Dieta bezmleczna matki karmiącej

Dieta matki karmiącej odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu prawidłowego rozwoju niemowlęcia. Diety eliminacyjne stosuje się ze wskazań medycznych w celu uniknięcia potencjalnych alergenów, które mogą przeniknąć do mleka i wywołać niepożądane reakcje u dziecka. Jedną z najczęściej występujących alergii w okresie niemowlęcym jest alergia na białka mleka krowiego (ABMK). Dowiedz się, jak w takim przypadku wygląda dieta bezmleczna matki karmiącej.

Spis treści:

1. Na czym polega dieta bezmleczna matki karmiącej?
2. Jak długo stosuje się dietę bezmleczną i kiedy jest skuteczna?
3. Kiedy stosuje się dietę bezmleczną?
4. Dieta bezmleczna przy karmieniu piersią – produkty zakazane
5. Zamienniki produktów mlecznych
6. Co można jeść na diecie bezmlecznej? Jadłospis
   • Przykładowy jadłospis jakościowy dla matki karmiącej na diecie bezmlecznej
7. Dieta bezmleczna a suplementacja
8. Na czym polega dieta bezmleczna matki karmiącej? Podsumowanie

Na czym polega dieta bezmleczna matki karmiącej?

Dieta bezmleczna w przypadku matki karmiącej polega na czasowym wyeliminowaniu z jadłospisu produktów zawierających białko mleka krowiego (BMK). W tym czasie z diety eliminuje się mleko i jego przetwory, czyli sery, jogurty, kefiry, masło, śmietany, a także produkty, które w swoim składzie zawierają mleko (np. pieczywo, słodycze, wędliny).

Celem diety jest zapobieganie przenikaniu do mleka matki alergenów, które mogą wywoływać niepożądane reakcje u dziecka. Może ona mieć charakter diagnostyczny lub leczniczy.

>> Sprawdź też: Alergia pokarmowa – z czym to się je?

Dieta bezmleczna jest stosowana wyłącznie z zaleceń lekarskich zgodnie z określonym algorytmem postępowania i nie należy jej przeprowadzać na własną rękę. Nie zaleca się profilaktycznego unikania spożywania BMK i innych alergenów w obawie przed wystąpieniem alergii u dziecka.

Jak długo stosuje się dietę bezmleczną i kiedy jest skuteczna?

Dietę eliminacyjną u matki karmiącej stosuje się przez 1-4 tygodnie, w zależności od przypadku klinicznego. Od odpowiedzi dziecka na dietę eliminacyjną (stopnia ustępowania objawów) zależy dalsze postępowanie. Szybkie ustępowanie objawów stanowi wstępne potwierdzenie przyczynowej roli BMK w wywoływaniu objawów. W celu potwierdzenia rozpoznania ABMK niezbędna jest próba prowokacji. Jeśli będzie ona dodatnia, dietę eliminacyjną kontynuuje się w czasie laktacji.

>> Zobacz także: Diagnostyka alergii na mleko i jajko

Jeśli po wykluczeniu z diety matki produktów mlecznych objawy u dziecka uległy jedynie częściowej poprawie, należy rozważyć czy w diecie nie ma ukrytych źródeł BMK lub czy nie występuje alergia krzyżowa, np. na produkty sojowe.

W przypadku utrzymywania się objawów alergii u noworodka/niemowlęcia kobieta karmiąca powraca do normalnej diety, a dalszą diagnostykę objawów powinien poprowadzić specjalista pediatra, alergolog lub gastroenterolog dziecięcy.

Kiedy stosuje się dietę bezmleczną?

Dieta bezmleczna u matki karmiącej jest zalecana w przypadku podejrzenia lub zdiagnozowania ABMK u niemowlęcia. Objawy kliniczne mogą przybierać różne formy – od postaci ciężkich, cechujących się gwałtownością objawów, do postaci lżejszych, utrzymujących się przez kilka miesięcy.

Łagodna lub umiarkowanej postać ABMK może obejmować:

• objawy z przewodu pokarmowego, tj. częste regurgitacje, wymioty, przewlekła biegunka, zaparcia u dziecka, krew w stolcu, niedokrwistość z niedoboru żelaza;
• objawy dermatologiczne, tj. atopowe, pokrzywka alergiczna, obrzęki;
• objawy ogólne, tj. długotrwały niepokój, izolowane kolkowe bóle brzucha.

Ciężka postać ABMK manifestuje się objawami alarmującymi. Należą do nich:

• wstrząs anafilaktyczny,
• zaburzenia przyrostu masy ciała (w tym z powodu biegunki, regurgitacji lub wymiotów),
• odmowa przyjmowania pokarmu kobiecego,
• krew w stolcu,
• ciężka postać atopowego zapalenia skóry,
• ostry obrzęk krtani lub obturacja oskrzeli,
• ciężka postać anemii (niedobór żelaza),
• hipoalbuminemia.

>> Przeczytaj też: Alergia: objawy, przyczyny, rodzaje, rozpoznanie

Okres wczesnego dzieciństwa (od urodzenia od 3. roku życia) cechuje niedojrzałość anatomiczna i czynnościowa barier ochronnych organizmu (zwłaszcza przewodu pokarmowego) oraz niedojrzałość innych mechanizmów immunologicznych.

Z tego powodu małe dzieci są predysponowane do zwiększonej absorpcji alergenów pokarmowych w organizmie. W okresie karmienia piersią alergeny przenikają z przewodu pokarmowego matki do gruczołu piersiowego, a następnie do jej mleka, wraz z którym mogą się one dostawać do przewodu pokarmowego niemowlęcia i powodować wyżej wymienione objawy.

>> Dowiedz się więcej: Mleko kobiece czy modyfikowane?

Dieta bezmleczna przy karmieniu piersią – produkty zakazane

Podczas stosowania diety bezmlecznej należy unikać produktów zawierających BMK. Należą do nich:

• mleko i jego przetwory, tj. mleko krowie, śmietana, jogurty, kefiry, maślanka, sery (żółte, białe, pleśniowe) oraz masło,
• produkty przetworzone zawierające w swoim składzie mleko, tj. ciasta, ciasteczka, czekolada, lody, gotowe sosy, zupy w proszku,
• pieczywo zawierające w swoim składzie mleko,
• niektóre wędliny (zawierające dodatek mleka lub serwatki),
• ze względu na możliwość występowania alergii krzyżowej nie zaleca się spożywania mleka innych ssaków (koziego i owczego).

Zaleca się czytanie etykiet produktów spożywczych. BMK może być ukryte pod następującymi nazwami: serwatka, kazeina, laktoza, białka mleka.

>> To może Cię zainteresować: Alergia na białko mleka i nietolerancja laktozy, czyli dieta eliminacyjna w praktyce

Zamienniki produktów mlecznych

Na rynku polskim dostępnych jest wiele zamienników produktów mlecznych, które warto uwzględnić podczas stosowania diety bezmlecznej. Należą do nich:

• napoje roślinne, np. sojowy, owsiany, migdałowy,
• jogurty roślinne na bazie soi, kokosa lub migdałów,
• ser na bazie mleka sojowego (tofu),
• sery na bazie orzechów nerkowca,
• masło i margaryny roślinne,
• śmietany roślinne.

Szczególne znaczenie w diecie bezmlecznej kobiety karmiącej mają produkty bogate w wapń, ponieważ zapotrzebowanie na ten mikroelement u matki karmiącej jest szczególnie duże. Należą do nich:

• rośliny strączkowe (fasola, groch, soczewica, soja),
• produkty zbożowe (amarantus, komosa ryżowa, płatki owsiane, kasza gryczana, ryż brązowy),
• jaja kurze,
• konserwy rybne wraz z ościami (szprot i sardynki),
• orzechy (włoskie i laskowe),
• nasiona (maku, sezamu i lnu),
• figi suszone,
• napoje roślinne wzbogacane w wapń (sojowy, owsiany i migdałowy),
• inne napoje (kawa zbożowa wzbogacana w wapń i woda wysokozmineralizowana).

Co można jeść na diecie bezmlecznej? Jadłospis

Na diecie bezmlecznej zaleca się spożywanie produktów bogatych w składniki odżywcze. Poniżej wymieniono produkty, które są bezpieczne i mogą stanowić podstawę jadłospisu kobiety karmiącej na diecie bezmlecznej:

• warzywa: wszystkie świeże i mrożone, m.in. brokuły, szpinak, jarmuż, marchew, ziemniaki, bataty, pomidor, ogórek.
• owoce: wszystkie świeże i mrożone, m.in. cytrusy, banan, jabłko, kiwi, jagody, truskawki
• białko: mięso (drobiowe, wołowe, wieprzowe), jaja, tofu, ryby (łosoś, halibut, makrela, pstrąg, tuńczyk, szprot), rośliny strączkowe (fasola, soczewica, ciecierzyca).
• zboża: ryż, kasze (gryczana, jaglana), quinoa, makaron bezmleczny, pieczywo bezmleczne.
• tłuszcze: oleje roślinne (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany), awokado, orzechy (włoskie, laskowe, migdały, pistacje, brazylijskie), pestki dyni, nasiona (sezamu, słonecznika), oliwki, tahini (pasta sezamowa), masło orzechowe.
• zamienniki produktów mlecznych: napoje roślinne wzbogacane w wapń (migdałowe, sojowe, owsiane, ryżowe), jogurty roślinne (sojowe, kokosowe, migdałowe), serki bezmleczne.

Przykładowy jadłospis jakościowy dla matki karmiącej na diecie bezmlecznej

• Śniadanie: Owsianka na napoju roślinnym z sezamem, bananem, orzechami i malinami
• II śniadanie: Kanapki z pieczywa bezmlecznego z awokado i jajkiem; sok pomarańczowy
• Obiad: Pieczony filet z kurczaka z kaszą gryczaną i surówką z marchewki i jabłka; kompot
• Podwieczorek: Koktajl z napoju roślinnego, jabłka, gruszki, szpinaku, pietruszki i migdałów
• Kolacja: Sałatka z komosą ryzową, ciecierzycą, ogórkiem i dressingiem (olej lniany, tahini, cytryna, miód)

>> Porównaj z: Dieta matki karmiącej – co jeść, a czego unikać w okresie karmienia piersią?

Dla zapewnienia bezpieczeństwa i skuteczności leczenia można skorzystać z konsultacji dietetycznej. Dietetyk na podstawie przeprowadzonego wywiadu oraz dzienniczka żywieniowego może ocenić, czy dieta jest prawidłowo zbilansowana i czy nie są popełniane błędy w stosowaniu diety eliminacyjnej, mogące wpływać na skuteczność jej zastosowania.

Dieta bezmleczna a suplementacja

Eliminacja produktów mlecznych może prowadzić do niedoborów, zwłaszcza wapnia i witaminy D. Kobiety w okresie laktacji są szczególnie na nie narażone ze względu na to, iż mają one większe zapotrzebowanie niż kobiety niekarmiące.

Zalecane dzienne spożycie wapnia dla kobiet karmiących jest znacznie większe i wynosi 1000-1300 mg. Według stanowisk polskich towarzystw naukowych u kobiet na diecie bezmlecznej suplementacja farmakologiczna wapniem jest konieczna (1000 mg dziennie). Wapń należy również pozyskać ze źródeł pokarmowych.

Witamina D jest niezbędna dla wchłaniania wapnia i innych szklaków metabolicznych zachodzących w organizmie. Maksymalna dawka dobowa cholekalcyferolu w profilaktyce niedoboru witaminy D u kobiet w trakcie laktacji wynosi 4000 IU dziennie. Niemniej jednak zaleca się suplementację witaminy D pod kontrolą stężenia 25(OH)D.

Na czym polega dieta bezmleczna matki karmiącej? Podsumowanie

• Dietę bezmleczną u matki karmiącej stosuje się w przypadku podejrzenia lub zdiagnozowania alergii na białko mleka krowiego (ABMK) u dziecka.
• Dieta bezmleczna matki karmiącej polega na wyeliminowaniu z jadłospisu produktów mlecznych i zawierających białko mleka krowiego.
• W czasie stosowania diety bezmlecznej matki karmiącej należy zadbać o prawidłowe zbilansowanie posiłków, wprowadzając zamienniki wyeliminowanych produktów. Zapewni to prawidłowy stan odżywienia kobiety i umożliwi dalsze karmienie piersią. W tym czasie konieczna jest suplementacja preparatami wapnia i witaminy D.
• Dietę bezmleczną należy stosować według wytycznych otrzymanych od lekarza prowadzącego, dotyczących czasu jej trwania, suplementacji i wykonania badań kontrolnych.

Piśmiennictwo

1. Horvath A., Diagnostyka i leczenie alergii na białka mleka krowiego. Stanowisko sekcji alergii na pokarmy polskiego towarzystwa gastroenterologii, hepatologii i żywienia dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria, T. 18., 2021.
2. Kaczmarski M., Korotkiewicz-Kaczmarska E. Alergia i nietolerancja pokarmowa. Mleko i inne pokarmy. Kraków, Wydawnictwo Help-Med., 2013.
3. Venter, C., Brown, T., Meyer, R. et al. Better recognition, diagnosis and management of non-IgE-mediated cow’s milk allergy in infancy: iMAP – an international interpretation of the MAP (Milk Allergy in Primary Care) guideline. Clin Transl Allergy 7, 26 (2017).
4. Sosnowska C., Wytyczne dotyczące profilaktyki i leczenia niedoboru witaminy D – aktualizacja z 2023 r. w Polsce., Standardy Medyczne/Pediatria, 2023, t. 20, 365-374.
5. Borszewska-Kornacka M., Rachtan-Janicka J., Wesołowska A. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne/Pediatria 2013, T.10, 265-279.
6. Jeleń K., Wiens F., Paluszyńska D. Odżywianie w okresie ciąży i laktacji a ryzyko wystąpienia choroby atopowej u dziecka. Standardy Medyczne/Pediatria, 2015, T. 12, 587-592.