Diagnostyka alergii u dzieci

Spis treści

1. Objawy alergii u dzieci, na co zwrócić uwagę?
2. Jak wygląda proces diagnostyczny alergii u dzieci?
3. W jakim wieku możemy rozpocząć diagnostykę alergii z krwi?
4. Jak często powtarzać wyniki testów alergicznych z krwi?
5. Czy testy alergiczne u dzieci wystarczą?

Alergie u niemowląt i dzieci są na tyle powszechne, że zaburzenia z nią związane należą do głównych rozpoznań chorób przewlekłych u dzieci w Europie. Jak podaje Europejska Akademia Alergologii i Immunologii Klinicznej od 4 do 6% dzieci ma  alergię pokarmową, 8 do 10% ma astmę, a 15 do 25% ma alergiczny nieżyt nosa.

W badaniach ECAP (Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce) wskazano, że w okresie niemowlęcym oraz wczesnodziecięcym dominują alergeny pokarmowe wywołujące objawy ze strony przewodu pokarmowego oraz skóry, natomiast w późniejszym wieku problem stanowią alergeny wziewne, odpowiedzialne za alergiczny nieżyt nosa i astmę. Statystyki podają, że alergia pokarmowa występuje u około 13% dzieci w wieku 6-7 lat i 11% w wieku 13-14 lat, atopowe zapalenie skóry u około 9% dzieci w obu grupach wiekowych. Alergiczny nieżyt nosa dotyka 24% dzieci w wieku 6-7 lat i 30% dzieci w wieku 13-14 lat. Astma stanowi 11% dzieci w obu grupach wiekowych.

Eksperci zapowiadają upowszechnienie alergii wieku dziecięcego, składają się ku temu predyspozycje genetyczne i czynniki środowiskowe. Wiemy, że skłonność do alergii jest dziedziczna, dzieci, które mają członków rodziny z alergiami lub problemami alergicznymi, takimi jak astma, egzema i katar sienny, są bardziej narażone na rozwój alergii. Istnieje jednak szereg czynników, które osłabiają układ immunologiczny i powodują, że coraz częściej alergia jest nabywana. Wśród tych czynników możemy wymienić tzw. nadmierną higienizację  życia, poród cięciem cesarskim, nieprawidłowy styl życia, czy  nadmierną antybiotykoterapię.  Takie działania zaburzają skład mikroflory jelitowej, która jest kluczem do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu.

Objawy alergii u dzieci, na co zwrócić uwagę?

Objawy alergii u dzieci mogą być bardzo uciążliwe, w alergii pokarmowej mogą być różnorodne, mogą dotyczyć zarówno układu pokarmowego, oddechowego, jak i skóry. Należą do nich m.in.:

• wymioty, biegunka, krew w kale, zaparcia,
• wysypka, pokrzywka, atopowe zmiany skórne, 
• nieżyt nosa, świszczący oddech lub problemy z oddychaniem.

Ten rodzaj alergii dominuje u najmłodszych, zazwyczaj 2- 3-letnich dzieci. U tych starszych na znaczeniu zaczynają  zyskiwać również alergeny wziewne (pyłki drzew, traw, chwastów; sierść zwierząt, pleśnie, czy roztocza kurzu domowego). Do najczęstszych objawów alergii wziewnej możemy zaliczyć:

• łzawienie i swędzenie oczu, zapalenie spojówek, infekcje górnych dróg oddechowych,
• kichanie, przewlekły, wodnisty katar, suchy kaszel,
• rzadziej występują objawy ze strony układu pokarmowego, czy skóry.

Alergie wziewne często mylone są z nawracającymi infekcjami. Objawy, które są podobne do objawów przeziębienia i trwają dłużej niż tydzień, ponadto pojawiają się mniej więcej o tej samej porze każdego roku, mogą również świadczyć o alergii. Bądźmy czujni!

Jak wygląda proces diagnostyczny alergii u dzieci?

Diagnostyka alergii zwykle odbywa się w gabinecie alergologa i obejmuje zebranie szczegółowego wywiadu lekarskiego dziecka oraz wywiadu rodzinnego w kierunku alergii, a także badanie przedmiotowe. Alergolodzy najczęściej w postawieniu ostatecznej diagnozy wykorzystują testy skórne i badania z krwi w kierunku alergii. U małych dzieci, szczególnie tych do 3. r.ż. testy z krwi mają zdecydowaną przewagę nad testami skórnymi, gdyż przeprowadzenie testów skórnych wiąże się z wieloma ograniczeniami, takimi jak:

• brak współpracy dziecka z lekarzem,
• ograniczona powierzchnia skóry,
• rozległe zmiany skórne,
• rodzaj alergii, w tym wieku dominuje alergia pokarmowa, gdzie testy skórne są mniej czułe niż w przypadku alergenów wziewnych,
• ponadto przyjmowanie leków antyhistaminowych, które utrudnia interpretację wyniku testów skórnych, lub wręcz ją uniemożliwia.

Natomiast te ograniczenia nie obejmują badań z krwi. Testy alergologiczne z krwi polegają na pobraniu niewielkiej ilości krwi i oznaczeniu poziomu przeciwciał IgE dla danych alergenów. Pacjent nie musi być na czczo, a przyjmowane leki przeciwalergiczne nie mają wpływu na wyniki badań.

Dobrym badaniem wyjściowym u dzieci z podejrzeniem alergii jest panel pediatryczny 30 alergenów. Zawiera on najczęstsze alergeny wieku dziecięcego – pokarmowe, jak i wziewne, dodatkowo znajdziemy w nim rozbicie alergenów mleka na poszczególne jego białka. Panel ten pozwoli ustalić źródło alergii, potwierdzić mechanizm IgE zależny, a tym samym ukierunkuje nas na dalszą diagnostykę.

W jakim wieku możemy rozpocząć diagnostykę alergii z krwi?

Dla testów alergologicznych z krwi nie ma żadnych ograniczeń wiekowych. Generalnie najczęściej testy alergiczne zaleca się wykonywać od 6. miesiąca życia dziecka. Należy jednak pamiętać, że układ odpornościowy malucha kształtuje się aż do okresu nastoletniego. Stąd im młodsze dziecko, tym ta diagnostyka będzie trudniejsza, a wiarygodność testów może być niższa. W praktyce należy zawsze stosować indywidualne, dostosowane do występujących objawów, decyzje diagnostyczne.

Jak często powtarzać wyniki testów alergicznych z krwi?

U osób z alergią badania powinny być powtarzane średnio co 12 miesięcy, ponieważ w tym czasie pacjent uczulony na jeden alergen może uczulić się na kolejny. Warto również zaznaczyć, że przy alergii pokarmowej wczesnodziecięcej na mleko, czy białko jaja istnieje duża szansa na wyrośnięcie z alergii. W celu monitorowania tego procesu możemy również posłużyć się diagnostyką alergologiczną z krwi tzw. molekularną diagnostyką alergii. 

1. Dla mleka – u dzieci uczulonych na główny alergen mleka (kazeinę; Bos d 8) możemy monitorować poziom przeciwciał dla kazeiny (co 1-2 lata), a spadek ich poziomu będzie sugerował nabywanie tolerancji na alergen mleka.
2. Dla białka jaja takim markerem nabywania tolerancji jest owomukoid, Gal d 1. Okresowe badania przeciwciał dla tego alergenu (co 1-2 lata) i ich spadek są dobrym prognostykiem i mówią o wyrastaniu z alergii na białko jaja.

Czy testy alergiczne u dzieci wystarczą?

Pamiętajmy również, że szczególnie przy alergii pokarmowej przebiegającej z atopowym zapaleniem skóry należy kontrolować ew. niedobory, które AZS potrafi nasilać.

Z badań dodatkowych warto rozważyć m.in. badania: morfologii krwi, ferrytyny, żelaza, poziomu witaminy D, B12 i kwasu foliowego, homocysteiny.

Podsumowując, szeroki dostęp do testów alergologicznych zapewnia niemowlętom i małym dzieciom z podejrzeniem chorób alergicznych wczesną opiekę lekarską oraz zastosowanie odpowiedniej terapii. Tym samym możemy na wczesnym etapie zatrzymać tzw. marsz alergiczny i zapobiec rozwojowi kolejnym alergiom, niedoborom i ich powikłaniom.