Artykuł został zaktualizowany 8.11.2024 r.
W dniu 27 maja obchodzony jest Dzień Diagnosty Laboratoryjnego. Czym dokładnie zajmują się przedstawiciele tego zawodu? Jakie wymagania trzeba spełnić, by móc pracować jako diagnosta laboratoryjny? Czy tylko diagności laboratoryjni mogą badać próbki? Tego wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu.
Diagnosta laboratoryjny jest pracownikiem ochrony zdrowia, którego zawód regulowany jest obecnie Ustawą z dnia 15 września 2022 r. o medycynie laboratoryjnej. Pierwsza Ustawa o diagnostyce laboratoryjnej zaczęła obowiązywać w 2001 r., a więc ponad 20 lat temu usystematyzowano standardy oraz warunki wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego, a także realizowanie czynności diagnostyki laboratoryjnej w medycznych laboratoriach diagnostycznych (MLD). Również w 2001 roku powołano samorząd diagnostów laboratoryjnych – Krajową Izbę Diagnostów Laboratoryjnych.
Jakie kwalifikacje musi mieć diagnosta laboratoryjny?
Praca diagnosty laboratoryjnego wiąże się z dużą odpowiedzialnością, w związku z czym wymaga odpowiedniego wykształcenia i kwalifikacji. O tym, kto może samodzielnie wykonywać czynności diagnostyki laboratoryjnej zawarte jest w Ustawie o medycynie laboratoryjnej. Są to:
- diagnosta laboratoryjny, który ukończył jednolite studia magisterskie na kierunku analityka medyczna lub medycyna laboratoryjna. Kierunek ten można obecnie studiować na 14 uczelniach medycznych w Polsce.
- osoba posiadająca tytuł zawodowy lekarza i prawo wykonywania zawodu lekarza po ukończeniu specjalizacji
- osoba, która do dnia 31 grudnia 2028 r. ukończyła studia na kierunku:
- biologia, biotechnologia, chemia, farmacja lub weterynaria i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub równorzędny, a także ukończyła kształcenie podyplomowe w zakresie analityki medycznej, potwierdzone egzaminem lub rozpoczęła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie analityki klinicznej, diagnostyki laboratoryjnej, mikrobiologii lub toksykologii,
- osoba posiadająca kwalifikacje do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego, które uzyskała w państwie członkowskim Unii Europejskiej,
- osoba, która posiada stan zdrowia umożliwiający wykonywanie zawodu diagnosty laboratoryjnego oraz posiada pełną zdolność do czynności prawnych.
Osoba, która posiada prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego, ma prawo posługiwać się tytułem zawodowym „diagnosta laboratoryjny” – który podlega ochronie prawnej. Dodatkowo każdy diagnosta laboratoryjny musi uzyskać wpis na Listę Diagnostów, uzyskując prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego – tzw. PWZDL, który zawsze widnieje na wyniku z badań laboratoryjnych. Lista diagnostów laboratoryjnych jest dostępna na stronie https://rdl.ezdrowie.gov.pl/ oraz https://kidl.org.pl/diagnostic/search. Poświadczeniem uzyskania PWZDL jest dokument Prawo Wykonywania Zawodu Diagnosty Laboratoryjnego:
Czym zajmuje się diagnosta laboratoryjny?
Diagnosta laboratoryjny ma obowiązek wykonywać zawód z należytą starannością, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z wykorzystaniem wskazań aktualnej wiedzy medycznej.
Samodzielne wykonywanie badań laboratoryjnych obejmuje szeroki zakres realizowanych czynności. Podpis diagnosty laboratoryjnego na wyniku jest potwierdzeniem, że cały proces przebiegu badania: od pobrania, po transport próbki, przyjęcie, przechowywanie, zastosowanie metod badawczych, zapewnienie jakości badań laboratoryjnych, przedstawienie i wydanie sprawozdania z badań laboratoryjnych został wykonany z obowiązującymi standardami w medycznych laboratoriach diagnostycznych. Fakt ten gwarantuje uzyskanie wiarygodnego wyniku, który ma ogromne znaczenie dla procesu diagnostycznego, doboru metod leczenia pacjenta (jeśli jest to konieczne), a także profilaktyki zdrowotnej.
W laboratorium, oprócz diagnostów laboratoryjnych, badania próbek biologicznych mogą wykonywać także przedstawiciele innych zawodów. Jednak do autoryzacji sprawozdań z badań, czyli wydania ostatecznego wyniku dla pacjenta, jest uprawniony tylko diagnosta laboratoryjny.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań, jakim powinno odpowiadać Medyczne Laboratorium Diagnostyczne, wskazuje wykaz kwalifikacji niezbędnych do wykonywania zadań zawodowych na poszczególnych stanowiskach pracy w laboratorium (tabela 1).
Kwalifikacje wymagane na różnych stanowiskach pracy w laboratorium
Tabela 1 – Wykaz kwalifikacji niezbędnych do wykonywania zadań zawodowych na poszczególnych stanowiskach pracy w laboratorium
| Stanowisko | Wymagane kwalifikacje | Liczba lat pracy w zawodzie |
| kierownik laboratorium | kwalifikacje uzyskane zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 września 2022 r. o medycynie laboratoryjnej | 7 |
| zastępca kierownika laboratorium | spełnia wymagania określone dla kierownika laboratorium | – |
| kierownik pracowni | prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego oraz specjalizacja II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie specjalizacji, zgodnie z profilem pracowni | 7 |
| prawo wykonywania zawodu lekarza oraz specjalizacja II stopnia w dziedzinie analityki lub w dziedzinie mikrobiologii, diagnostyki laboratoryjnej lub mikrobiologii i serologii lub tytuł specjalisty w dziedzinie mikrobiologii lekarskiej lub diagnostyki laboratoryjnej, zgodnie z profilem pracowni | 7 | |
| starszy asystent medycyny laboratoryjnej | prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego oraz tytuł specjalisty lub specjalizacja II stopnia w dziedzinie właściwej dla diagnostów laboratoryjnych | 7 |
| prawo wykonywania zawodu lekarza i specjalizacja II stopnia w dziedzinie mikrobiologii, diagnostyki laboratoryjnej lub mikrobiologii i serologii lub tytuł specjalisty w dziedzinie mikrobiologii lekarskiej | 7 | |
| asystent medycyny laboratoryjnej | prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego oraz tytuł specjalisty lub specjalizacja I lub II stopnia w dziedzinie właściwej dla diagnostów laboratoryjnych | 5 |
| prawo wykonywania zawodu lekarza oraz specjalizacja I stopnia w dziedzinie analityki, diagnostyki laboratoryjnej lub mikrobiologii | 5 | |
| młodszy asystent medycyny laboratoryjnej | prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego | 3 |
| starszy technolog laboratoryjny | tytuł zawodowy magistra uzyskany po ukończeniu jednolitych studiów magisterskich lub studiów pierwszego i drugiego stopnia w zakresie biologii, biologii medycznej, mikrobiologii lub mikrobiologii medycznej lub tytuł zawodowy magistra lub magistra inżyniera uzyskany po ukończeniu jednolitych studiów magisterskich lub studiów pierwszego i drugiego stopnia w zakresie biotechnologii lub biotechnologii medycznej oraz tytuł specjalisty w dziedzinie mikrobiologii, toksykologii lub medycznej genetyki molekularnej na podstawie ustawy z dnia 24 lutego 2017 r. o uzyskiwaniu tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia (Dz. U. z 2023 r. poz. 506) | 7 |
| technolog laboratoryjny | tytuł zawodowy magistra uzyskany po ukończeniu jednolitych studiów magisterskich lub studiów pierwszego i drugiego stopnia w zakresie biologii, biologii medycznej, mikrobiologii lub mikrobiologii medycznej lub tytuł zawodowy magistra lub magistra inżyniera uzyskany po ukończeniu jednolitych studiów magisterskich lub studiów pierwszego i drugiego stopnia w zakresie biotechnologii lub biotechnologii medycznej oraz tytuł specjalisty w dziedzinie mikrobiologii, toksykologii lub medycznej genetyki molekularnej na podstawie ustawy z dnia 24 lutego 2017 r. o uzyskiwaniu tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia | 5 |
| młodszy technolog laboratoryjny | tytuł zawodowy magistra uzyskany po ukończeniu jednolitych studiów magisterskich lub studiów pierwszego i drugiego stopnia w zakresie biologii, biologii medycznej, mikrobiologii lub mikrobiologii medycznej lub tytuł zawodowy magistra lub magistra inżyniera uzyskany po ukończeniu jednolitych studiów magisterskich lub studiów pierwszego i drugiego stopnia w zakresie biotechnologii lub biotechnologii medycznej | – |
| kierownik zespołu techników analityki medycznej | prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego | 2 |
| tytuł zawodowy technika analityki medycznej | 10 | |
| tytuł zawodowy licencjata uzyskany na kierunku analityka medyczna | 5 | |
| starszy technik analityki medycznej | rozpoczęcie przed dniem 1 września 2005 r. i ukończenie liceum medycznego, technikum albo szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego technik analityki medycznej | 3 |
| tytuł zawodowy licencjata uzyskany na kierunku analityka medyczna | 2 | |
| technik analityki medycznej | rozpoczęcie przed dniem 1 września 2005 r. i ukończenie liceum medycznego, technikum albo szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego technik analityki medycznej | – |
| tytuł zawodowy licencjata uzyskany na kierunku analityka medyczna | – | |
| starszy laborant medycyny laboratoryjnej | co najmniej wykształcenie średnie albo wykształcenie średnie branżowe | 5 |
| laborant medycyny laboratoryjnej | co najmniej wykształcenie średnie albo wykształcenie średnie branżowe | 5 |
| starsza pomoc laboratoryjna | wykształcenie podstawowe i przeszkolenie zawodowe właściwe dla zadań powierzonych na stanowisku pracy | 3 |
| pomoc laboratoryjna | wykształcenie podstawowe i przeszkolenie zawodowe właściwe dla zadań powierzonych na stanowisku pracy | – |
| starszy asystent medycyny laboratoryjnej | prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego oraz tytuł specjalisty lub specjalizacja II stopnia w dziedzinie właściwej dla diagnostów laboratoryjnych | 7 |
| prawo wykonywania zawodu lekarza i specjalizacja II stopnia w dziedzinie mikrobiologii, diagnostyki laboratoryjnej lub mikrobiologii i serologii lub tytuł specjalisty w dziedzinie mikrobiologii lekarskiej | 7 | |
| asystent medycyny laboratoryjnej | prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego oraz tytuł specjalisty lub specjalizacja I lub II stopnia w dziedzinie właściwej dla diagnostów laboratoryjnych | 5 |
| prawo wykonywania zawodu lekarza oraz specjalizacja I stopnia w dziedzinie analityki, diagnostyki laboratoryjnej lub mikrobiologii | 5 | |
| młodszy asystent medycyny laboratoryjnej | prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego | 3 |
| młodszy asystent | lekarz, o którym mowa w art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 15 września 2022 r. o medycynie laboratoryjnej | 3 |
| starsza: sekretarka medyczna, rejestratorka medyczna | wykształcenie średnie i przeszkolenie zawodowe właściwe dla zadań powierzonych na stanowisku pracy | – |
| sekretarka medyczna, rejestratorka | wykształcenie średnie i przeszkolenie zawodowe właściwe dla zadań powierzonych na stanowisku pracy | – |
>>> Przeczytaj też: Pakiety badań laboratoryjnych – szybsza diagnostyka
Piśmiennictwo
- Dz.U.2023.0.2125 t.j. – Ustawa z dnia 15 września 2022 r. o medycynie laboratoryjnej
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2024 r. w sprawie wymagań, jakim powinno odpowiadać medyczne laboratorium diagnostyczne, oraz kwalifikacji personelu
