Spis treści
- Do czego dąży terapia przeciwcukrzycowa?
- Jak uzyskać powyższe cele?
- Czym są systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM)?
- Jakie urządzenia do ciągłego monitorowania glikemii są dostępne na rynku?
- Podsumowanie
Cukrzyca to termin obejmujący kilka jednostek chorobowych, których wspólnym mianownikiem pozostaje nieprawidłowe, zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi. Znaczną większość przypadków obejmują cukrzyca typu II – nabyta, będąca z reguły konsekwencją wieloletniego nieprawidłowego trybu życia – oraz cukrzyca typu I, w której organizm rozpoznaje komórki produkujące insulinę jako wrogie i zaczyna je zwalczać, powodując niedobór insuliny. Utrzymujące się wysokie stężenie glukozy jest zabójcze dla wewnętrznej ściany naczyń krwionośnych, co prowadzi do bardzo licznych i groźnych powikłań, stąd odpowiednia kontrola choroby pozostaje jednym z kluczowych elementów postępowania. Jakie są zatem cele leczenia cukrzycy? W jaki sposób monitorować chorobę? Co to są systemy do ciągłego monitorowania glukozy? Dla kogo są przeznaczone? Zapraszamy do lektury.
Do czego dąży terapia przeciwcukrzycowa?
Jak już wspomniano, utrzymujące się wysokie stężenie glukozy uszkadza śródbłonek naczyniowy, co stymuluje rozwój nie tylko miażdżycy, ale także nerek, siatkówki oka i nerwów obwodowych. Aktualne wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego podają, że ogólny cel wyrównania glikemii wyrażony wartością hemoglobiny glikowanej (HbA1c; ekwiwalent średniego stężenia glukozy z około 3 ostatnich miesięcy) to nie więcej niż 7,0%. Istnieje jednak kilka wyjątków; do wartości poniżej 6,5% dąży się u osób z cukrzycą typu I (gdy nie stwarza to dodatkowego ryzyka tzw. „niedocukrzenia”, czyli groźnej hipoglikemii), u chorych z cukrzycą typu II w przypadku krótkotrwałego wywiadu (czas trwania poniżej 5 lat) oraz u dzieci i młodzieży, niezależnie od typu cukrzycy. Mniej restrykcyjne kryteria dotyczą osób w zaawansowanym wieku z wieloletnią chorobą i powikłaniami takimi jak przebyty zawał serca i/lub udar mózgu, a także wieloma chorobami towarzyszącymi – dla tej subpopulacji docelowa wartość HbA1c wynosi co najwyżej 8,0%.
Jak uzyskać powyższe cele?
Polskie standardy podają, że osoby stosujące leki doustne raz w tygodniu powinny oznaczać glikemię na czczo i po głównych posiłkach, a codziennie jedno badanie o różnych porach dnia – dokonują tego przy pomocy glukometru, co wymaga niewielkiego ukłucia w opuszkę palca i naniesienia niewielkiej ilości krwi na specjalny pasek. Idąc piętro wyżej, osoby z cukrzycą typu 2 leczone stałymi dawkami insuliny powinny codziennie przeprowadzać 1–2 pomiary glikemii, raz w tygodniu profil skrócony (na czczo i po głównych posiłkach) i dodatkowo raz w miesiącu pełny, dobowy; w tym przypadku „złotym standardem” pozostaje glukometr. Populacja chorych wymagająca wielokrotnych dawek insuliny obejmuje część pacjentów z cukrzycą typu II i wszystkich z cukrzycą typu I; w tym przypadku konieczne są wielokrotne pomiary glikemii (co najmniej 4 razy dziennie). Łatwo się domyślić, że tak częste kłucie jest dla pacjenta bardzo uciążliwe i z pewnością nie dodaje motywacji do walki z chorobą, stąd powstały systemy, które uwalniają od glukometru.
Czym są systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM)?
Systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM, continuous glucose monitoring) to urządzenia składające się z sensora, transmitera (umieszczane na skórze pacjenta) i czytnika (telefon z odpowiednią aplikacją lub odrębne urządzenie). Pozwalają one na nieinwazyjne odczytywanie stężenia glukozy w dowolnym momencie, informują o zbyt wysokim i niskim stężeniu glukozy, alarmują o zbyt szybko spadającej glikemii. W tym miejscu warto wyraźnie podkreślić, że tego typu urządzeń nie powinno się kupować „na własną rękę”, bez zalecenia lekarza oraz żaden z poniżej omawianych systemów nie służy do rozpoznawania cukrzycy – wytyczne wiodących towarzystw naukowych podkreślają, że podstawą do rozpoznania są oznaczenia laboratoryjne.
Istnieje wiele tego typu systemów; te służące do wstecznej analizy po 6–7 dniach ciągłego pomiaru bez możliwości bieżącego wglądu w wyniki (tzw. p-CGM), które zbiera dane do dalszych analiz, stanowią wyposażenie ośrodków specjalistycznych prowadzących funkcjonalną intensywną insulinoterapię. Niemniej opublikowana na łamach bardzo prestiżowego czasopisma naukowego Clinical Diabetes analiza danych rzeczywistych na grupie ponad 15 tys. pacjentów pokazała, że p-CGM u osób chorych na cukrzycę typu 2, które mają słabą kontrolę glikemii za pomocą wielu terapii innych niż insulina, przynosi korzyści w zakresie kontroli choroby, a należy pamiętać, że tacy pacjenci to duży odsetek wszystkich cukrzyków. Najczęściej stosowane są jednak systemy RT-CGM (do monitorowania w czasie rzeczywistym) i FGM (monitorowanie metodą skanowania), które są szczególnie wskazane u osób z cukrzycą typu I o chwiejnym przebiegu.
Jakie urządzenia do ciągłego monitorowania glikemii są dostępne na rynku?
Wybór urządzeń jest bardzo szeroki, część z nich może być częścią tzw. pętli zamkniętej, w której ciągły pomiar glukozy jest sprzężony z osobistą pompą insulinową. Do najczęściej używanych należą FreeStyle Libre i FreeStyle Libre 2, Dexcom G6, Guardian Connect czy Eversense E3. Należy jednak pamiętać, by nie kupować powyższych urządzeń bez kontaktu z lekarzem prowadzącym i to z kilku względów. Po pierwsze, jak przedstawiono powyżej, systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM) są przeznaczone dla określonych grup pacjentów (tych, co do których istnieją dowody naukowe świadczące o istotnych korzyściach z takiego postępowania). Po drugie, urządzenia są stosunkowo drogie, wobec czego narażanie się na koszty w obliczu braku gwarancji efektywności jest pozbawione sensu.
Podsumowanie
Monitorowanie przebiegu cukrzycy jest jednym z kluczowych elementów kontroli choroby, a podstawą odpowiednio prowadzonego śledzenia glikemii jest stosowanie się do zaleceń personelu medycznego – nie wolno zapominać, że medycyna to przede wszystkim nauka i że zalecenia są oparte o obiektywne dowody na zasadność danego postępowania. Dotyczy to zarówno odpowiedniego używania „starych dobrych” glukometrów, jak i nowoczesnych systemów ciągłego monitorowania glikemii (CGM).
Piśmiennictwo
