Poniższy artykuł jest zapisem webinaru (cz. I), który odbył się 23.05.2023 r.
Seronegatywne spondyloartropatie zapalne to grupa chorób, które charakteryzują się zapaleniem stawów. „Spondylo” oznacza, że może być zajęty kręgosłup, a „artropatie” to zaburzenia funkcjonowania stawów. Z kolei „seronegatywnymi” określa się je dlatego, że nie stwierdza się przy tej chorobie obecności czynnika reumatoidalnego w klasie IgM. W seronegatywnych spondyloartropatiach zapalnych najczęściej dochodzi do zajęcia różnych struktur kręgosłupa, takich jak krążki międzykręgowe, ale też stawów krzyżowo-biodrowych.
Seronegatywne spondyloartropatie zapalne są unikalną grupą chorób reumatologicznych, które charakteryzują się swoistymi dla siebie objawami i czynnikami etiologicznymi.
Do seronegatywnych spondyloartropatii zapalnych zaliczamy:
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK),
- łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS),
- reaktywne artropatie,
- artropatie w przebiegu enteropatii,
- zespół SAPHO,
- niezróżnicowane spondyloartropatie.
Choć każda z tych chorób ma swoje unikalne cechy, wszystkie mają wspólną element: zapalenie stawów.
Dlaczego należy leczyć seronegatywne spondyloartropatie zapalne?
Nieleczenie seronegatywnych spondyloartropatii zapalnych może prowadzić do poważnych konsekwencji, włączając niepełnosprawność, inwalidztwo, a nawet zgon. Powodem jest wysoki stan zapalny charakterystyczny dla tych chorób, który może doprowadzić do poważnych powikłań, w tym chorób układu sercowo-naczyniowego.
Przykładowo, nieleczone zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) może prowadzić do przyspieszonej miażdżycy, zawału mięśnia sercowego i zgonu. Choć na pierwszy rzut oka główną przyczyną zgonu może wydawać się zawał mięśnia sercowego, rzeczywista przyczyna leży głębiej – prawdopodobnie zgon nie nastąpiłby, gdyby nie nieleczone ZZSK. Innymi słowy, ZZSK jest przyczyną, która inicjuje szereg zdarzeń prowadzących do przyspieszenia miażdżycy, udaru niedokrwiennego mózgu, zawału mięśnia sercowego i ostatecznie zgonu.
Postać osiowa i obwodowa seronegatywnych spondyloartropatii zapalnych
Spondyloartropatie zapalne o charakterze osiowym charakteryzują się przede wszystkim zajęciem kręgosłupa, z bólem i sztywnością pleców jako głównymi symptomami. Najczęstszym przykładem tej formy SpA jest spondylitis ankylopoetica (zespół Bechterewa), który może prowadzić do postępującego usztywnienia i zakrzywienia kręgosłupa.
Spondyloartropatie zapalne o charakterze obwodowym z kolei są związane z zajęciem stawów obwodowych, takich jak stawy kolanowe, biodrowe, łokciowe, czy skokowe. Objawami mogą być ból, obrzęk, a nawet utrata funkcji tych stawów. Przykładem choroby prezentującej głównie obwodowe zajęcie stawów jest psoriatyczne zapalenie stawów, które często występuje u osób z łuszczycą.
Choroby te różnią się od reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), które jest chorobą autoimmunologiczną charakteryzującą się symetrycznym zajęciem małych stawów, takich jak stawy śródręczno-paliczkowe czy śródstopno-paliczkowe. W przeciwieństwie do RZS SpA często prowadzą do asymetrycznego zajęcia stawów, zazwyczaj większych.
Ból charakterystyczny dla SpA
Ból w chorobach zapalnych stawów takich jak spondyloartropatie zapalne czy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest typowo zapalny. Charakteryzuje się on nasileniem rano (sztywność poranna) trwającym co najmniej godzinę, a często dłużej. To odróżnia go od chorób niezapalnych stawów, takich jak choroba zwyrodnieniowa stawów (OA), gdzie sztywność poranna zazwyczaj trwa mniej niż 30 minut.
W chorobach zapalnych, jak RZS czy spondyloartropatia, ból jest często zwiększany przez dotyk. Może to być oznaka obrzęku lub zapalenia w okolicach stawu. W przeciwieństwie do tego, w chorobach niezapalnych, takich jak OA, ból zazwyczaj nie jest nasilany przez dotyk, a pacjenci często opisują go jako ból „wewnątrz” stawu.
W przypadku pacjentów z spondyloartropatiami ból może występować w miejscach, gdzie ścięgna lub więzadła łączą się z kośćmi (entezy). Przykładem może być ból łokcia, który występuje, gdy pacjent opiera się na tym stawie. Ten rodzaj bólu, znanego jako entezopatia, jest charakterystyczny dla spondyloartropatii, takich jak spondylitis ankylopoetica.
Objawy seronegatywnych spondyloartropatii zapalnych
Seronegatywne spondyloartropatie mogą mieć różnorodne objawy i dotyczyć różnych części ciała. Ich postać może być osiowa, obwodowa, czy mieszana, obejmująca zarówno kręgosłup, jak i stawy obwodowe. Przykładem objawów może być niesymetryczne zajęcie stawów krzyżowo-biodrowych i stawów obwodowych pod postacią daktylitis, czyli „kiełbaskowatych” palców.
Pacjenci mogą doświadczyć także objawów ogólnych, takich jak złe samopoczucie, przewlekłe zmęczenie, utrata masy ciała, gorączka, czy nocne poty. Seronegatywne spondyloartropatie mogą wystąpić w formie nieradiograficznej (zmiany niewidoczne na rentgenie, ale widoczne w rezonansie magnetycznym) lub radiograficznej.
Diagnostyka seronegatywnych spondyloartropatii zapalnych
W diagnostyce tych chorób używa się zarówno badań krwi, jak i badań obrazowych. Badania krwi obejmują oznaczanie czynnika reumatoidalnego (IgM RF) – jego brak jest typowy dla seronegatywnych spondyloartropatii – i antygenu HLA-B27, który jest obecny u większości pacjentów z tymi schorzeniami.
Warto jednak pamiętać, że nawet do 10% osób rasy kaukaskiej może mieć dodatni antygen HLA-B27 bez żadnej choroby. Dlatego, jeśli nie ma objawów sugerujących spondyloartropatię, nie jest zalecane samodzielne wykonanie tego badania. Istnieje także inny antygen – HLA-Cw6, który może być pomocny w diagnostyce łuszczycy i łuszczycowego zapalenia stawów, chociaż nie jest on wymieniany w kryteriach klasyfikacyjnych.
Sprawdź też:
