Endometrioza to choroba dotykająca kobiety w wieku rozrodczym, w której tkanka zbliżona do endometrium występuje poza macicą. Jej występowanie wpływa negatywnie na możliwość zajścia w ciążę, a także jej przebieg stwarzając ryzyko powikłań okołoporodowych, a także zwiększa ryzyko poronienia. Z artykułu dowiesz się, jakie są zależności między endometriozą a zajściem w ciążę oraz jej przebiegiem.
Spis treści:
- Czym jest endometrioza?
- Endometrioza a ciąża – jak choroba wpływa na płodność?
- Endometrioza a zajście w ciążę – czy jest możliwe?
- Przebieg ciąży przy endometriozie
- Endometrioza w ciąży – diagnostyka
- Endometrioza w ciąży – leczenie
- Endometrioza a ciąża – podsumowanie
Czym jest endometrioza?
Endometrioza to zaburzenie, w którym tkanka przypominająca błonę śluzową macicy – endometrium – rozwija się poza tym narządem. Zmiany najczęściej występują w obrębie:
- jajowodów,
- zewnętrznej powierzchni macicy,
- jajników,
- więzadeł otaczających macicę,
- otrzewnej (błona wyścielająca wnętrze jamy brzusznej).
Zmiany te mogą charakteryzować się różną wielkością, mogą przybierać postać guzków lub cyst. Większość z nich ma kolor niebieski, czarny i/lub brązowy. Warto wspomnieć, iż w świecie nauki znane są przypadki odnalezienia skupisk błony śluzowej macicy nawet w ośrodkowym układzie nerwowym.
Istnieje kilka teorii próbujących wyjaśnić, w jaki sposób endometrium przemieszcza się do innych narządów i tkanek, jednak żadna z nich nie daje jednoznacznej odpowiedzi. Więcej na temat przyczyn i objawów dowiesz się tutaj: Endometrioza – objawy, diagnoza, leczenie i życie z chorobą
Endometrioza – statystyka
Endometrioza dotyka od 10 do 15% wszystkich kobiet w wieku rozrodczym i 70% kobiet z uporczywym bólem miednicy mniejszej.
Endometrioza a ciąża – jak choroba wpływa na płodność?
Według obowiązującej definicji niepłodność to choroba charakteryzująca się niemożnością zajścia w ciążę po 12 miesiącach regularnego współżycia seksualnego. Szacuje się, że na całym świecie dotyka od 8 do 12% par w wieku rozrodczym.
Dane naukowe podają, że około 25 do nawet 50% kobiet zmagających się z niepłodnością ma endometriozę, a około 30 do 50% kobiet na nią chorujących nie może zajść w ciążę. Pomimo istnienia szeregu zbieżnych w wynikach badań naukowych opisujących tę zależność, mechanizmy odpowiedzialne za niepłodność związaną z endometriozą są niejasne. Obecnie uważa się, że schorzenie to ma charakter wieloczynnikowy.
>> Zobacz również: Badania laboratoryjne w diagnostyce niepłodności
Kolejnym istotnym elementem pozostaje fakt, że rozpoznanie endometriozy jest obecnie niedoszacowane z uwagi na naturę tego schorzenia – tu warto dodać, że średni czas do rozpoznania wynosi od 4 do 11 lat.
Endometrioza a zajście w ciążę – czy jest możliwe?
Odpowiedź na powyższe pytanie brzmi „tak”. Jak wspomniano w poprzednim akapicie – jest to trudne, przy czym stopień trudności jest zróżnicowany. Podstawą jest wysunięcie podejrzenia choroby, diagnostyka, rozpoznanie i leczenie, co istotnie poprawia rokowanie. Daje możliwość posiadania potomstwa.
Objawy endometriozy przed i w trakcie ciąży
Objawy endometriozy mogą różnić się (lub w ogóle nie występować) i zmieniać w czasie. Aż 90% objawowych pacjentek cierpi na wtórne bolesne miesiączkowanie. Część chorych cierpi z powodu tzw. dyspareunii (czyli bólu w górnej części pochwy przy stosunku płciowym) i przewlekłego bólu w miednicy.
Głęboka endometrioza naciekająca sąsiednie narządy może prowadzić do wystąpienia objawów w czasie menstruacji, takich jak bolesne wypróżnienia, krwawe stolce, bolesne oddawanie moczu lub krwiomocz. Jakkolwiek rzadkie, ogniska endometriozy występujące w klatce piersiowej mogą powodować cykliczną duszność, ból w klatce piersiowej, krwioplucie i odmę opłucnową.
Inne i mniej specyficzne objawy endometriozy zgłaszane przez pacjentki to:
- ból i wzdęcia brzucha,
- nieprawidłowe krwawienia z macicy,
- bóle w okolicy lędźwiowo–krzyżowej,
- zmęczenie.
Występowanie co najmniej jednego z powyższych powinny skłaniać do skonsultowania się ze specjalistą ginekologiem i zwerbalizowania swoich obaw oraz spostrzeżeń.
>> Przeczytaj również: Znaczenie diety w leczeniu i profilaktyce endometriozy
Przebieg ciąży przy endometriozie
Ciąża w zróżnicowany sposób wpływa na objawy endometriozy – u części kobiet objawy ustępują, u innych wręcz ulegają nasileniu. Dlatego nie należy doradzać pacjentkom zajścia w ciążę wyłącznie w celu leczenia choroby podstawowej. Poważną konsekwencją endometriozy, oprócz zwiększonego ryzyka niepłodności, jest ryzyko:
- poronienia w pierwszym trymestrze,
- pozamacicznej lokalizacji zarodka w przypadku zajścia w ciążę.
Według najnowszych danych z 2023 roku średni wiek matki w momencie porodu, a także odsetek kobiet korzystających z technik wspomaganego rozrodu są istotnie wyższe wśród kobiet, u których rozpoznano endometriozę. Badanie na populacji liczącej niemal 2 miliony kobiet wskazuje, że ektopowe ogniska błony śluzowej macicy zwiększają ryzyko powikłań w ciąży oraz okresie okołoporodowym.
Udowodniono, że endometrioza predysponuje nie tylko do poronień, ale również do:
- porodu przedwczesnego na każdym etapie ciąży,
- stanu przedrzucawkowego,
- hipotrofii wewnątrzmacicznej (tzw. IUGR),
- nieprawidłowego położenia płodu i zgonu wewnątrzmacicznego,
- łożyska przodującego (stwarzającego ryzyko krwawienia krwią płodową),
- przedwczesne oddzielenie się łożyska.
Kobiety cierpiące z powodu endometriozy, które zaszły w ciążę, istotnie częściej są poddawane transfuzji krwi, porodu drogą cięcia cesarskiego, niejednokrotnie zachodzi konieczność usunięcia macicy.
Endometrioza, ciąża a badania naukowe
Według analiz naukowców nawet po uwzględnieniu czynników takich jak wiek, liczba wcześniejszych porodów, stosowanie technologii wspomaganego rozrodu, nadciśnienie przed ciążą i cukrzyca, ryzyko powyższych powikłań jest wyższe w grupie kobiet cierpiących z powodu endometriozy. Powyższe dane brzmią przerażająco. Najnowsze wytyczne European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) podają, że tego typu ustalenia opierają się na badaniach o niskiej do umiarkowanej jakości, stąd należy je interpretować ostrożnie i obecnie nie uzasadniają one wzmożonego monitorowania przedporodowego ani nie powinny zniechęcać kobiet do zajścia w ciążę.
Endometrioza w ciąży – diagnostyka
Wytyczne wspomnianego towarzystwa naukowego ESHRE podają, że ogniska endometriozy mogą zmieniać wygląd w czasie ciąży. W przypadku ich wykrycia w trakcie badania ultrasonograficznego pacjentka powinna zostać skierowana do ośrodka posiadającego odpowiednią wiedzę specjalistyczną – jest to zalecenie silne.
>> Zobacz na czym polega wczesne wykrywanie endometriozy
W każdym przypadku rozpoznanie endometriozy jest trudne. Podstawą jest wysunięcie podejrzenia na podstawie wymienionych wcześniej objawów. Kolejnym krokiem jest badanie ginekologiczne najczęściej z ultrasonografią. W dalszych krokach mogą zostać wykonane inne badania obrazowe (zwłaszcza rezonans magnetyczny). Należy jednak pamiętać, że brak uwidocznienia ognisk choroby nie wyklucza rozpoznania.
Obecnie nie zaleca się rutynowego oznaczania jakichkolwiek biomarkerów w tkance endometrium, krwi i moczu. U pacjentek z negatywnymi wynikami badań obrazowych lub u których leczenie empiryczne było nieskuteczne lub niewłaściwe, zaleca się rozważenie diagnostycznej laparoskopii w celu poszukiwania ognisk choroby.
Endometrioza w ciąży – leczenie
Leczenie endometriozy jest wielokierunkowe i obejmuje m.in.:
- doustną antykoncepcję hormonalną,
- wkładki wewnątrzmaciczne z lewonorgestrelem,
- leki przeciwbólowe,
- metody chirurgiczne (w tym małoinwazyjne).
W czasie ciąży decyzja dotycząca sposobu leczenia leży w geście specjalisty.
Endometrioza a ciąża – podsumowanie
Endometrioza to bardzo często choroba, która dotyka wielu kobiet w wieku reprodukcyjnym i w istotny sposób upośledza płodność. W przypadku zajścia w ciążę zwiększa ryzyko powikłań okołoporodowych. Efekt ten, mimo że istotny, to nie jest silnie wyrażony. W razie podejrzeń endometriozy należy zgłosić się do specjalisty ginekologa. Diagnostyka jest złożona, długotrwała i trudna, a leczenie wielokierunkowe. Ciąża w różnorodny sposób wpływa na dolegliwości wywołane endometriozy, a sama endometrioza nie jest przeciwwskazaniem do zajścia w ciążę.
Bibliografia
- Chauhan S, More A, Chauhan V, Kathane A. Endometriosis: A Review of Clinical Diagnosis, Treatment, and Pathogenesis. Cureus. 2022 Sep 6;14(9):e28864. doi: 10.7759/cureus.28864. PMID: 36225394; PMCID: PMC9537113.
- Allaire C, Bedaiwy MA, Yong PJ. Diagnosis and management of endometriosis. CMAJ. 2023 Mar 14;195(10):E363–E371. doi: 10.1503/cmaj.220637. PMID: 36918177; PMCID: PMC10120420.
- Lee D, Kim SK, Lee JR, Jee BC. Management of endometriosis–related infertility: Considerations and treatment options. Clin Exp Reprod Med. 2020 Mar;47(1):1–11. doi: 10.5653/cerm.2019.02971. Epub 2020 Feb 24. Erratum in: Clin Exp Reprod Med. 2020 Jun;47(2):153. PMID: 32088944; PMCID: PMC7127898.
- Bonavina G, Taylor HS. Endometriosis–associated infertility: From pathophysiology to tailored treatment. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Oct 26;13:1020827. doi: 10.3389/fendo.2022.1020827. PMID: 36387918; PMCID: PMC9643365.
- Kobayashi H, Yoshimoto C, Matsubara S, Shigetomi H, Imanaka S. Current Understanding of and Future Directions for Endometriosis–Related Infertility Research with a Focus on Ferroptosis. Diagnostics (Basel). 2023 May 31;13(11):1926. doi: 10.3390/diagnostics13111926. PMID: 37296777; PMCID: PMC10252275.
