Spis treści
- Czarny stolec – skąd się bierze czarna barwa stolca? Przyczyny smolistych stolców
- Czarne, smoliste stolce – postępowanie. O co zapyta lekarz w czasie wizyty?
- Czarne, smoliste stolce – diagnostyka, badania
- Czarne, smoliste stolce a alkohol
Czarny stolec – skąd się bierze czarna barwa stolca? Przyczyny smolistych stolców
Prawidłowy stolec ma kolor brązowy (od jasnobrązowego do ciemnobrązowego). Barwa brązowa pochodzi od sterkobiliny, barwnika będącego produktem rozpadu i przemian hemoglobiny. Droga od hemoglobiny do sterkobiliny prowadzi przez kilka substancji pośrednich. Jedną z nich jest urobilinogen, który jest związkiem przejściowym nie tylko na drodze przemian do sterkobiliny, ale również do wydalanej z moczem urobiliny, która z kolei odpowiada za żółtą barwę moczu.
Czarne zabarwienie stolca może pojawić się na skutek obecności krwi w górnym odcinku przewodu pokarmowego lub spożycia leków i pokarmów, które mogą zmienić kolor kału na smolisty.
Jak to się dzieje, iż pojawienie się krwi, która ma kolor czerwony, zmienia barwę stolca na czarną? I dlaczego nie zawsze się tak dzieje, wszak spotyka się również świeżą krew w kale, która barwy nie zmienia?
Czarna lub smolista barwa stolca wynika z pojawienia się krwi w przełyku, żołądku lub początkowym odcinku jelita grubego. Krew z wyższych partii układu pokarmowego jest trawiona w czasie pasażu przez dalsze części jelit, dlatego staje się ciemniejsza. Natomiast jeśli źródłem krwawienia są dolne odcinki przewodu pokarmowego (np. odbyt), krew jest wydalana ze stolcem w postaci niezmienionej, dlatego możemy zobaczyć świeżą, czerwoną krew.
Drugą przyczyną smolistego koloru kału może być żywność lub leki. Spożycie jagód, aronii, buraków lub lukrecji zmienia barwę kału. Podobnie może działać kaszanka. Zażywanie preparatów żelaza (na receptę, ale również suplementów diety z dużą zawartością tego pierwiastka), bizmutu (stosowane w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy) lub węgla zmienia barwę kału. W takich przypadkach nie ma powodu do niepokoju – zmiana diety czy zakończenie kuracji lekami spowoduje powrót prawidłowej barwy kału.
Pojawienie się czarnego stolca we wszystkich pozostałych przypadkach jest powodem do szybkiej wizyty u lekarza, ponieważ jest objawem krwawienia, groźnego objawu chorobowego. Najczęstszą przyczyną krwawienia jest choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy. Do przyczyn częstych należą również żylaki przełyku lub żołądka, zapalenie błony śluzowej żołądka. Przyczyny krwawienia i smolistych stolców prezentuje tabela poniżej.
Czarne, smoliste stolce – postępowanie. O co zapyta lekarz w czasie wizyty?
Jak wspomniano wyżej w przypadku gdy wiemy, iż czarna barwa stolca nie jest spowodowana dietą lub zażywanymi lekami, konieczna jest konsultacja lekarza. W czasie wizyty lekarskiej lekarz może zapytać o następujące kwestie:
- kiedy pojawiły się czarne stolce, czy każdy stolec jest nieprawidłowego koloru;
- czy występują również inne objawy – bóle brzucha, krwawe wymioty, wzdęcia, gorączka;
- czy doznałeś/doznałaś urazu lub mogłeś połknąć jakiś przedmiot;
- czy ostatnio schudłeś/schudłaś;
- czy w rodzinie występowały choroby przewodu pokarmowego – wrzody żołądka lub dwunastnicy, nowotwory przewodu pokarmowego;
- na co chorowałaś/chorowałeś w przeszłości;
- jakie leki zażywasz, w tym leki przeciwkrzepliwe („rozrzedzające krew””, jak np. aspiryna, klopidogrel, warfaryna, niesterydowe leki przeciwzapalne czy selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI – leki stosowane w leczeniu depresji, takie jak citalopram, fluoksetyna, sertralina) – są to leki zwiększające ryzyko krwawienia.
Czarne, smoliste stolce – diagnostyka, badania
Najczęstszą przyczyną smolistych stolców jest choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy. Badaniem laboratoryjnym, które pomaga w potwierdzeniu diagnozy tej choroby jest wykrywanie antygenu Helicobacter pylori w kale. Helicobacter to główny czynnik wywołujący powstawanie wrzodów żołądka, dlatego badanie jest częścią diagnostyki tej choroby. Wynik dodatni świadczy o występowaniu czynnego zakażenia.
>>> Przeczytaj też: Helicobacter pylori – podstępna bakteria, której niestraszny kwas żołądkowy
Ważną częścią badania pacjenta ze smolistymi stolcami jest badanie fizykalne przeprowadzone przez lekarza. Utrata krwi przez przewód pokarmowy wywołuje szereg objawów, często jej oznaką jest tachykardia spoczynkowa, czyli przyspieszona akcja serca. Może również wystąpić: hipotonia ortostatyczna, czyli spadek ciśnienia w momencie szybkiej zmiany pozycji z leżącej na stojącą, przyspieszony oddech, zmniejszenie wydalania moczu. U pacjenta z podejrzeniem krwawienia lekarz zleci morfologię, panel elektrolitów, badanie układu krzepnięcia i panel wątrobowy.
Badaniem, które w tej sytuacji również może być zlecone, jest endoskopia. Ostateczną ścieżkę diagnostyczną wyznaczy lekarz na podstawie wywiadu, badania fizykalnego i ewentualnych badań laboratoryjnych. Czarny stolec jest objawem, którego przyczyna zawsze powinna być ustalona, aby można było leczyć chorobę podstawową.
Czarne, smoliste stolce a alkohol
Alkohol jest używką, która uszkadza błonę śluzową przewodu pokarmowego, dlatego u osób pijących alkohol mogą zdarzać się krwawienia. Dotyczy to zwłaszcza tych, którzy alkoholu nadużywają, ale każda dawka tej substancji może być szkodliwa. Częste spożywanie alkoholu może wywołać krwotoczne zapalenia błony śluzowej żołądka. Drugi mechanizm prowadzący do krwawienia z przewodu pokarmowego to uporczywe i masywne wymioty zdarzające się po wypiciu dużych ilości wysokoprocentowych napojów. W wymiocinach widoczna jest krew przypominająca fusy od kawy, a przedostająca się do dalszych odcinków przewodu pokarmowego krew objawia się smolistym stolcem.
Piśmiennictwo
- Kamboj AK, Hoversten P, Leggett CL. Upper Gastrointestinal Bleeding: Etiologies and Management. Mayo Clin Proc. 2019 Apr;94(4):697-703. doi: 10.1016/j.mayocp.2019.01.022. PMID: 30947833
- MedlinePlus [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); [updated 2020 Jun 24]. Available from: https://medlineplus.gov/ency/article/003130.htm
