Diety wysokobiałkowe, mogą dawać szybkie efekty zmniejszenia masy ciała. Zwykle jednak są to efekty krótkotrwałe. Niniejszy artykuł wyjaśni na czym polega dieta wysokobiałkowa i podpowie, dlaczego dłuższe stosowanie diety wysokobiałkowej wiąże się z wieloma zagrożeniami i może np. prowadzić do stanów zapalnych nerek, niewydolności wątroby i wielu innych niekorzystnych dla zdrowia zmian w organizmie. Sprawdź, czy i komu dieta wysokobiałkowa jest zalecana.
Spis treści:
- Na czym polega dieta wysokobiałkowa?
- Kiedy nie należy stosować diety wysokobiałkowej?
- Dieta wysokobiałkowa a skutki uboczne jej stosowania oraz konsekwencje niedoboru węglowodanów w diecie
- Dieta wysokobiałkowa – dla kogo jest odpowiednia?
- Dieta wysokobiałkowa – podsumowanie
Na czym polega dieta wysokobiałkowa?
W diecie wysokobiałkowej najważniejszymi składnikami pokarmowymi są białka. Są one źródłem aminokwasów, które są niezbędne do syntezy białek stanowiących element budowy ciała człowieka.
Aminokwasy egzogenne, czyli takie, których nie wytwarza organizm człowieka, muszą być stale dostarczane wraz z pożywieniem. Jeśli organizm dostaje je w za małych ilościach, wówczas nie są one wykorzystywane do celów budulcowych, a jedynie do energetycznych, czyli podtrzymujących podstawowe funkcje życiowe.
Zapotrzebowanie na białko jest różne w zależności od wieku, płci, masy ciała, stanu zdrowia:
- dla zdrowego dorosłego człowieka wynosi 0,75-0,90 grama na 1 kg masy ciała dziennie (g/kg m.c./d);
- dla chorego w czasie zakażenia lub po urazie czy operacji wzrasta do 1,1-1,5 g/kg m.c./d;
- większe spożycie białka zalecane jest kobietom w ciąży (1,2 g/kg/d) oraz w czasie laktacji (1,45 g/kg m.c./d);
- norma dla dzieci i młodzieży to (1,2 g/kg m.c./d).
W dietach wysokobiałkowych z białka pochodzi 20-30% energii. U mężczyzny o masie ciała 80 kg odpowiada spożyciu białka w ilości 1,6-2,3 g/kg m.c./d, a dla kobiety o masie ciała 60 kg 1,6-2,4 g/kg m.c./d.
W diecie o wysokiej zawartości białka, np. diecie Dukana, ok. 36% energii stanowi białko, a w diecie Atkinsa 35-40% energii pochodzi z białka. Natomiast diety te mają bardzo niski udział węglowodanów w codziennej diecie, co może dawać szybkie efekty odchudzania, niestety krótkotrwałe i nie do końca zdrowe.
Kiedy nie należy stosować diety wysokobiałkowej?
Zagrożenia dla organizmu człowieka przy dłuższym stosowaniu diety wysokobiałkowej to:
- uszkodzenie kłębuszka nerkowego – wówczas nasila się białkomocz, dochodzi do uszkodzenia cewki nerkowej; a następnie stanu zapalnego nerki;
- duże ilości fosforanów dostarczanych z dietą wysokobiałkową – może się to przyczynić do wtórnej nadczynności przytarczyc;
- hiperkalcynuria – jest to nadmierne wydalanie wapnia z moczem, które może sprzyjać rozwojowi osteoporozy;
- potwierdzone badaniami nasilone utlenianie leucyny – jest to aminokwas występujący w naszych mięśniach. Zamiast magazynować aminokwasy w postaci masy mięśniowej, nasz organizm zaczyna je intensywnie spala;
- nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych i lipidów (cholesterol i trójglicerydy) – produkty te wprowadzane do diety w nadmiarze mogą wywoływać szereg chorób sercowo-naczyniowych (np. nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, chorobę wieńcową, doprowadzić do zawału serca czy udaru), mogą zapoczątkować rozwój wielu chorób o podłożu autoimmunologicznym.
Dieta wysokobiałkowa a skutki uboczne jej stosowania oraz konsekwencje niedoboru węglowodanów w diecie
- Dieta wysokobiałkowa pozbawiona odpowiedniej ilości przyswajalnych węglowodanów negatywnie wpływa na nasz mózg. Może powodować uczucie zmęczenia i zaburzenia koncentracji oraz silnie osłabiać wydolność i siłę mięśni ze względu na brak substratów do syntezy glikogenu tworzącego naturalne rezerwy mięśniowe. Ze względu na niską ilość węglowodanów i ich nierównomierne rozmieszczenie w posiłkach należy ją odradzać, bowiem nagły spadek stężenia glukozy we krwi i niedocukrzenie mózgu może mieć tragiczne konsekwencje dla naszego organizmu.
- Dodatkowo ze względu na niedobór błonnika narażamy nasz organizm na przewlekłe zaparcia i stany zapalne jelita grubego. To z kolei może doprowadzić do wielu chorób.
- W diecie wysokobiałkowej z ograniczeniem lub wykluczeniem węglowodanów może dochodzić do niedoborów witamin rozpuszczalnych w wodzie: C, B1, B2 oraz niektórych składników mineralnych, takich jak magnez, cynk, miedź i selen. Ich najlepszymi źródłami są pełnoziarniste produkty zbożowe.
- Stosowanie diety wysokobiałkowej grozi także nadmierną podażą witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A i D. Może to doprowadzić do uszkodzenia wątroby. Upośledzenie pracy wątroby może skutkować:
- kumulacją toksycznych metabolitów w organizmie związaną z upośledzeniem jej funkcji odtruwającej,
- gorszym trawieniem pokarmu,
- przewlekłym stanem zapalnym lub nawet niewydolnością wątroby.
- Zagrożenia związane z dietą wysokobiałkową dotyczą także silnego obciążenia nerek, a w skrajnych przypadkach oraz przy indywidualnych skłonnościach prowadzą nawet do ich uszkodzenia. Z metabolizmu białka pochodzą bowiem toksyczne produkty przemiany materii, które na skutek niecałkowitego ich wydalania przez nerki gromadzą się w organizmie. Nadmierne spożycie białka może doprowadzić do nasilenia objawów przewlekłej niewydolności nerek (mocznicy), co może skończyć się dializami.
- Upośledzenie pracy nerek na tle nadmiernego obciążenia białkiem może prowadzić do:
- nadciśnienia,
- kamicy nerkowej,
- obrzęków narządów,
- zwiększenia ryzyka infekcji.
- Dieta wysokoproteinowa może zaburzać gospodarkę kwasowo-zasadową, co sprzyja:
- chorobom stawów,
- bólom mięśniowym,
- zaburzeniom trawienia,
- zwiększoną utratą wapnia z moczem – ryzyko wystąpienia osteoporozy.
Dieta wysokobiałkowa – dla kogo jest odpowiednia?
Wyjątkiem jest dieta łatwo strawna wysokobiałkowa przeznaczona dla pacjentów:
- wyniszczonych,
- w chorobach nowotworowych,
- w rozległych oparzeniach/zranieniach,
- chorobach przebiegających z gorączką,
- w rekonwalescencji po przebytych chorobach.
W powyższych przypadkach dieta bogatobiałkowa ma na celu dostarczenie odpowiedniej ilości białka do budowy oraz odbudowy tkanek ustrojowych, ciał odpornościowych, enzymów, hormonów oraz białek osocza.
Ważne, aby pamiętać, że dieta musi mieć należytą wartość energetyczną, aby białko mogło spełnić swoje zadanie. W innym przypadku organizm chorego wykorzysta białko do celów energetycznych.
Dieta wysokobiałkowa – podsumowanie
Chcąc wdrożyć z różnych powodów dietę wysokobiałkową, należy rozpatrzeć wszystkie plusy i minusy jej wpływu na zdrowie człowieka. Ważne jest, by przed zastosowaniem takiej diety wykonać niezbędne badania:
- morfologia krwi,
- enzymy wątrobowe,
- kreatynina,
- mocznik,
- badanie moczu.
Następnie należy skonsultować powyższe badania oraz cały wywiad zdrowotny z lekarzem lub dietetykiem.
Bibliografia
- Jarosz M., Rychlik E., Normy żywienia – tabele zbiorcze. w: Dietetyka – żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. 2017, Wyd. IŻŻ Warszawa.
- Szczygieł B., Zapotrzebowanie na podstawowe składniki odżywcze. Niedożywienie związane z chorobą. 2011, Wyd. PZWL, Warszawa.
- Stradomska T. J., Peroksysomy – funkcje i zaburzenia metaboliczne. Postępy Biochemii 2011, 57 (2), 183-190.
- Grygiel-Górniak B i In.: Wrażliwość na insulinę a sposób żywienia w grupie otyłych kobiet po menopauzie. Probl. Hig. I Epidem. 2011, 92, 541-544
- Cichosz G., Czeczot H., Kontrowersje wokół białek diety (pdf)
