Endometrioza po menopauzie. Co warto wiedzieć?

Endometrioza to częste schorzenie ginekologiczne, które wiąże się z wieloma różnorodnymi objawami klinicznymi i nie zawsze jest proste do zdiagnozowania. Czy endometrioza znika po menopauzie? Jakie są objawy endometriozy? I wreszcie, czy endometrioza po 60 roku życia to powód do niepokoju? Warto dowiedzieć się więcej na ten ważny temat.

Spis treści:

1. Endometrioza a menopauza
   • Jak menopauza wpływa na endometriozę?
   • Statystyki dotyczące endometriozy u kobiet po menopauzie
2. Endometrioza po menopauzie – jakie daje objawy?
3. Metody diagnozowania endometriozy u kobiet po menopauzie
4. Leczenie endometriozy po menopauzie

Endometrioza a menopauza

Na wstępie tego artykułu warto wyjaśnić sobie, czym jest endometrioza. Istotą tego schorzenia jest pojawienie się błony śluzowej macicy poza miejscem jej fizjologicznego występowania, a więc poza jamą macicy (na przykład w obrębie otrzewnej, czy jajników, a nawet jelit). Obecność błony śluzowej jamy macicy w tych lokalizacjach wiąże się z wystąpieniem klasycznych objawów endometriozy, do których należy między innymi ból brzucha, niepłodność, czy też bolesne miesiączkowanie.

Endometrioza dotyczy przede wszystkim kobiet w wieku rozrodczym, jednak należy mieć świadomość, że problem ten może pojawić się również po okresie menopauzy. Co ciekawe, w literaturze medycznej znajdziemy informacje o możliwym występowaniu endometriozy nawet u dziewcząt przed pierwszą miesiączką.

Jak menopauza wpływa na endometriozę?

W ogromnej większości przypadków endometrioza ulega wyciszeniu w okresie menopauzy. Wynika to przede wszystkim z obniżonego stężenia estrogenów w tym czasie, co powinno zatrzymać rozwój schorzenia. Zauważono jednak, że u niektórych kobiet dochodzi do wzrostu aktywności pewnego enzymu, nazywanego aromatazą, który odpowiada za przekształcenie androstendion do estradiolu (należącego do estrogenów), co może skutkować ujawnieniem się objawów endometriozy. Mechanizm ten występował nawet u kobiet po usunięciu macicy wraz z przydatkami.

Statystyki dotyczące endometriozy u kobiet po menopauzie

Endometrioza w okresie menopauzy to stosunkowo rzadkie zjawisko. Szacuje się, że jedynie około 2–5% przypadków endometriozy diagnozowanych jest u pacjentek w tym okresie życia. Uważa się, że pewne czynniki zwiększają ryzyko ujawnienia się endometriozy w czasie menopauzy. Należy do nich między innymi:

• otyłość – warto podkreślić, że tkanka tłuszczowa jest źródłem estrogenów,
• stosowanie hormonalnej terapii zastępczej, zawierającej estrogeny,
• tak zwana choroba resztkowa – mamy z nią do czynienia, gdy w czasie operacyjnego leczenia endometriozy w przeszłości doszło do pozostawienia ognisk endometriozy.

Warto podkreślić, że endometrioza u kobiety po menopauzie nie zawsze jest nawrotem choroby, ale może rozwinąć się również de novo, a więc po raz pierwszy. Wówczas w okresie rozrodczym diagnoza endometriozy nie była postawiona i nie występowały jej objawy kliniczne.

>> Przeczytaj także: Menopauza – ważny okres w życiu kobiety

Endometrioza po menopauzie – jakie daje objawy?

Endometrioza w okresie menopauzalnym wiąże się z dość podobnymi objawami, jak w okresie rozrodczym. Należy w tym miejscu wymienić:

• dolegliwości bólowe w okolicy miednicy,
• ból w innych lokalizacjach w obrębie jamy brzusznej,
• dyspareunia – a więc bolesne współżycie,
• zaparcia, biegunki, nudności,
• ból brzucha przy wypróżnianiu, bolesne oddawanie moczu – objawy te występują, gdy komórki endometrium pojawiają się w okolicy pęcherza moczowego czy odbytnicy,
• pojawienie się plamień i krwawień z dróg rodnych,
• krwawienia po kontakcie seksualnym – czyli tak zwane krwawienia kontaktowe.

Warto zaznaczyć, że endometrioza zarówno w okresie rozrodczym, jak i pomenopauzalnym może nie dawać żadnych objawów klinicznych i przebiegać w sposób zupełnie bezobjawowy.

Metody diagnozowania endometriozy u kobiet po menopauzie

Endometrioza u kobiet po menopauzie jest diagnozowana podobnie, jak w innych okresach życia. Jeżeli u kobiety w okresie okołomenopauzalnym pojawiają się symptomy endometriozy, to niestety nie zawsze w pierwszym rzucie myśli się o tym schorzeniu. Sprawia to, że rozpoznanie endometriozy jest często stawiane z opóźnieniem. Badania wykorzystywane w diagnostyce endometriozy to:

• ultrasonografia przezpochwowa – pozwala przede wszystkim na zobrazowanie torbieli endometrialnych w obrębie jajników oraz ocenę ogólną narządów rozrodczych. Warto dodać, że nieobecność zmian w USG nie pozwala na wykluczenie endometriozy,
• rezonans magnetyczny (MR) – obecnie raczej rzadko używany w czasie rutynowego diagnozowania endometriozy, badanie to pozwala jednak na zobrazowane endometriozy w obrębie przegrody pochwowo-odbytniczej, która wiąże się z objawami pojawiającymi się w trakcie wypróżniania,
• biomarkery endometriozy – badanie to polega na oznaczeniu we krwi dwóch biomarkerów – BDNF oraz CA-125, interpretację uzyskanych wyników przeprowadza się z wykorzystaniem specjalnego oprogramowania, co pozwala na wczesną diagnostykę endometriozy,
• laparoskopia diagnostyczna – jest to metoda z wyboru, uważana za złoty standard w diagnostyce endometriozy. W czasie laparoskopii możliwe jest zobrazowanie ognisk endometriozy i pobranie materiału tkankowego do badania histopatologicznego, co potwierdza lub wyklucza rozpoznanie.

Leczenie endometriozy po menopauzie

Najważniejszym celem leczenia endometriozy po menopauzie jest zniesienie dolegliwości bólowych i poprawa jakości życia. U kobiet w tym wieku terapia nie jest już ukierunkowana na przywrócenie płodności, co sprawia, że leczenie można prowadzić w nieco inny sposób. W leczeniu endometriozy mamy do dyspozycji zarówno preparaty farmakologiczne, jak i metody operacyjne.

W leczeniu farmakologicznym zastosowanie znajdują:

• leki przeciwbólowe – głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne,
• dwuskładnikowe leki antykoncepcyjne – zarówno w postaci tabletek, pierścieni dopochwowych, jak i plastrów,
• gestageny – zarówno doustne, jak i w postaci hormonalnych systemów wewnątrzmacicznych,
• analogi gonadoliberyny (aGnHR) – stosowane jako leki drugiego rzutu.

U kobiet w okresie pomenopauzalnym częściej stosuje się leczenie operacyjne, które obejmuje w zależności od sytuacji klinicznej i oczekiwań pacjentki:

• miejscowe usunięcie ognisk endometriozy,
• przerwanie dróg przewodzenia bólu w miednicy mniejszej, co pozwala na istotne ograniczenie dolegliwości bólowych,
• usunięcie macicy bez przydatków,
• usunięcie macicy z przydatkami.

Podsumowując: endometrioza po menopauzie to rzadkie, ale możliwe zjawisko. U kobiet w tym okresie życia w pierwszej kolejności należy pamiętać o wykluczeniu przyczyn onkologicznych dolegliwości, jednak należy mieć świadomość, że endometrioza jest również prawdopodobnym rozpoznaniem. W przypadku potwierdzenia diagnozy, konieczne jest podjęcie odpowiedniego leczenia, które pozwoli na poprawę jakości życia i zniesienie dolegliwości bólowych.

Bibliografia

1. A. Basta i inni, Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy, Ginekologia Polska, Nr 11/2012,
2. E. Barcz, Najczęstsze błędy w diagnostyce i leczeniu endometriozy, Ginekologia po Dyplomie, 2016/06,
3. G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, Tom 1-2, PZWL, Warszawa 2015, Wydanie 1.