Łuszczyca to zapalna i przewlekła choroba skóry, której etiopatogeneza ciągle nie jest w pełni rozpoznana. Wśród przyczyn tej choroby ważną rolę przypisuje się czynnikom genetycznym oraz czynnikom o podłożu immunologicznym. Wpływ na rozwój łuszczycy mogą mieć też czynniki środowiskowe takie jak styl życia, codzienna dieta, używki, przebyte choroby i zażywane leki, a także czynniki o podłożu psychologicznym. Na podstawie wielu badań klinicznych, epidemiologicznych i genetycznych łuszczycę zalicza się do chorób z grupy przewlekłych schorzeń układowych o podłożu zapalnym. Może ona wystąpić u chorych w każdym wieku. Przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Szacuje się, że dotyczy od 0,6% do 4,8% populacji obu płci na całym świecie. W Polsce choruje na nią blisko 3% kobiet i mężczyzn.
Spis treści:
- Jaka dieta przy łuszczycy jest wskazana? Zasady i najważniejsze czynniki determinujące wystąpienie lub nasilenie zmian skórnych
- Co jeść przy łuszczycy? Lista produktów zalecanych
- Dieta na łuszczycę – czego unikać? Produkty niewskazane – czego nie lubi łuszczyca?
- Przykładowy jadłospis w diecie na łuszczycę
- Dieta na łuszczycę – podsumowanie
Jaka dieta przy łuszczycy jest wskazana? Zasady i najważniejsze czynniki determinujące wystąpienie lub nasilenie zmian skórnych
Warto wiedzieć, że łuszczyca to nie tylko choroba skóry. Obecnie uznaje się ją za chorobę ogólnoustrojową. Osoby chorujące na łuszczycę mają większe ryzyko rozwoju chorób metabolicznych jak miażdżyca, cukrzyca czy otyłość, a także choroba Leśniowskiego-Crohna lub celiakia. Związane jest to utrzymującym się w organizmie przewlekłym stanem zapalnym.
Co wpływa na rozwój choroby?
- Otyłość, czyli wskaźnik BMI (Body Mass Index) powyżej 30 kg/m2 – nadmierna masa ciała może zadziałać jako czynnik wyzwalający chorobę, a więc pojawienie się lub nasilenie już występujących zmian skórnych zwłaszcza u osób, które mają predyspozycje genetyczne do występowania łuszczycy.
- Wysokie spożycie alkoholu i palenie wyrobów tytoniowych – używki te mogą wpłynąć na powstanie lub zaostrzenie procesów zapalnych w organizmie, a w konsekwencji na pogłębienie zmian skórnych u osób już chorujących.
- Nieodpowiednia codzienna dieta – uboga w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 o działaniu przeciwzapalnym (szczególnie kwas eikozapentaenowy EPA i dokozaheksaenowy DHA). Niskie spożycie lub brak w diecie tłustych ryb, orzechów, nasion czy olejów roślinnych może prowadzić do nasilenia procesów zapalnych w organizmie.
- Nadmierna podaż cukrów prostych – codzienne spożywanie cukrów prostych w ilości przekraczającej dzienne zapotrzebowanie (czyli 10% energii z diety), w tym szczególnie cukru dodanego, może wpływać na wywołanie bądź wzmożenie procesów zapalnych u chorego.
- Podaż glutenu przy współwystępującej celiakii lub nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten – nasila występowanie lub może zapoczątkować zmiany skórne łuszczycowe. Warto nadmienić, że nie ma dowodów, aby dieta bezglutenowa przynosiła korzyści w łagodzeniu zmian łuszczycowych u osób bez zdiagnozowanej jakiejkolwiek formy nietolerancji glutenu. Przy czym ryzyko zachorowania na celiakię może być nawet dwukrotnie większe w porównaniu z osobą zdrową.
Warto wiedzieć, że chorzy z zaburzeniami metabolicznymi mają większe predyspozycje do pojawienia się lub zaostrzenia łuszczycowych zmian skórnych z uwagi na produkowane czynniki zapalne. To na przykład nadprodukcja hormonu sytości – leptyny – u osób z nadmiarem tkanki tłuszczowej.
>> Dowiedz się więcej: Dysbioza jelitowa a choroby skóry – AZS, trądzik, łuszczyca
Co jeść przy łuszczycy? Lista produktów zalecanych
Dieta jest jednym z głównych elementów w terapii łuszczycy. Najbardziej rekomendowanym modelem żywieniowym jest dieta śródziemnomorska. Ma ona najwyższy potencjał przeciwzapalny, jest zalecana pacjentom dotkniętym przewlekłymi chorobami zapalnymi oraz cywilizacyjnymi.
Dieta śródziemnomorska zakłada:
- wysokie spożycie różnorodnych warzyw i owoców,
- regularne i częste spożycie tłustych ryb, owoców morza,
- wysoka podaż nasion roślin strączkowych, pełnoziarnistych produktów zbożowych,
- spożycie oliwy z oliwek, orzechów i nasion,
- regularna podaż wody w codziennej diecie około 2l/doba,
- ograniczenie spożycia pełnotłustych produktów mlecznych, masła, mięsa i przetworzonych produktów mięsnych, napojów gazowanych, słodyczy i wyrobów cukierniczych.
Składniki, które warto wprowadzać do diety w chorobach łuszczycowych, to:
- Witamina A i karotenoidy (betakaroten, zeaksantyna, luteina oraz likopen). W łuszczycy dochodzi do nadprodukcji komórek skóry, czyli rogowacenia naskórka (przyspieszona keratynizacja). Dlatego na złagodzenie tego procesu duży wpływ ma witamina A i jej prekursory – karotenoidy. Cennym źródłem w diecie będą warzywa i owoce, zwłaszcza te żółte i pomarańczowe: marchew, papryka żółta i pomarańczowa, dynia, zalecane są też czarne porzeczki i szpinak.
- Flawonoidy, które wpływają na normalizację procesów związanych z rogowaceniem skóry i wykazują korzystne działanie przeciwutleniające, polegające na zwalczaniu wolnych rodników w organizmie. W codziennej diecie musimy wprowadzać: kapary, paprykę, cebulę, sok z czerwonych i czarnych winogron, morwę białą, kurkumę.
- NNKT, czyli niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, w szczególności omega-3 (kwas α-linolenowy, EPA i DHA) i omega-6 (kwas linolowy). Zwalczają one stany zapalne w organizmie, dlatego bardzo ważny jest ich udział w codziennej diecie. Należy dbać o prawidłowy stosunek między kwasami omega-3 a omega-6, który powinien wynosić 1:3. Produkty bogate w zdrowe tłuszcze to: tłuste ryby morskie (łosoś, halibut, tuńczyk, makrela), algi oraz nasiona (siemię lniane, chia) i pestki (dyni, słonecznika), oliwa z oliwek czy olej z orzechów włoskich.
Co jeszcze warto jeść przy łuszczycy? Na przykład imbir łagodzi stan zapalny organizmu, z kolei olej z rokitnika jest zalecany ze względu na wysoką zawartość kwasu palmitynooleinowego z rodziny omega-7. Wartościowym dodatkiem do diety są też oleje z ogórecznika i wiesiołka.
Pacjenci z łuszczycą często mają podwyższone stężenie homocysteiny w surowicy krwi. Zwiększa to ryzyko powstawania chorób sercowo-naczyniowych. Może to prowadzić do niedoboru witaminy B12 oraz kwasu foliowego. Dlatego bardzo ważne jest uzupełnienie diety w źródła tych składników.
Kwas foliowy zawierają:
- ciemnozielone warzywa liściaste: szpinak, jarmuż, sałata;
- nasiona roślin strączkowych;
- jaja;
- sery dojrzewające;
- chude mięso i jego przetwory;
- ryby;
- produkty mleczne.
W diecie przy łuszczycy należy uwzględnić także selen. Chorzy zmagają się często z obniżonym stężeniem tego pierwiastka we krwi.
Bogatym źródłem selenu są:
- ryby;
- skorupiaki;
- mleko i jego przetwory;
- czosnek;
- grzyby;
- suche nasiona roślin strączkowych;
- orzechy brazylijskie.
Co więcej, w czasie terapii witaminą D mogą ustąpić zmiany łuszczycowe. Odpowiedni poziom kalcytriolu odpowiada za utrzymanie zdrowej skóry. Niedobór wit. D prowadzi do zaburzeń równowagi immunologicznej i możliwości rozwoju choroby autoimmunologicznej.
Suplementacja lub podaż z dietą witaminy D prowadzi do złagodzenia łuszczycy, lub może zapobiec jej wystąpieniu. Produkty spożywcze bogate w witaminę D to: wątroba, tłuste ryby (śledź, halibut, makrela, łosoś), oleje rybne, żółtka jaj, przetwory mleczne i grzyby.
Dieta na łuszczycę – czego unikać? Produkty niewskazane – czego nie lubi łuszczyca?
Przy łuszczycy bardzo ważne jest, aby unikać produktów nasilających stan zapalny organizmu.
Niekorzystnie będzie wpływać dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe (NKT), czyli obfitująca w tłuste, czerwone mięsa, masło czy pełnotłuste produkty mleczne. Nadmierne spożywanie NKT powoduje wzrost poziomu wolnych kwasów tłuszczowych w surowicy krwi, co może wywołać zaostrzenie stanu zapalnego.
Z codziennej diety należy wyeliminować wysoko przetworzoną żywność, słodycze i wyroby cukiernicze, dania typu fast-food, a także słodzone soki, napoje gazowane i sztuczne barwniki.
Potrawy smażone zastępujemy gotowanymi, pieczonymi czy przyrządzanymi na parze.
Przykładowy jadłospis w diecie na łuszczycę
I śniadanie
Płatki owsiane z jogurtem naturalnym 2%, do tego truskawki i nasiona babki jajowatej oraz uprażone pestki słonecznika.
II śniadanie
Omlet z jaj podany z sałatką z awokado, pomarańczowej papryki i rukoli, skropiony oliwą z oliwek i doprawiony do smaku ulubionymi ziołami. Podany z pieczywem żytnim.
Obiad
Łosoś upieczony w piekarniku. Do tego warzywa przyrządzone na patelni grillowej (cukinia, pieczarki, marchew). Podane z komosą ryżową.
Podwieczorek
Pomidor pokrojony w plastry, na wierzchu ułożone plastry mozzarelli z zalewy. Kropimy oliwą i układamy liście bazylii, doprawiamy do smaku.
Kolacja
Pieczywo żytnie pełnoziarniste z wędliną z udźca indyka, podane z ogórkiem zielonym, żółtą papryką i kiełkami brokuła.
Dieta na łuszczycę – podsumowanie
Łuszczyca jest chorobą, która wpływa na ogólne obniżenie jakości życia pacjentów. Dlatego ważne jest wielokierunkowe wsparcie w chorobie. Obok leczenia farmakologicznego niezbędna jest zmiana nawyków żywieniowych, co może przyczynić się do złagodzenia zmian zapalnych skóry i tym samym do poprawy samopoczucia pacjenta.
>> Przeczytaj: Łuszczyca – objawy, diagnostyka, leczenie
Bibliografia
- Lorbiecka K.: Zachowania dietetyczne a przebieg łuszczycy. Aesth Cosmetol Med. 2021 r.
- Antosik K., Krzęcio-Nieczyporuk E., Kurowska-Socha B. „Rola diety i żywienia w leczeniu łuszczycy”. Hygeia Public Health, 2017r.
- Placek W.: Dieta w chorobach skóry. Wydawnictwo Czelej, wydanie II, Lublin, 2022.
- Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (red.): „Normy żywienia dla populacji Polski
i ich zastosowanie”. NIZP-PZH, Warszawa 2020r.
