Estradiol jest hormonem steroidowym, jednym z trzech estrogenów (obok estronu i estriolu). Jest to główny estrogen ludzkiego organizmu, kojarzący się przede wszystkim z równowagą hormonalną kobiety, ale ma swoje zadania również w ciele mężczyzny. Jak działa estradiol, jak można go zbadać i o czym mogą świadczyć nieprawidłowe wyniki? Dowiesz się z artykułu.
Spis treści:
- Co to jest estradiol?
- Jakie funkcje pełni estradiol w organizmie?
- Kiedy należy badać estradiol – wskazania do badania
- Kiedy bada się estradiol i jak się przygotować do badania?
- Co oznacza podwyższony poziom estradiolu?
- Co oznacza obniżony poziom estradiolu?
- Estradiol w terapii chorób oraz w hormonalnej terapii zastępczej
Co to jest estradiol?
Estradiol (17-β-estradiol) to naturalny, najważniejszy w okresie rozrodczym i najsilniejszy estrogen w organizmie kobiety. 95% tego hormonu uwalnianie jest przez komórki ziarniste jajników, zaś niewielkie ilości wytwarzane są poza jajnikiem, z DHEA i testosteronu.
Po uwolnieniu przez komórki ziarniste estradiol jest transportowany we krwi do tkanek docelowych, gdzie wywiera odpowiednie działanie. Działanie estradiolu odbywa się za pośrednictwem swoistych receptorów rozmieszczonych w narządach płciowych, macicy, podwzgórzu, przysadce oraz w gruczołach piersiowych.
Mechanizm wydzielania estradiolu u kobiet sterowany jest przy pomocy mechanizmu sprzężenia zwrotnego. Niski poziom E2 w osoczu stymuluje podwzgórze do wydzielania FSH i LH, a pod wpływem tych hormonów poziom estradiolu osiąga szczyt swojego stężenia w czasie fazy owulacyjnej.
Jakie funkcje pełni estradiol w organizmie?
Estradiol u kobiet
E2 jest hormonem niezbędnym, aby u kobiety mogła wystąpić owulacja, a w jej następstwie zapłodnienie i ciąża. Dlatego poziom estradiolu stopniowo rośnie w I fazie cyklu miesiączkowego i osiąga pik 24 godziny przed owulacją.
Drugi pik występuje z fazie lutealnej, gdy tworzy się ciałko żółte, a następnie poziom estradiolu znów zaczyna się obniżać.
Estradiol odgrywa ważną rolę nie tylko u kobiet w okresie reprodukcyjnym, jest również ważny w czasie wzrostu i dojrzewania. Uczestniczy w rozwoju narządów płciowych i drugorzędowych cech płciowych. Jest odpowiedzialny za proliferację błony śluzowej macicy, stwarzając warunki do zagnieżdżenia się potencjalnie zapłodnionej komórki jajowej. Jest jednym z czynników warunkujących wytwarzanie w szyjce macicy uwodnionego śluzu, co sprzyja penetracji plemników.
W organizmie kobiety estradiol ma również wpływ na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej, która gromadzi się wokół bioder, na udach i pośladkach. Jest to sylwetka typu gruszka.
Nie mniej ważne jest ogólnoustrojowe działanie estradiolu w organizmie kobiety. U kobiet w okresie reprodukcyjnym nazywany jest hormonem ochronnym, który wpływa na:
- prawidłową masę kostną (zapobiega osteoporozie),
- profil lipidowy, zmniejszając poziom LDL a zwiększając HDL i poziom trójglicerydów (zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych),
- libido.
Ponadto estradiol jest hormonem mającym zdolność wiązania się z receptorami w ośrodkowym układzie nerwowym. Korzystnie wpływa na stan psychiczny i emocje. Niektóre badania wskazują korzystny wpływ estradiolu na pamięć przestrzenną oraz poprawę uczenia się.
Estradiol jest również hormonem, który ma wpływ na krzepnięcie krwi, co jest ważne w kontekście terapii hormonalnej w czasie menopauzy. Wpływ tego hormonu na parametry krzepnięcia krwi jest następujący:
- zwiększenie poziomu VII czynnika krzepnięcia i białka C,
- zmniejszenie poziomu inhibitora aktywatora plazminogenu, antytrombiny III i fibrynogenu.
Estradiol ma także wpływ na stan skóry – dzięki temu, że zwiększa przepuszczalność błon komórkowych poprawia nawodnienie i elastyczność skóry.
>> Sprawdź też: Równowaga hormonalna u kobiet
Estradiol u mężczyzn
Estradiol jest hormonem występującym także u mężczyzn. Jest go mniej niż w organizmie kobiety w wieku reprodukcyjnym, ale więcej niż u kobiet po menopauzie.
Źródłem estradiolu u mężczyzny jest tkanka tłuszczowa oraz mózg, ponadto jest produkowany w wątrobie, nadnerczach, jądrach oraz gruczołach piersiowych.
Estradiol w organizmie mężczyzny wpływa na jakość nasienia i ruchliwość plemników, a co za tym idzie na płodność. Odgrywa również rolę w utrzymaniu libido.
>> Zobacz też: Niepłodność u mężczyzn
Badania wskazują, że estradiol jest również do pewnego stopnia hormonem ochronnym u mężczyzn, ponieważ jest ważnym czynnikiem utrzymującym odpowiednią masę kostną. Zmiany gęstości mineralnej kości u mężczyzny w większym stopniu zależą do stężenia estradiolu niż testosteronu.
Odpowiednie stężenie estradiolu również u płci męskiej wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Hormon ten łagodzi też objawy andropauzy.
Kiedy należy badać estradiol – wskazania do badania
Oznaczanie poziomu estradiolu jest ważnym elementem oceny wydolności jajników. Dlatego wskazaniem do badania E2 u kobiety są:
- zaburzenia miesiączkowania;
- zaburzenia dojrzewania płciowego – dojrzewanie opóźnione, czyli brak cech dojrzewania płciowego u dziewczynki przed 13. rokiem życia i/lub brak miesiączki przed 16. rokiem życia;
- niepłodność – trudności z zajściem w ciążę i/lub utrzymaniem ciąży;
- monitorowanie owulacji – również w procedurze wspomaganego rozrodu i u pacjentek leczonych hormonalnie.
Ponadto estradiol bada się w przypadku podejrzenia nowotworu jajników oraz przerostu nadnerczy.
Dowiedz się więcej:
>> Krótkie kompendium wiedzy o dojrzewaniu płciowym
>> Testosteron u kobiet – co oznacza nieprawidłowy wynik?
Wskazania do badania poziomu estradiolu u mężczyzn:
- problemy z płodnością;
- ginekomastia;
- podejrzenie nowotworu jąder;
- podejrzenie przerostu nadnerczy.
>> Sprawdź także: Nowotwór jądra: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Kiedy bada się estradiol i jak się przygotować do badania?
Poziom estradiolu u kobiety zależny jest od dnia cyklu miesięcznego, dlatego badanie – w zależności od wskazań – wykonuje się w określonych dniach pierwszej fazy cyklu. Ocena stężenia tego hormonu w fazie lutealnej – II fazie – nie ma znaczenia klinicznego.
Standardowo poziom estradiolu bada się pomiędzy 2-5 dniem cyklu. W celu stwierdzenia, czy pacjentka ma owulację, należy oznaczyć estradiol w czasie piku w cyklu menstruacyjnym – zazwyczaj jest to 12-14 dzień cyklu.
Badanie poziomu estradiolu przeprowadza się z krwi żylnej. Na badanie powinno się zgłaszać w godzinach porannych, wskazane jest bycie na czczo.
>> Zobacz też: Jak prawidłowo przygotować się do badań laboratoryjnych?
Co oznacza podwyższony poziom estradiolu?
Podwyższony poziom tego hormonu może występować w przypadku:
- guzów nowotworowych jajnika,
- guzów jąder,
- guzów nadnerczy.
Wysoki poziom estradiolu może wskazywać również na choroby wątroby (marskość wątroby), może mieć związek z nadczynnością tarczycy. Wysoki poziom estradiolu u dziewczynek może świadczyć o przedwczesnym dojrzewaniu.
Wyższe stężenie estradiolu występuje również u kobiet w ciąży.
Zbyt wysoki poziom E2 u mężczyzn może być związany z ginekomastią.
Co oznacza obniżony poziom estradiolu?
Obniżony poziom estradiolu stwierdza się w:
- zespole Turnera,
- PCOS,
- niedoczynności jajników,
- niedoczynności przysadki,
- zespole Steina-Leventhala.
U pacjentek w ciąży obniżony poziom estradiolu oznacza ciążę patologiczną i może świadczyć o ryzyku poronienia.
Obniżony poziom estradiolu obserwuje się także u kobiet w menopauzie, a ponadto u pacjentek z jadłowstrętem psychicznym oraz u kobiet uprawiających intensywnie sport.
>> Przeczytaj także: Nieregularny okres i zaburzenia miesiączkowania
Estradiol w terapii chorób oraz w hormonalnej terapii zastępczej
Estradiol jest hormonem podawanym jako lek w terapiach chorób oraz w hormonalnej terapii zastępczej u kobiet po menopauzie.
Może być zastosowany w kilku postaciach:
- doustnie,
- przezskórnie,
- dopochwowo,
- domięśniowo,
- donosowo.
Wskazania do zastosowania estradiolu jako leku obejmują:
- pierwotny i wtórny brak miesiączki – hipogonadyzm u kobiet;
- objawy wypadowe w okresie menopauzy;
- osteoporoza wywołana niedoborem estrogenów;
- zanikowe zapalenie pochwy wywołanie niedoborem estrogenów – dopochwowo.
Estradiol jest lekiem, który podwyższa ryzyko wystąpienia epizodów zatorowo-zakrzepowych. Dlatego pacjentki z predyspozycjami do ich występowania nie powinny stosować tej substancji.
Ponadto estradiol wchodzi w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi, osłabiając ich działanie.
Ważne jest również, aby zachować ostrożność w przyjmowaniu leku u osób, które wymagają unieruchomienia (np. z powodu złamania), ponieważ nasila to ryzyko powikłań zatorowo-zakrzepowych.
Estradiol jest przeciwwskazany u kobiet w ciąży, a przed rozpoczęciem terapii u kobiet w wieku reprodukcyjnym należy przeprowadzić test ciążowy, aby upewnić się, że pacjentka nie jest w ciąży.
>> To może Cię zainteresować: Badania laboratoryjne u pacjentek przyjmujących hormony (antykoncepcję hormonalną, HTZ)
Estradiol to bardzo ważny hormon w organizmie kobiety, a jego badanie dostarcza wielu cennych informacji o stanie gospodarki hormonalnej. Należy tylko pamiętać, aby test przeprowadzać w odpowiednim czasie w ciągu cyklu, aby był rzeczywiście pomocny.
W określonych sytuacjach badanie jest również cenne u mężczyzn, dlatego jest coraz częściej u nich wykonywane.
Piśmiennictwo
- Luine V, Frankfurt M. Estrogenic regulation of memory: The first 50 years. Horm Behav. 2020 May;121:104711. doi: 10.1016/j.yhbeh.2020.104711. Epub 2020 Feb 13. PMID: 32035072; PMCID: PMC7198346.
- Lachowicz-Ochędalska A., Nowe aspekty działania estrogenów poprzez receptory błonowe, materiał zjazdowy IV Konferencja Sekcji Endokrynologii Molekularnej PTE, Poznań, 2-3.10.2004, Endokrynologia Polska / Polish Journal of Endocrinology 2005; 3 (56).
- Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, pod red. A. Dembińskiej-Kieć, J. Naskalskiego i B. Solnicy, wyd. IV, Wrocław 2018
