O miażdżycy słyszał niemal każdy i zapewne nie były to informacje pozytywne. Miażdżyca – choć tak powszechna – jest niestety często lekceważona. W rzeczywistości jest to groźna choroba, która może prowadzić do bardzo dużej liczby dewastujących powikłań zdrowotnych i zgonów. Czym dokładnie jest miażdżyca i jakie daje objawy? Do czego prowadzi, gdy jest nieleczona i jak ją zdiagnozować? Sprawdź odpowiedzi na te pytania w poniższym artykule!
Spis treści
- Co to jest miażdżyca?
- Co powoduje miażdżycę? Poznaj przyczyny
- Jakie są objawy i konsekwencje miażdżycy?
- Diagnostyka miażdżycy – jakie badania krwi wykonać?
- Profilaktyka – jak zapobiegać miażdżycy?
Co to jest miażdżyca?
Miażdżyca, inaczej arterioskleroza, to choroba, która charakteryzuje się gromadzeniem lipidów, elementów włóknistych i zwapnień w dużych tętnicach, które są elementem systemu naczyń krwionośnych. Naczynia te doprowadzających bogatą w tlen i substancje odżywcze krew do wszystkich narządów i tkanek. Blaszki miażdżycowe, wraz z postępującym wzrastaniem, prowadzą do stopniowego zmniejszania się światła danego naczynia. Nagłe pęknięcie blaszki prowadzi do gwałtownego zablokowania przepływu krwi w danej tętnicy, co wywołuje objawy ostrego niedokrwienia.
>> Przeczytaj też: Troponiny sercowe – marker w diagnostyce i ocenie ryzyka ostrych zespołów wieńcowych – Centrum Wiedzy ALAB laboratoria
Co powoduje miażdżycę? Poznaj przyczyny
Aby w pełni zrozumieć patofizjologię miażdżycy, jej przebieg, objawy i konsekwencje, należy tu podać bardzo istotny fakt – choroba jest konsekwencją uszkodzeń śródbłonka naczyniowego. Jest to jeden z największych narządów w naszym organizmie, który wyściela wewnętrzną powierzchnię naczyń krwionośnych. Ten ważny organ aktywnie kontroluje światło tętnic, a także stężenia substancji rozpuszczonych, płynów, makrocząsteczek i hormonów, płytek i komórek krwi. Kieruje komórki zapalne na ciała obce, obszary wymagające naprawy lub obrony przed infekcjami. Ponadto odgrywa ważną rolę w kontrolowaniu płynności krwi, czynności płytek i krwinek białych. Utrzymuje ściśle równowagę układu krzepnięcia i odgrywają główną rolę w regulacji odpowiedzi odpornościowych, a także reguluje powstawanie nowych naczyń krwionośnych.
Miażdżyca – czynniki ryzyka
Proces powstawania zmian miażdżycowych rozpoczyna się od powstających pasm tłuszczowych w błonie wewnętrznej tętnicy (głównie poprzez zwiększone stężenie lipidów o małej gęstości, czyli cholesterolu LDL). Przekształcają się one we włókniste blaszki i następnie w złożone zmiany miażdżycowe podatne na pękanie. Do tego rodzaju zmian dochodzi zwłaszcza w miejscach narażonych na tzw. turbulentny przepływ krwi, czyli głównie w rozwidleniach tętnic. Powoduje to dysfunkcję śródbłonka i wnikanie do jego wnętrza wspomnianych lipidów, a następnie komórek zapalnych i płytek krwi. Z powyższych względów czynnikami ryzyka miażdżycy będą wszystkie stany, które działają toksycznie na śródbłonek naczyniowy, powodując jego uszkodzenie. Są to głównie:
- wiek – wraz z upływem czasu uszkodzenia śródbłonka nasilają się,
- płeć męska – u mężczyzn, z uwagi na częściej prowadzony niekorzystny tryb życia oraz naturalny profil hormonalny miażdżyca występuje częściej i szybciej postępuje,
- palenie tytoniu – substancje zawarte w dymie tytoniowym to silne toksyny nie tylko dla płuc, ale i dla wielu innych tkanek,
- nadużywanie alkoholu – ta używka sama w sobie oraz poprzez wpływ metaboliczny nasila progresję zmian miażdżycowych,
- otyłość brzuszna – zmienia profil metaboliczny na niekorzystny. Istotnie częściej dochodzi tu do wysokiego stężenia m.in. cholesterolu LDL,
- nadciśnienie tętnicze – krew płynąca pod dużym ciśnieniem mechanicznie uszkadza śródbłonek,
- nieprawidłowa dieta i niska aktywność fizyczna – złe nawyki żywieniowe (m.in. pokarmy wysoko przetworzone, bogate w cukry proste, tłuszcze nasycone) nie tylko podnoszą stężenie cholesterolu LDL, ale i predysponują do rozwoju otyłości,
- stan przedcukrzycowy i cukrzyca – wysokie stężenia glukozy są silnie toksyczne dla naczyń krwionośnych.
Wszystkie powyższe czynniki nasilają zmiany miażdżycowe, zwiększając tym samym szanse wystąpienia poważnych incydentów sercowo-naczyniowych, w tym zawału serca, udaru niedokrwiennego mózgu czy nawet nagłego zgonu. Warto dodać, że współistnienie dwóch czynników zwiększa ryzyko 4-krotnie, a trzech już ponad 10-krotnie. Widać wyraźnie, że efekt nie jest sumą, lecz iloczynem.
>> Przeczytaj: Niewydolność serca – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie – Centrum Wiedzy ALAB laboratoria
Jakie są objawy i konsekwencje miażdżycy?
Stopniowe zmniejszanie się światła tętnic początkowo nie powoduje objawów. Stąd przez wiele lat miażdżyca może być (i często jest) lekceważona. Jednak gdy zamknięciu ulegnie co najmniej 70% światła naczynia, zaczynają pojawiać się objawy, takie jak:
- ból w klatce piersiowej (dławica piersiowa) – związany z wysiłkiem i stresem, następnie spontaniczny, zimne poty, zawroty głowy, skrajne zmęczenie, kołatanie serca, duszność, nudności i osłabienie to objawy choroby niedokrwiennej serca.
- ból i uczucie ciężkości lub skurcze nóg podczas chodzenia lub wchodzenia po schodach to główne objawy choroby tętnic obwodowych,
- problemy z myśleniem i pamięcią, osłabienie lub drętwienie po jednej stronie ciała, lub twarzy, a także problemy ze wzrokiem to wczesne objawy choroby tętnic kręgowych,
- silny ból po posiłkach, utrata masy ciała i biegunka to objawy niedokrwienia tętnicy krezkowej,
- zaburzenia erekcji to wczesny sygnał ostrzegawczy, że mężczyzna może być narażony na większe ryzyko miażdżycy i jej powikłań,
- zmiany miażdżycowe w tętnicach szyjnych mogą powodować szumy uszne, a w niektórych przypadkach także przemijający napad niedokrwienny (tzw. TIA), którego obraz kliniczny sugeruje udar mózgu, jednak bez cech martwicy w badaniu obrazowym mózgu,
- niekiedy pierwszym, dramatycznym objawem choroby może być wspomniany już poważny incydent sercowo-naczyniowy.
Diagnostyka miażdżycy – jakie badania krwi wykonać?
Rozpoznanie miażdżycy wymaga szerokiego, holistycznego podejścia, a zakres badań, które należy przeprowadzić, jest indywidualny. Jednak istnieją pewne podstawowe oznaczenia laboratoryjne, które pomagają zidentyfikować skalę ryzyka sercowo-naczyniowego. Należą do nich stężenie cholesterolu całkowitego, HDL i LDL, trójglicerydów, glukozy na czczo, kreatyniny, a z uwagi na często współwystępującą niealkoholową chorobę stłuszczeniową wątroby także ALT i AST. Zwłaszcza oznaczenie cholesterolu jest tutaj istotne. Kardiologiczne towarzystwa naukowe opracowały znaną i dobrze zwalidowaną skalę SCORE, w której na podstawie płci, wieku, ciśnienia tętniczego, statusu palenia tytoniu oraz właśnie stężenia cholesterolu określa się ryzyko sercowo-naczyniowe w ciągu 10 lat, a także podaje interwencje, które należy podjąć.
Profilaktyka – jak zapobiegać miażdżycy?
Wytyczne towarzystw naukowych coraz większą rolę przywiązują do zapobiegania miażdżycy poprzez eliminację czynników ryzyka i to już od dzieciństwa. Szczególnie jeśli chodzi o prawidłową, zbilansowaną, bogatą w błonnik i tłuszcze wielonienasycone, a ubogą w tłuszcze trans i sól dietę, odpowiednią aktywność fizyczną i wczesne leczenie nadwagi i otyłości. Kolejnymi jest z pewnością ograniczenie palenia tytoniu i spożycia alkoholu – te dwie używki, mimo że legalne do kupowania i spożywania, są zmorą dla ludzkiego organizmu w wielu aspektach. Dla osób zdrowych, bez istotnych obciążeń chorobami przewlekłymi, zalecana jest umiarkowana aktywność fizyczna w wymiarze co najmniej 150 minut tygodniowo lub 75 minut o dużej intensywności. Początek postępowania z miażdżycą warto rozpocząć od wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, który oceni ryzyko także ewentualnych chorób współistniejących i zleci odpowiednie badania diagnostyczne.
Źródła:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4258672/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507799/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8954705/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9119695/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6769656/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5605825/
