Czym jest krzywica?

Krzywica była dawniej bardzo częstą chorobą. Obecnie, dzięki znacznie lepszej dostępności do żywności i poprawie warunków bytowych populacji ogólnej, choroba ta nieco odeszła w zapomnienie, co nie oznacza, że zniknęła. Jak się objawia? Kto jest w grupie ryzyka? Jak można uniknąć zachorowania? Zapraszamy do lektury.

Spis treści:

1. Przyczyny krzywicy u dzieci
2. Krzywica u dzieci – objawy
3. Diagnostyka krzywicy u dzieci – badania
4. Krzywica – leczenie
5. Czy krzywica u dzieci jest uleczalna?
6. Profilaktyka krzywicy u dzieci
7. Podsumowanie

Przyczyny krzywicy u dzieci

Krzywica jest chorobą kości, charakteryzującą się zmniejszonym lub całkowitym brakiem uwapnienia chrząstki wzrostowej, co powoduje deformację i zmniejszoną mineralizację nowo powstającej tkanki kostnej. Klasyfikacja krzywicy opiera się głównie na niedoborze wapnia, witaminy D3 i/lub fosforanów.

Do niedoboru witaminy D3 i/lub wapnia prowadzą:

• niedobór tych składników w diecie,
• niedożywienie,
• choroby przewodu pokarmowego przebiegające z zespołem złego wchłaniania,
• brak ekspozycji na światło słoneczne,
• choroby wątroby,
• wrodzona oporność i/lub zaburzenia metabolizmu witaminy D3,
• przewlekła choroba nerek.

Niedobór fosforanów prowadzi do krzywicy hipofosfatemicznej, która jest skutkiem:

• utratą z nerek w przebiegu, niektórych chorób genetycznych,
• nerkowego zespołu Fanconiego,
• diety ubogiej w fosforany,
• niedożywienia.

>> To może Cię zainteresować: Fosfor – pierwiastek niezbędny czy toksyczny? Rola w organizmie, źródła w diecie

Krzywica u dzieci – objawy

Obraz kliniczny zależy od wieku zachorowania i czasu trwania choroby podstawowej. Typowymi objawami są:

• pogrubione nadgarstki i kostki spowodowane poszerzeniem przynasad,
• zaburzenia wzrastania,
• bóle kości,
• osłabienie mięśni,
• tzw. chód kaczkowaty.

>> Sprawdź też: Jak wyglądają bóle wzrostowe u dziecka?

Ciężka krzywica w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym może również obejmować:

• opóźnione zamknięcie ciemiączka,
• rozmiękanie potylicy.

W zależności od choroby podstawowej mogą występować dodatkowe objawy, takie jak:

• objawowa hipokalcemia (w postaci napadów tężyczki) w przypadku krzywicy żywieniowej,
• kraniosynostoza (przedwczesne zarastanie połączeń między kośćmi czaszki), ropnie zębów i utrata słuchu w hipofosfatemii sprzężonej z chromosomem X,
• obrzęki, upośledzone wzrastanie, niedożywienie, nadciśnienie u dzieci z przewlekłą chorobą nerek.

Diagnostyka krzywicy u dzieci – badania

Rozpoznanie krzywicy opiera się na 3 głównych elementach: objawach klinicznych, wynikach badań radiologicznych i podwyższonym poziomie fosfatazy alkalicznej w surowicy. Dodatkowa ocena biochemiczna obejmuje ocenę następujących parametrów krwi:

• fosforanów, wapnia całkowitego, wapnia zjonizowanego, albuminy,
• kreatyniny,
• aminotransferazy alaninowej (ALT),
• aminotransferazy asparaginianowej (AST),
• parathormonu (PTH),
• metabolitów witaminy D3: 25(OH)D i 1,25(OH)2D,
• stężenia witaminy D3,
• C-końcowego czynnika wzrostu fibroblastów 23 (FGF23; trudno dostępny)

oraz moczu:

• pH, obecności białka i glukozy,
• stężenia potasu, sodu, wapnia, fosforanów, kreatyniny, aminokwasów,
• stężenia ß2-mikroglobuliny.

Zmiany radiologiczne w krzywicy najlepiej ocenia się na podstawie zdjęć rentgenowskich płytek wzrostowych szybko rosnących kości – głównie w dalszej części kości łokciowej oraz przynasad w okolicy kolan i kostek. Drugim istotnym badaniem obrazowym jest ultrasonografia nerek, która – przy uwidocznieniu zwapnień w narządzie lub kamicy nerkowej u pacjenta przed rozpoczęciem leczenia – pozwala stwierdzić czy przyczyną krzywicy są choroby związane z nadmiernym wydalaniem wapnia z moczem.

Krzywica – leczenie

Leczenie krzywicy opiera się na dwóch głównych filarach: uzupełnieniu niedoboru witaminy D3 i/lub wapnia oraz leczeniu choroby podstawowej. Do fizjologicznej mineralizacji kośćca niemowlęta wymagają spożycia wapnia w w  ilości 200 mg/dobę w pierwszym półroczu życia, a od 7. miesiąca 260 mg/dobę.

W dalszych etapach rozwoju zapotrzebowanie na wapń wynosi:

• dzieci od 1. do 3. roku życia: 700 mg/dobę,
• 4. – 9. rok życia: 1000 mg/dobę,
• 10. – 18. rok życia: 1300 mg/dobę.

Według rekomendacji towarzystw naukowych w leczeniu niedoboru witaminy D stosuje się następujące dawki witaminy D3:

• u niemowląt: 2000 IU na dobę,
• u dzieci w wieku 1-10 lat: 4000 IU na dobę,
• powyżej 10. roku życia schemat obejmuje podawanie 4000 IU na dobę, 7000 lub 10000 IU na tydzień, 20000 lub 30000 IU na 2 tygodnie lub 30000 IU na miesiąc.

Na początku leczenia i po 4-6 tygodniach u niemowląt, 6-8 tygodniach u dzieci w wieku 1-10 lat i po 8-12 tygodniach u dzieci powyżej 10 lat oceniane jest stężenie 25(OH)D; optymalny zakres, to 30-50 ng/ml.

>> Przeczytaj też: Niedobory witamin i minerałów u dzieci – objawy, przyczyny, badania

Czy krzywica u dzieci jest uleczalna?

Rokowanie jest zależne od przyczyny i ciężkości krzywicy. W przypadku podłoża żywieniowego krzywica rokuje dobrze, jest wyleczalna, o ile zostanie szybko rozpoznana – całkowite wyleczenie można uzyskać w ciągu kilku miesięcy.

Choroby genetyczne prowadzące do krzywicy w większości nie są uleczalne, a leczenie ma charakter objawowy.

Profilaktyka krzywicy u dzieci

Podstawą profilaktyki krzywicy jest odpowiednia dla wieku, zbilansowana dieta oraz suplementacja witaminy D. Według aktualnych rekomendacji profilaktyczne dawki witaminy D zależą od wieku dziecka:

• noworodki donoszone i niemowlęta: 400 IU/dobę od 1. dnia życia (niezależnie od sposobu karmienia), między 6. a 12. miesiącem życia 400-600 IU/dobę z uwzględnieniem witaminy D przyjmowanej z pożywieniem,
• dzieci między 1. a 3. rokiem życia: 400-600 IU/dobę z uwzględnieniem podaży w diecie; dzieci w tym wieku nie powinny być eksponowane na promieniowanie słoneczne, stąd suplementację należy prowadzić przez cały rok,
• dzieci między 4. a 10. rokiem życia: 600-1000 IU/dobę; gdy ekspozycja na słońce jest wystarczająca (bez kremu z filtrem przeciwsłonecznym, z odsłoniętymi przedramionami i nogami, trwającej 15-30 min dziennie między godziną 10.00 a 15.00 od maja do końca września) nie ma potrzeby suplementacji, choć jest ona zalecana i oceniana jako bezpieczna,
• młodzież w wieku 11-18 lat: 1000-2000 IU/dobę, chyba że ekspozycja na słońce jest wystarczająca.

>> To może Cię zainteresować: Czy suplementację witaminy D należy przeprowadzać tylko w okresie zimowym?

Podsumowanie

Krzywica to groźna choroba, która jest następstwem niedoboru wapnia, witaminy D i/lub fosforanów. Prowadzi do niej wiele chorób, z których część jest nieuleczalna. Podstawą profilaktyki jest odpowiednia dla wieku, zbilansowana dieta oraz suplementacja witaminy D (a od 4. roku życia również bezpieczna ekspozycja na światło słoneczne), pozwalająca na uzyskanie i utrzymanie optymalnego stężenia tej witaminy we krwi.

---

Źródła:

1. Chanchlani R, Nemer P, Sinha R, Nemer L, Krishnappa V, Sochett E, Safadi F, Raina R. An Overview of Rickets in Children. Kidney Int Rep. 2020 Apr 11;5(7):980-990. doi: 10.1016/j.ekir.2020.03.025. PMID: 32647755; PMCID: PMC7335963., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7335963/ (dostęp: 28.11.2024).
2. Biasucci G, Donini V, Cannalire G. Rickets Types and Treatment with Vitamin D and Analogues. Nutrients. 2024 Jan 31;16(3):416. doi: 10.3390/nu16030416. PMID: 38337700; PMCID: PMC10857029., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7335963/ (dostęp: 28.11.2024).
3. Wytyczne dotyczące profilaktyki i leczenia niedoboru witaminy D – aktualizacja z 2023 r. w Polsce Standardy Medyczne/Pediatria 2023, T. 20, 365-374
4. Haffner D, Leifheit-Nestler M, Grund A, Schnabel D. Rickets guidance: part I-diagnostic workup. Pediatr Nephrol. 2022 Sep;37(9):2013-2036. doi: 10.1007/s00467-021-05328-w. Epub 2021 Dec 15. PMID: 34910242; PMCID: PMC9307538., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9307538/ (dostęp: 28.11.2024).
5. Haffner D, Leifheit-Nestler M, Grund A, Schnabel D. Rickets guidance: part II-management. Pediatr Nephrol. 2022 Oct;37(10):2289-2302. doi: 10.1007/s00467-022-05505-5. Epub 2022 Mar 29. PMID: 35352187; PMCID: PMC9395459., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9395459/ (dostęp: 28.11.2024).