Depresja to jedno z najczęstszych zaburzeń psychicznych nie tylko wśród dorosłych, ale i młodzieży. Niestety, wiele przypadków pozostaje nierozpoznanych. Po części dzieje się tak dlatego, że choroba bywa bagatelizowana, a jej istnienie kwestionowane. W poniższym artykule skupiamy się na faktach. Dzięki temu dowiesz się, czym jest depresja, jaka jest skala zachorowań u dzieci i młodzieży, gdzie szukać pomocy oraz jakie są metody leczenia.
Spis treści:
- Depresja u dzieci i młodzieży – jaka jest skala problemu?
- Czym jest depresja?
- Depresja u dzieci – badania krwi
- Przyczyny depresji u dzieci i młodzieży
- Leczenie depresji u dzieci i młodzieży
- Jak zapobiegać depresji u dzieci i młodzieży?
- Podsumowanie
Depresja u dzieci i młodzieży – jaka jest skala problemu?
Depresja jest częstą chorobą wśród młodzieży. Dane sprzed pandemii COVID-19 wskazują, że z co najmniej jednym epizodem tej choroby zmaga się od 13 do 15% osób powyżej 13. roku życia. Wśród dzieci odsetek ten jest zdecydowanie mniejszy i wynosi około 1%. Niemniej w latach 2019-2022 odnotowano istotny wzrost zachorowań. A to nie koniec ponurych danych – jak wynika z opracowań naukowych, jedynie 50% nastolatków jest rozpoznawanych i leczonych przed osiągnięciem dorosłości.
>> Przeczytaj też: Depresja. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Czym jest depresja?
Zgodnie z definicją Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, depresję rozpoznaje się, gdy istnieje co najmniej pięć z podanych objawów:
- istotna utrata lub przyrost masy ciała,
- obniżony nastrój przez większą część dnia, prawie codziennie (np. uczucie smutku, pustki, beznadziejności),
- brak czerpania satysfakcji z podejmowanych aktywności,
- bezsenność lub nadmierna senność prawie codziennie,
- pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe,
- zmęczenie lub utrata energii niemal codziennie,
- poczucie winy,
- zmniejszona zdolność koncentracji,
- nawracające myśli i zamiary samobójcze.
Objawy powinny trwać co najmniej 2 tygodnie i powodować istotną zmianę wcześniejszego funkcjonowania, a co najmniej jednym z objawów jest obniżony nastrój lub utrata zainteresowań albo przyjemności.
Jak podają eksperci, dodatkowym kryterium jest brak możliwości przypisania powyższych objawów skutkom stosowania substancji psychoaktywnych lub innemu stanowi chorobowemu.
Oznacza to, że podejrzenie depresji skłania do przeprowadzenia diagnostyki różnicowej.
| Uwaga: U dzieci poniżej 8. roku życia objawy są nieco inne. Mogą wystąpić problemy z werbalizacją uczuć, wyraźny spadek zainteresowania zabawą, motywy autodestrukcyjne w zabawie, a objawy nie muszą występować przez 2 tygodnie. Dodatkowo możliwe jest pojawienie się dolegliwości somatycznych (np. bólu głowy, brzucha), napady płaczu lub krzyku, niewyjaśniona drażliwość. |
Depresja u dzieci – badania krwi
Część objawów depresji może być wywołanych niezdiagnozowanymi, dość częstymi u dzieci i młodzieży chorobami takimi jak np. niedoczynność tarczycy (spowolnienie psychoruchowe, zmęczenie, wzrost masy ciała) czy niedokrwistość (zmęczenie, utrata zdolności koncentracji, senność).
Z tego względu, w ramach różnicowania, warto wykonać proste oznaczenia potwierdzające bądź wykluczające somatyczne podłoże prezentowanych objawów:
- morfologię z rozmazem,
- TSH, fT4,
- ALT, AST,
- ferrytynę wraz z CRP,
- kreatyninę,
- stężenie glukozy na czczo,
- badanie ogólne moczu,
- stężenie witaminy D.
Przyczyny depresji u dzieci i młodzieży
Istnieje kilka czynników ryzyka związanych z depresją u dzieci i młodzieży. Ryzyko jest wyższe u dziewcząt w okresie dojrzewania.
Silnymi czynnikami ryzyka są:
- wywiad rodzinny (depresja u bliskiego członka rodziny),
- trauma psychiczna (choroba lub śmierć członka rodziny, przemoc fizyczna lub seksualna),
- zachowania awersyjne wobec dziecka (np. krytyka, kara i konflikt),
- brak autonomii przyznanej dziecku lub nastolatkowi,
- brak bliskości emocjonalnej między rodzicem a dzieckiem,
- nadmierne zaangażowanie rodziców (nadopiekuńczość),
- nękanie ze strony rówieśników,
- brak więzi koleżeńskich z rówieśnikami,
- słabe osiągnięcia w nauce,
- nadużywanie substancji psychoaktywnych (najczęściej wtórnie do zaburzonych relacji rodzinnych),
- nieprawidłowa higiena życia: mało snu, dużo czasu przed ekranem, niezdrowa dieta,
- nadmierna masa ciała i związany z tym ostracyzm ze strony otoczenia,
- treści internetowe: budowanie u młodzieży nierealnych oczekiwań wobec siebie,
- przewlekłe choroby, zwłaszcza widoczne dla otoczenia (np. choroby skóry).
>> Sprawdź również: Otyłość u dzieci i młodzieży – poważna choroba i duże wyzwanie
Leczenie depresji u dzieci i młodzieży
Łagodną do umiarkowanej postać depresji u dzieci i młodzieży można leczyć za pomocą psychoedukacji, edukacji rodzinnej i psychoterapii. Psychoedukacja jest ważna zarówno dla pacjenta, jak i rodziny – każdy domownik powinien być świadomy planu i celów leczenia. Kiedy zapewniona jest edukacja, zwiększa się przestrzeganie zaleceń terapeutycznych.
W postaciach umiarkowanych do ciężkich wyżej wymienione interwencje są niezbędne, jednak niewystarczające. W tych przypadkach do leczenia włączane są leki przeciwdepresyjne.
Jak zapobiegać depresji u dzieci i młodzieży?
W części przypadków depresji można zapobiec, podejmując stosowne działania:
- budowanie więzi z dzieckiem opartej o wzajemną miłość i szacunek,
- normalizację relacji między członkami rodziny; pamiętaj, że ryzyko depresji wzrasta nie tylko, gdy dziecko jest bezpośrednią ofiarą przemocy, ale także gdy jest jej świadkiem,
- regularne rozmowy z dzieckiem; ważne, by rodzic wiedział, z czym aktualnie zmaga się dziecko, jakie ma problemy, emocje i plany,
- edukacja co do szkodliwości niektórych treści internetowych,
- wspieranie rozwijania pasji,
- brak nadmiernej kontroli rodzicielskiej,
- dbałość o higienę życia; zdrowy sen (ilościowo i jakościowo), ruch, zdrowa dieta,
- leczenie istniejących chorób przewlekłych.
>> Sprawdź również: Depresja maskowana – objawy, przyczyny, leczenie
Podsumowanie
Depresja jest częstą chorobą wśród młodzieży. Prowadzi do niej wiele czynników, z których na część ma wpływ rodzic i sam młody człowiek. Pamiętaj, że jeżeli dostrzegasz cechy depresji u swojego dziecka, zgłoś się po pomoc. Udzieli jej specjalista psychiatrii, psychiatrii dziecięcej lub pediatrii. Nie zwlekaj, gdyż depresja może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji i powikłań, w tym prób samobójczych.
Źródła
- Remes O, Mendes JF, Templeton P. Biological, Psychological, and Social Determinants of Depression: A Review of Recent Literature. Brain Sci. 2021 Dec 10;11(12):1633. doi: 10.3390/brainsci11121633. PMID: 34942936; PMCID: PMC8699555. (dostęp: 10.12.2024).
- Spoelma MJ, Sicouri GL, Francis DA, Songco AD, Daniel EK, Hudson JL. Estimated Prevalence of Depressive Disorders in Children From 2004 to 2019: A Systematic Review and Meta-Analysis. JAMA Pediatr. 2023 Oct 1;177(10):1017-1027. doi: 10.1001/jamapediatrics.2023.3221. PMID: 37639261; PMCID: PMC10463172. (dostęp: 10.12.2024).
- Mullen S. Major depressive disorder in children and adolescents. Ment Health Clin. 2018 Nov 1;8(6):275-283. doi: 10.9740/mhc.2018.11.275. PMID: 30397569; PMCID: PMC6213890. (dostęp: 10.12.2024).
- Beck A, LeBlanc JC, Morissette K, Hamel C, Skidmore B, Colquhoun H, Lang E, Moore A, Riva JJ, Thombs BD, Patten S, Bragg H, Colman I, Goldfield GS, Nicholls SG, Pajer K, Potter BK, Meeder R, Vasa P, Hutton B, Shea BJ, Graham E, Little J, Moher D, Stevens A. Screening for depression in children and adolescents: a protocol for a systematic review update. Syst Rev. 2021 Jan 12;10(1):24. doi: 10.1186/s13643-020-01568-3. PMID: 33436094; PMCID: PMC7802305. (dostęp: 10.12.2024).
- Korczak DJ, Westwell-Roper C, Sassi R. Diagnosis and management of depression in adolescents. CMAJ. 2023 May 29;195(21):E739-E746. doi: 10.1503/cmaj.220966. PMID: 37247881; PMCID: PMC10228578. (dostęp: 10.12.2024).
