Dieta lekkostrawna z wysoką i niską zawartością białka. Zasady żywienia i przykładowy jadłospis  

Dieta lekkostrawna znajduje szerokie zastosowanie w medycynie i dietetyce. Jest to model żywienia, który stawia na produkty łatwo przyswajalne i o niskiej zawartości błonnika, tłuszczów oraz przypraw drażniących przewód pokarmowy. W zależności od indywidualnych potrzeb pacjentów, dieta lekkostrawna może być modyfikowana w zakresie zawartości białka, co wpływa na jej przeznaczenie i skuteczność w konkretnych przypadkach zdrowotnych. W niniejszym artykule omówimy zasady zarówno dietę lekkostrawną wysokobiałkową, jak i niskobiałkową oraz co jeść na diecie z wysoką zawartością białka oraz tą bez nabiału.

Spis treści:

1. Na czym polega dieta lekkostrawna wysokobiałkowa i niskobiałkowa?
2. Dieta łatwostrawna bogatobiałkowa – najważniejsze zasady i dla kogo jest zalecana
3. Dieta łatwostrawna niskobiałkowa – najważniejsze zasady, dla kogo jest zalecana
4. Co jeść na diecie lekkostrawnej wysokobiałkowej?
5. Co jeść na diecie lekkostrawnej bez nabiału?
6. Dieta łatwostrawna bogatobiałkowa i niskobiałkowa – przykładowy jadłospis
7. Podsumowanie

Na czym polega dieta lekkostrawna wysokobiałkowa i niskobiałkowa?

Dieta lekkostrawna wysokobiałkowa i bez nabiału znajduje zastosowanie w przypadku wielu dolegliwości zdrowotnych, takich jak:

• choroby układu pokarmowego,
• nadwrażliwość na białka mleka,
• nietolerancja laktozy,
• czy rekonwalescencja po operacjach.

Dzięki eliminacji trudnych do strawienia składników (w tym nabiału) oraz zwiększeniu spożycia białka, dieta ta może wspomagać trawienie, przyspieszać regenerację organizmu i wspierać budowę masy mięśniowej.

>> Przeczytaj też: Enzymy trawienne – co to jest, jakie są rodzaje i ich funkcje. Objawy niedoboru i diagnostyka

Dieta łatwostrawna bogatobiałkowa – najważniejsze zasady i dla kogo jest zalecana

Dieta łatwostrawna bogatobiałkowa jest zalecana głównie w stanach zwiększonego zapotrzebowania na białko, takich jak:

• rekonwalescencja po zabiegach chirurgicznych,
• okresy infekcji,
• choroby nowotworowe,
• stany zapalne i regeneracyjne.

Celem jej jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości białka o wysokiej wartości biologicznej, co pozwala wspierać odbudowę tkanek oraz prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

Najważniejsze zasady diety łatwostrawnej bogatobiałkowej:

• Zwiększona podaż białka – spożycie białka powinno wynosić od 1,2 do 1,5 g na kilogram masy ciała. Należy dążyć do źródeł białka wysokiej jakości, takich jak chude mięso (kurczak, indyk), ryby, jaja oraz niskotłuszczowe produkty mleczne – np. jogurty naturalne, ser twarogowy.
• Unikanie ciężkostrawnych produktów – wybierając białko, warto unikać tłustych i smażonych potraw mięsnych, wędlin wysokoprzetworzonych oraz ostrych przypraw. Preferowane są produkty gotowane na parze, duszone lub pieczone.
• Odpowiednia obróbka termiczna – produkty białkowe powinny być przygotowywane w sposób minimalizujący trudności trawienne. Zaleca się gotowanie, duszenie, pieczenie bez dodatku tłuszczu oraz gotowanie na parze.
• Uzupełnienie węglowodanami złożonymi – produkty zbożowe powinny być lekkostrawne, dlatego najlepiej wybierać drobne kasze (np. kasza manna, jaglana), ryż biały oraz pieczywo pszenne lub graham.
• Bogactwo witamin i minerałów – warto dbać o dostarczenie witamin i minerałów, takich jak witaminy z grupy B, cynk oraz witamina D, które wspierają metabolizm białka i odbudowę tkanek.
• Unikanie błonnika – nadmiar błonnika może obciążać przewód pokarmowy, dlatego należy ograniczać warzywa i owoce surowe, a zamiast tego wybierać je w formie gotowanej lub pieczonej. Zaleca się wybór warzyw takich jak marchew, dynia, ziemniaki oraz jabłka i banany w wersji gotowanej.

Dieta lekkostrawna wysokobiałkowa przeznaczona jest dla osób, które potrzebują zwiększonej ilości białka przy jednoczesnym ograniczeniu składników obciążających układ pokarmowy. Przykładem takich pacjentów mogą być osoby po zabiegach chirurgicznych, intensywnie trenujący sportowcy oraz osoby w okresie rekonwalescencji, które zmagają się z utratą masy mięśniowej. W przypadku tej diety, produkty bogate w białko muszą być jednocześnie lekkostrawne, aby nie wywoływać dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

>> Przeczytaj też: Suplementacja witaminy D – co to dokładnie oznacza?

Dieta łatwostrawna niskobiałkowa – najważniejsze zasady, dla kogo jest zalecana

Dieta łatwostrawna niskobiałkowa jest wskazana w sytuacjach, gdy nadmiar białka może obciążać organizm:

• w chorobach nerek,
• chorobach wątroby,
• niektórych chorobach metabolicznych.

Ograniczenie białka ma na celu zmniejszenie ilości metabolitów azotowych, które mogą negatywnie wpływać na stan zdrowia przy niewydolności organów odpowiedzialnych za ich usuwanie.

Najważniejsze zasady diety łatwostrawnej niskobiałkowej:

• Redukcja spożycia białka – zaleca się ograniczenie białka do około 0,6–0,8 g na kilogram masy ciała. W niektórych przypadkach ilość ta może być jeszcze niższa, co zależy od stanu zdrowia pacjenta i zaleceń lekarza lub dietetyka.
• Wybór niskobiałkowych źródeł pokarmowych – podstawą diety powinny być węglowodany lekkostrawne, takie jak białe pieczywo, makaron pszenny, ryż oraz kasza manna. Produkty białkowe należy wybierać z rozwagą – odpowiednie mogą być przetworzone sery, niskotłuszczowe jogurty, ograniczone ilości chudego mięsa i ryb.
• Wzbogacanie diety w tłuszcze roślinne – aby uzupełnić kaloryczność diety, warto włączyć do niej zdrowe tłuszcze pochodzenia roślinnego, takie jak oliwa z oliwek, olej lniany czy awokado.
• Ograniczenie błonnika pokarmowego – warzywa i owoce powinny być spożywane w formie przetworzonej (np. gotowane lub duszone), aby ograniczyć błonnik, który może obciążać układ pokarmowy. Preferowane są warzywa lekkostrawne, takie jak marchew, dynia czy ziemniaki.
• Kontrola zawartości fosforu i potasu – w chorobach nerek ważne jest monitorowanie fosforu i potasu, dlatego należy ograniczać produkty takie jak banany, orzechy, nasiona, nabiał oraz ryby morskie. Substancje te mogą obciążać układ wydalniczy i wpływać negatywnie na zdrowie pacjenta.
• Spożywanie posiłków o regularnych porach – zaleca się jedzenie 4-5 małych posiłków w ciągu dnia, co pomoże uniknąć przeciążenia przewodu pokarmowego i lepiej dostosować poziom białka do potrzeb organizmu.

Dieta lekkostrawna niskobiałkowa jest nieodzowna dla osób z niewydolnością nerek lub wątroby, które mają utrudnione wydalanie produktów przemiany białkowej, takich jak mocznik. Badania wskazują, że obniżenie poziomu białka u pacjentów nefrologicznych może istotnie poprawić parametry zdrowotne i zapobiegać pogłębianiu się niewydolności nerek (Grzybowski, Kowalczyk, 2018).

>> Przeczytaj też: Poziom mocznika we krwi – kiedy wykonać badanie i jak interpretować wyniki?

Co jeść na diecie lekkostrawnej wysokobiałkowej?

Podstawą diety lekkostrawnej wysokobiałkowej są produkty łatwe do strawienia, które dostarczają białka, a jednocześnie nie obciążają przewodu pokarmowego. Oto przykłady takich produktów:

• chude mięsa – gotowany lub pieczony kurczak i indyk (bez skóry), chuda wołowina, cielęcina,
• ryby i owoce morza – ryby gotowane lub pieczone, takie jak dorsz, sandacz, łosoś (w małych ilościach, gdyż jest bardziej tłusty), krewetki i małże,
• jaja – zwłaszcza białko jaja, które jest bogate w białko i bardzo lekkostrawne,
• roślinne źródła białka – tofu, tempeh, soczewica i drobne warzywa strączkowe, które można gotować, aby ułatwić ich trawienie,
• kasze i ryż – kasza jaglana, ryż biały, kasza manna, które są łatwo strawne, a jednocześnie dostarczają nieco białka,
• zupy na bazie bulionu – chude wywary z dodatkiem mięsa lub ryby, bez ciężkich sosów,
• chude buliony – z kurczaka czy warzyw, które dostarczają nieco białka, a także elektrolitów wspierających organizm.

Co jeść na diecie lekkostrawnej bez nabiału?

Dieta lekkostrawna bez nabiału wymaga eliminacji produktów mlecznych, ale dzięki odpowiednim zamiennikom można nadal dostarczać organizmowi wartościowe składniki takich jak:

• mleko roślinne – mleko ryżowe, migdałowe czy owsiane, które może zastąpić mleko krowie i jest lekkostrawne,
• jogurty i kefiry roślinne – oparte na mleku kokosowym, sojowym czy migdałowym, są lekkostrawne i często wzbogacane w probiotyki,
• białka roślinne – tofu, soczewica, groszek, ciecierzyca i tempeh, które dostarczają białka i mogą być łatwo przyswajalne, jeśli są odpowiednio przerobione,
• ryby i chude mięsa – kurczak i indyk, ryby, owoce morza, które są źródłem łatwo przyswajalnego białka bez obecności laktozy,
• gotowane warzywa – marchew, dynia, ziemniaki, cukinia, które nie obciążają przewodu pokarmowego, a jednocześnie dostarczają witamin i minerałów,
• kasze i ryż – kasza jaglana, ryż biały, które są dobrym źródłem węglowodanów bez nabiału.

>> Przeczytaj też: Dieta lekkostrawna – komu jest zalecana i na czym polega?

Dieta łatwostrawna bogatobiałkowa i niskobiałkowa – przykładowy jadłospis

Jadłospis:

Dieta niskobiałkowa:

I śniadanie

Owsianka na mleku migdałowym z dodatkiem borówki amerykańskiej i zblanszowanych migdałów.

II śniadanie

Sałatka z jajkiem na twardo, gotowanym burakiem i oliwą z oliwek.

Obiad

Pieczony filet z kurczaka z ryżem białym i gotowaną marchewką oraz brokułem.

Podwieczorek

Koktajl na bazie mleka ryżowego z bananem, garścią szpinaku i odrobiną miodu.

Kolacja

Zupa krem z dyni z dodatkiem pieczonego tofu.

Dieta wysokobiałkowa:

I śniadanie

Jaglanka z jabłkiem podduszonym.

II śniadanie

Omlet z jaj z pomidorem i upieczoną piersią z kurczaka.

Obiad

Pierś z indyka w potrawce z ciecierzycy z dodatkiem ryżu białego.

Podwieczorek

Szklanka świeżo wyciśniętego soku pomarańczowego.

Kolacja

Zupa jarzynowa z kurczakiem i kaszą jaglaną.

Podsumowanie

Dieta lekkostrawna wysokobiałkowa i bez nabiału może wspomóc nas zdrowotnie w przebiegu wielu ww. chorób. Wzmacnia zdrowie układu pokarmowego, dostarcza wysokiej jakości białka niezbędnego do regeneracji i budowy mięśni oraz pomaga zredukować dolegliwości związane z nietolerancją laktozy lub alergią na białka mleka.

Piśmiennictwo

1.Prusiński, A., Kowalewski, Z., Nowak, P. (2020). Znaczenie diety wysokobiałkowej w okresie rekonwalescencji. Medycyna Sportowa, 27(2), 113-123.
2.Grzybowski, J., Kowalczyk, M. (2018). Zalecenia dietetyczne dla pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Nefrologia Polska, 34(4), 209-217.

3.Freeman J., The ketogenic diet: from molecular action to clinical effects Epilepsy Research. 2006. 68.

4.Elizabeth G Neal, Hannah Chaff e, Ruby H Schwartz, Margaret S Lawson, Nicole Edwards, Geogianna Fitzsimmons, Andrea Whitney, J Helen Cross The ketogenic diet for the treatment of childhood epilepsy: a randomised controlled trial Lancet Neurol; 2008. 7: 500–06.

5.F.Branco et al. Ketogenic diets: from cancer to mitochondrial diseases and beyond Eur J Clin Invest; 2016. 46 (3): 285–298.