodzenia płuc po e-papierosie i choroby EVALI. Wciąż badane są inne szkodliwe substancje (m.in. substancje psychoaktywne, substancje aromatyzujące, metale).
Podstawą uszkodzenia płuc w chorobie EVALI jest inhalacja drobnych cząsteczek substancji chemicznych, które powstają na skutek podgrzania płynu. Mają one bezpośredni kontakt z nabłonkiem dolnych dróg oddechowych. Jest to możliwa przyczyna rozwoju reakcji zapalnej, uszkodzenia nabłonka płucnego i zaburzeń wymiany gazowej.
>> Przeczytaj także: Testy na narkotyki – rodzaje, zastosowanie, wiarygodność
EVALI: objawy uszkodzenia płuc przez e-papierosy
Objawy EVALI to:
- ból w klatce piersiowej,
- duszność,
- krwioplucie,
- kaszel,
- gorączka,
- dreszcze,
- osłabienie,
- objawy ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, ból brzucha, biegunka),
- tachykardia,
- spadek saturacji.
Stopień niewydolności oddechowej w przebiegu choroby EVALI jest zróżnicowany. Dotychczasowe przypadki pokazały, że nawet ⅓ chorych wymaga intubacji i wentylacji mechanicznej.
| Warto wiedzieć: Objawy EVALI pojawiają się w ciągu 90 dni od zapalenia e-papierosa, ale w większości przypadków chorzy zgłaszają użytkowanie papierosa elektronicznego w ciągu ostatniego tygodnia. |
Diagnostyka EVALI
Diagnostyka EVALI opiera się o wywiad medyczny, badanie fizykalne i badania dodatkowe. Wśród nich największe znaczenie mają zdjęcie rentgenowskie (RTG) płuc, tomografia klatki piersiowej, bronchoskopia. Ważne jest wykonanie badań laboratoryjnych krwi – w tym m.in. morfologii krwi, CRP, gazometrii, posiewu krwi, testów wirusowych oraz badania toksykologicznego moczu w kierunku kannabinoidów.
W wywiadzie istotne jest potwierdzenie, że osoba chora użytkowała e-papierosa w ciągu ostatnich 90 dni oraz uzyskanie informacji dotyczących rodzaju liquidu, źródła jego pochodzenia i ewentualnej zawartości THC.
Jak wyglądają płuca po e-papierosie?
W badaniach obrazowych płuca po e-papierosie wykazują obecność niecharakterystycznych zmian. Są to m.in. obustronne i rozproszone zacienienia typu matowego szkła, czyli obszary o gęstości większej niż standardowa. Świadczą o częściowej utracie upowietrznienia pęcherzyków płucnych.
W obrazie radiologicznym choroba EVALI może przypominać także rozsiane uszkodzenie pęcherzyków płucnych, ostre eozynofilowe zapalenie płuc, lipidowe zapalenie płuc czy odmę opłucnową.
>> To może Cię zainteresować: Markery nowotworowe w diagnostyce raka płuc
Leczenie uszkodzeń płuc wywołanych papierosami elektronicznymi
Nie jest znane przyczynowe leczenie EVALI, dlatego stosuje się wyłącznie terapię mającą na celu złagodzenie objawów i uniknięcie powikłań. Chorym zwykle podaje się antybiotyki i glikokortykosteroidy. Niezbędna jest tlenoterapia, a przy niewydolności oddechowej mechaniczne wspomaganie czynności płuc. W większości przypadków leczenie EVALI prowadzone jest w warunkach szpitalnych.
Czy EVALI jest uleczalne?
Skuteczność leczenia EVALI zależy od stopnia uszkodzenia płuc oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Niestety, u niektórych pacjentów może dochodzić do trwałych zmian. Po opuszczeniu szpitala wskazana jest konsultacja z lekarzem pierwszego kontaktu w ciągu 48 godzin oraz wykonanie badań kontrolnych (m.in. RTG klatki piersiowej i spirometrii).
EVALI to nowa choroba układu oddechowego będąca skutkiem palenia e-papierosów. Jej prawdopodobną przyczyną są liquidy pochodzące z nielegalnych źródeł, które zawierają octan tokoferylu stosowany do rozcieńczania THC. Objawy EVALI to m.in. duszność, kaszel, krwioplucie, ból w klatce piersiowej i gorączka. Pojawienie się jakichkolwiek dolegliwości u osób użytkujących papierosy elektroniczne należy zawsze niezwłocznie skonsultować z lekarzem.
Opieka merytoryczna: lek. Sandra Aszkiełowicz
Bibliografia
- D. Szawica i in., Czy waporyzacja nikotyny to lepsza alternatywa dla tradycyjnego palenia papierosów? Podsumowanie szkodliwości e-papierosów oraz postępowania w EVALI na podstawie najnowszej literatury, Quality in Sport 2023, nr 12(1), s. 18–26
- https://www.mp.pl/pacjent/pochp/palenie/294507,e-papierosy-czy-papierosy-elektroniczne-sa-szkodliwe/ (dostęp 10.01.2025)
- K. Szyfter i in., Czy używanie e-papierosów wpływa na występowanie raka krtani?, Postępy w Chirurgii Głowy i Szyi 2018, nr 2, s. 7–12
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7351931/ (dostęp 10.01.2025)
- https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/224877,zmierzch-elektronicznych-papierosow (dostęp 10.01.2025)
