Depresja to choroba psychiczna, której osią są trzy objawy: obniżony nastrój, anhedonia (brak odczuwania przyjemności) oraz zmniejszona energia (lub zwiększona męczliwość). Niestety depresja, nawet jeśli ma przebieg typowy, bywa niezdiagnozowana i nieleczona. Jeszcze trudniejszą sytuację mają pacjenci, którzy cierpią na tzw. „depresją maskowaną”.
Czym jest depresja maskowana, jakie maski depresji możemy spotkać, jak diagnozować tę postać choroby i jak się ją leczy? Dowiedz się z poniższego artykułu.
Spis treści:
- Depresja maskowana: co to za zaburzenie?
- Depresja maskowana: objawy, czyli tzw. maski
- Depresja – różnice w objawach u kobiet i mężczyzn
- Diagnostyka depresji maskowanej: jak przebiega?
- Depresja maskowana: leczenie
- Podsumowanie
Depresja maskowana: co to za zaburzenie?
Depresja maskowana to pojęcie oznaczające, iż realny problem, jakim u danego pacjenta jest depresja, jest kamuflowany przez wysuwające się na pierwszy plan objawy identyfikowane z innymi chorobami. Depresja maskowana jest pojęciem potocznym, nie jest klasyfikowana jako jeden z typów depresji, jednak jest realnym problemem medycznym.
Choroby somatyczne mogą być następstwem depresji lub ją maskować. Efektem tego jest fakt, że nie wszyscy pacjenci są właściwie zdiagnozowani, i nie uzyskują właściwego leczenia.
Depresja maskowana: objawy, czyli tzw. maski
Depresja u pacjentów zgłaszających się do lekarza rodzinnego przybiera różne maski. Pacjent jako powód zgłoszenia się do lekarza nie wymienia objawów osiowych depresji. Na pierwszy plan mogą wysuwać się:
- dolegliwości bólowe (w tym bóle brzucha, bóle głowy, bóle w klatce piersiowej, nerwobóle),
- objawy ze strony przewodu pokarmowego: nudności, kolki, biegunki, zaparcia,
- zaburzenia funkcji seksualnych,
- zaburzenia miesiączkowania,
- mrowienie kończyn, zespół niespokojnych nóg,
- zawroty głowy,
- zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią,
- zaburzenia snu,
- zmiany masy ciała,
- zaburzenia odżywiania – brak apetytu, skłonność do objadania się,
- skoki ciśnienia tętniczego,
- uzależnienia od papierosów, używek.
Maski bólowe depresji
Bólowe maski depresji to bardzo szeroki wachlarz objawów bólowych, lokalizowanych w różnych okolicach ciała.
Mogą to być bóle:
- głowy
- brzucha
- w klatce piersiowej
- bóle pleców
- bóle kończyn
- bóle w okolicach narządów płciowych
- neuralgie nerwu trójdzielnego (napadowe, jednostronne bóle twarzy)
- rwa kulszowa.
Maski psychosomatyczne i wegetatywne
Do masek psychosomatycznych i wegetatywnych depresji należą następujące objawy:
- mrowienia pojawiające się w różnych częściach ciała (sprawdź artykuł: Mrowienie i drętwienie lewej ręki),
- świąd skóry,
- dreszcze,
- objawy ze strony przewodu pokarmowego: nudności, kolki, biegunki, zaparcia,
- zaburzenia funkcji seksualnych – problemy z libido, zaburzenia erekcji u mężczyzn,
- zaburzenia miesiączkowania,
- zawroty głowy,
- zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią,
- zaburzenia widzenia,
- utrata apetytu, utrata masy ciała,
- wzrost apetytu, objadanie się, przyrost masy ciała,
- skoki ciśnienia tętniczego.
Maski psychopatologiczne
Należą do nich objawy:
- zaburzeń lękowych,
- lęk paniczny,
- lęk uogólniony,
- fobie,
- natręctwa.
Maski behawioralne
- kompulsywne objadanie się,
- zachowania nieracjonalne,
- zachowania ryzykowne (zakupoholizm, nadużywanie alkoholu, używki, skłonność do hazardu).
Zaburzenia rytmu dobowego
- trudności z zasypianiem,
- płytki sen, koszmary senne,
- wybudzanie się w nocy, trudności z ponownym zaśnięciem,
- zmiana rytmu dobowego,
- senność w ciągu dnia.
Depresja – różnice w objawach u kobiet i mężczyzn
Badania wskazują, iż na depresję częściej chorują kobiety niż mężczyźni, chociaż zapadalność na tę chorobę u mężczyzn rośnie.
Objawy depresji u kobiet, które występują częściej niż wśród mężczyzn, to:
- zaburzenia snu (wybudzanie się w ciągu nocy),
- przyrost masy ciała,
- maski bólowe,
- objawy ze strony przewodu pokarmowego,
- objawy lękowe.
Charakterystyczną dla kobiet maską depresji są przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (PMDD). Jest to stan dotykający ok. 3-8% kobiet, w którym poza typowymi objawami PMS pojawiają się symptomy przygnębienia, drażliwości, napięcia, lęku, chwiejność emocjonalna. Przebieg PMDD może zakłócać funkcjonowanie zawodowe i rodzinne. Niestety leczenie zachowawcze stosowane w zespole PMS nie jest wystarczające, rekomendowane jest dodanie leków przeciwdepresyjnych.
Depresja u mężczyzn przebiega w inny sposób, częściej obserwuje się u nich objawy osiowe depresji, czyli obniżenie nastroju i anhedonię, natomiast objawy depresji maskowanej to spowolnienie psychoruchowe, zachowania autodestrukcyjne, uzależnienia (wśród nich pracoholizm), złość i agresywne rozładowywanie emocji na przedmiotach lub ludziach.
Diagnostyka depresji maskowanej: jak przebiega?
Depresja maskowana wymaga diagnostyki, która pomoże wykluczyć lub pozwoli na potwierdzenie współistnienia chorób somatycznych oraz potwierdzi istnienie depresji.
O diagnostyce samej depresji przeczytasz więcej w artykule: Depresja. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Różnicowanie objawów depresji maskowanej powinno obejmować następujące choroby:
- zaburzenia funkcji seksualnych u mężczyzn wymagają diagnostyki w kierunku miażdżycy, cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych,
- zmiany cyklu miesiączkowego u kobiet – diagnostyka zaburzeń hormonalnych, ciąża,
- objawy ze strony przewodu pokarmowego – diagnostyka w kierunku zespołu jelita drażliwego, zaburzeń wchłaniania, nieswoiste choroby zapalne jelit (sprawdź też: Mikrobiota jelitowa w zaburzeniach psychiatrycznych),
- zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, trudności w zapamiętywaniu – choroby neurologiczne, hiponatremia (obniżone stężenie potasu) u osób starszych,
- gwałtowne skoki ciśnienia tętniczego – nadciśnienie tętnicze, nadczynność tarczycy,
- bóle głowy – migrena, inne choroby neurologiczne,
- brak energii, zmęczenie – niedokrwistość, niedoczynność tarczycy, niedobory składników mineralnych (witamina B12, kwas foliowy), cukrzyca, choroby wątroby, przewlekła choroba nerek,
- spadek libido – zaburzenia hormonalne.
Znaczenie badań krwi innych badań laboratoryjnych w diagnostyce depresji
Badania laboratoryjne wspomagają proces diagnozowania depresji przy jej różnicowaniu z chorobami somatycznymi. W zależności od objawów badania obejmują:
- morfologię,
- lipidogram,
- oznaczenie poziomu glukozy,
- AST, ALT,
- kreatynina,
- jonogram – poziom sodu, potasu,
- hormony tarczycy – TSH, FT3, FT4,
- ferrytyna, żelazo,
- witamina D,
- witamina B12,
- badania hormonów płciowych kobiecych,
- badania hormonów płciowych męskich,
- badanie w kierunku celiakii.
W przypadku objawów ze strony przewodu pokarmowego można również wykonać badania w kierunku SIBO – testy wodorowo-metanowe, badania w kierunku dysbiozy, krew utajona w kale.
Pacjent powinien mieć również przeprowadzone badanie USG brzucha.
Depresja maskowana: leczenie
Zasady leczenia depresji z objawami somatycznymi innymi symptomami depresji maskowanej są takie same, jak w przypadku innych typów depresji. O tym, jakie leczenie zastosować, decyduje lekarz, biorąc pod uwagę objawy kliniczne i stan pacjenta.
Czy depresję maskowaną można całkowicie wyleczyć?
Depresja jest chorobą, w której notuje się nawroty. Aż 80% pacjentów po pierwszym epizodzie depresji zachoruje po raz drugi, a u 90% pacjentów będzie miał miejsce 3 epizod depresji.
Podsumowanie
Depresja to groźna choroba, która powinna być leczona, podobnie jak choroby układu krążenia, przewodu pokarmowego, endokrynologiczne, itp. Niestety wciąż wielu pacjentów żyje z chorobą bez odpowiedniego rozpoznania, które bywa utrudnione maskami innych chorób. Dlatego ważne jest budowanie świadomości czym jest depresja, jak może się objawiać oraz jakie mogą być nietypowe manifestacje tej choroby.
Piśmiennictwo
1. Mokros Ł., Bou-Matar P., wykład Maski somatyczne depresji i możliwości diagnostyczne jakimi dysponuje lekarz POZ, webinar online z cyklu Leczymy depresję. Praktyczne wskazówki dla lekarzy POZ, 07.08.2024
