Oznaczenie stężenia kreatyniny to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych, wykorzystywanych w diagnostyce wielu schorzeń internistycznych. Czym grozi podwyższona kreatynina? Do jakiego lekarza należy się udać, jeżeli jej poziom przekracza normę? Czy wysoki poziom kreatyniny zawsze świadczy o chorobie nerek?
Spis treści:
- Kreatynina – co to jest?
- Kiedy należy wykonać badanie poziomu kreatyniny?
- Co oznacza i czym grozi podwyższony poziom kreatyniny?
- Niski poziom kreatyniny: co oznacza i czym grozi?
- Jak można uregulować poziom kreatyniny we krwi?
Kreatynina – co to jest?
Na początku należy wyjaśnić, czym jest kreatynina. Kreatynina to organiczny związek chemiczny, który jest syntetyzowany ze stałą szybkością w głównej mierze w mięśniach szkieletowych. Powstaje on z rozpadu fosfokreatyny – związku organicznego znajdującego się w mięśniach i stanowiącego źródło energii w trakcie wysiłku fizycznego.
Dobowa synteza kreatyniny jest uzależniona od masy mięśniowej pacjenta i wynosi odpowiednio około 20-22 mg na kilogram masy ciała na dobę u mężczyzn i około 18-20 mg na kilogram masy ciała na dobę u kobiet.
Za co odpowiada kreatynina?
Kreatynina znajduje się we wszystkich płynach ustrojowych organizmu, jednak wydalana jest tylko przez nerki. Związek ten nie podlega resorpcji zwrotnej w nerkach (nie jest zwrotnie wchłaniany w kanalikach nerkowych). Pozwala na dokładną ocenę wielkości przesączania kłębuszkowego i tym samym jest dobrym parametrem do oceny czynności nerek.
| Pamiętaj: Badanie poziomu kreatyniny wykorzystywane jest w diagnostyce schorzeń nerek. |
Kiedy należy wykonać badanie poziomu kreatyniny?
Stężenie kreatyniny w osoczu jest jednym z najważniejszych wskaźników do oceny czynności nerek. Regularne oznaczenia poziomu kreatyniny wykonuje się także m.in.:
- w trakcie stosowania leków mogących uszkodzić nerki (a więc leków nefrotoksycznych – na przykład cyklosporyny).
- przed badaniami obrazowymi z wykorzystaniem kontrastu (takim badaniem jest tomografia komputerowa z kontrastem).
- u pacjentów z chorobami przewlekłymi, które mogą uszkadzać wtórnie nerki (mowa np. o cukrzycy, nadciśnieniu tętniczym czy chorobach autoimmunologicznych, takich jak toczeń rumieniowaty układowy czy twardzina układowa).
Badanie stężenia kreatyniny znajduje się typowo w pakietach badań podstawowych, które są wykonywane nie tylko celu diagnostyki pewnych stanów chorobowych, ale także w celach przesiewowych i profilaktycznych.
Co oznacza i czym grozi podwyższony poziom kreatyniny?
Podwyższone stężenie kreatyniny świadczy zazwyczaj o pogorszeniu funkcjonowania nerek. Przyczyny takiego stanu mogą być zarówno przejściowe, jak i trwałe oraz postępujące. Do przejściowych przyczyn wzrostu stężenia kreatyniny można zaliczyć:
- odwodnienie,
- zmniejszenie objętości krwi krążącej (na przykład po krwotoku),
- spadek ciśnienia tętniczego w sytuacji wstrząsu lub ostrej niewydolności serca (może to doprowadzić do niedokrwienia nerek),
- uszkodzenie mięśni i uwolnienie dużej ilości mioglobiny uszkadzającej nerki,
- toksyczne uszkodzenie nerek (może do niego dojść na skutek stosowania wielu leków, w tym niektórych środków przeciwbólowych, ale również w następstwie spożycia alkoholu metylowego czy glikolu propylenowego).
Warto podkreślić, że podwyższone stężenie kreatyniny można obserwować również w trakcie stosowania pewnych leków, w tym:
- niektórych antybiotyków – trimetoprimu z sulfametoksazolem czy niedostępnej w Polsce cefoksytyny,
- cymetydyny, ranitydyny i famotydyny – a więc substancji stosowanych w przebiegu refluksu żołądkowo-przełykowego.
>> Sprawdź też: Antybiotyki – do czego prowadzi ich nadużywanie i jak temu przeciwdziałać?
Przewlekle wysoka kreatynina – co oznacza?
Przewlekłe podwyższone stężenie kreatyniny może sugerować, że pacjent zmaga się z przewlekłą niewydolnością nerek. Do jej rozwoju może doprowadzić wiele stanów klinicznych, a przede wszystkim:
- uszkodzenie nerek w przebiegu cukrzycy,
- kłębuszkowe zapalenia nerek,
- niektóre wrodzone lub nabyte wady układu moczowego,
- nefropatia nadciśnieniowa,
- niektóre śródmiąższowe choroby nerek,
- wielotorbielowate zwyrodnienie nerek.
>> Więcej na ten temat dowiesz się z naszego artykułu: Przewlekła choroba nerek – objawy, przyczyny, powikłania, diagnostyka
Podwyższony poziom kreatyniny: objawy
Objawy związane z podwyższonym stężeniem kreatyniny wpisują się typowo w obraz kliniczny niewydolności nerek. Warto mieć świadomość, że symptomy związane z tym odchyleniem mogą różnić się w zależności od przyczyny uszkodzenia nerek. W przypadku niewydolności nerek można doświadczać takich objawów jak:
- zmiana objętości wydalanego moczu (typowo występuje jego zmniejszenie, a nawet bezmocz, choć można na pewnym etapie obserwować także zwiększenie objętości wydalanego moczu, czyli tzw. wielomocz),
- wymioty, biegunka,
- obrzęki,
- wzrost ciśnienie tętniczego krwi,
- ból w okolicy lędźwiowej (w sytuacji zablokowania odpływu moczu z nerek),
- osłabienie,
- sucha, blada lub szaro-brunatna skóra,
- zaburzenia koncentracji i pamięci.
>> To może Cię zainteresować: Laboratoryjne badania nerek
Niski poziom kreatyniny: co oznacza i czym grozi?
Pacjenci często zastanawiają się, czym grozi niska kreatynina. Choć obniżone stężenie tego parametru nie dostarcza zazwyczaj pomocnych informacji klinicznych, to z takim stanem można mieć do czynienia w przebiegu:
- zaniku mięśni,
- niedożywienia i wyniszczenia,
- ciężkich schorzeń wątroby,
- u pacjentów z małą masą mięśniową, na przykład po amputacji kończyn,
- w przebiegu ciąży.
Warto mieć świadomość, że stężenie kreatyniny może być zaniżone w przebiegu hiperbilirubinemii, a więc wysokiego stężenia bilirubiny we krwi.
Niski poziom kreatyniny: objawy
Obniżone stężenie kreatyniny nie wiąże się z pojawieniem się charakterystycznych objawów klinicznych i często przebiega w sposób bezobjawowy (np. w czasie ciąży). Symptomy obniżonego stężenia kreatyniny związane są przede wszystkim ze schorzeniami powodującymi to obniżenie, a więc na przykład chorobami wątroby czy przypadłościami objawiającymi się niedożywieniem.
Jak można uregulować poziom kreatyniny we krwi?
Wyrównanie stężenia kreatyniny wymaga znalezienia przyczyny tego stanu i rozpoczęcia odpowiedniego leczenia. W wielu przypadkach powtarzalne w kolejnych badaniach podwyższenie stężenia kreatyniny związane jest z niewydolnością nerek, a więc schorzeniem, które wymaga leczenia nefrologicznego.
Kreatynina to przydatny parametr laboratoryjny wykorzystywany w diagnostyce schorzeń nerek. Jej podwyższone stężenie wymaga konsultacji z lekarzem, który po ocenie stanu pacjenta decyduje o dalszym postępowaniu. Z takim odchyleniem najlepiej w pierwszej kolejności udać się do lekarza rodzinnego, który w razie potrzeby skieruje pacjenta do specjalisty nefrologa.
Bibliografia
- A. Szutowicz i inni, Diagnostyka laboratoryjna, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2009,
- K. Ciechanowski, Ocena czynności nerek, Podręcznik Wielka Interna, Wydawnictwo Medical Tribune 2009.,
- Neil M. Paige i inni, Dziesięć głównych prawd, które zdaniem nefrologów powinien znać każdy lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Medycyna po Dyplomie, 2009/11,
- R. Murray i inni, Biochemia Harpera, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Wydanie V, Warszawa 2006,
- P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020.
