Istnieje kilka badań laboratoryjnych, które pozwalają na określenie funkcjonowania nerek. Jednym z nich jest oznaczenie stężenia białka nazywanego cystatyną C. Co to za substancja i dlaczego jest lepszym parametrem w porównaniu do stężenia kreatyniny? Czy wzrost stężenie cystatyny C świadczy tylko o nieprawidłowościach w obrębie nerek? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
- Cystatyna C – co to jest?
- Kiedy należy wykonać badanie stężenia cystatyny C?
- Stężenie cystatyny C – w jaki sposób interpretuje się wyniki?
- Co robić, jeżeli stężenie cystatyny C jest podniesione?
Cystatyna C – co to jest?
Cystatyna C to białko zbudowane ze 122 reszt aminokwasowych, które zaliczane jest do inhibitorów proteinaz cysteinowych. Inhibitory proteinaz to substancje chemiczne, które powodują zahamowanie działania enzymów proteolitycznych, czyli enzymów rozkładających wiązania peptydowe w białkach.
Cystatyna C jest produkowana przez wszystkie komórki w organizmie, które posiadają jądro komórkowe, a jej stężenie we krwi nie wykazuje dużych wahań w ciągu doby. Cystatyna C jest wykrywana w wielu płynach ustrojowych, w tym we krwi, moczu, płynie mózgowo-rdzeniowym, płynie opłucnowym, ślinie czy też w mleku.
Substancja ta podlega niemal całkowitemu przesączaniu w obrębie kłębuszków nerkowych, a także całkowitemu wchłanianiu zwrotnemu i degradacji w komórkach kanalika proksymalnego. Te cechy biochemiczne cystatyny sprawiają, że stanowi ona złoty standard w diagnostyce laboratoryjnej czynności nerek. Jednak z pewnych powodów, które są szerzej omawiane w kolejnych akapitach tego artykułu, nie jest to łatwo dostępne badanie i jest wykonywane tylko w niektórych wskazaniach.
Cystatyna C a kreatynina i GFR
Oznaczenie stężenia cystatyny i kreatyniny we krwi wykonuje się w celu określenia wskaźnika filtracji kłębuszkowej, co pozwala na ocenę efektywności pracy nerek. Jak pokazują doniesienia naukowe, cystatyna C cechuje się jednak wyższą czułością i specyficznością w określaniu efektywności filtracji, w porównaniu ze stężeniem kreatyniny i jej klirensem z dobowej zbiórki moczu. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż stężenie cystatyny C nie jest uzależnione od płci, rodzaju diety, wieku pacjenta, ani od jego masy mięśniowej czy poziomu nawodnienia. Czynniki te wpływają natomiast na stężenie kreatyniny.
Co więcej, oznaczenia cystatyny C są bardziej precyzyjne w odniesieniu do początkowych zaburzeń pracy nerek. Oznacza, to, że stężenie cystatyny we krwi wzrośnie jako pierwsze, w porównaniu do stężenia kreatyniny przy rozpoczynających się nieprawidłowościach dotyczących pracy nerek.
Mimo to znaczenie stężenia cystatyny C jest badaniem mniej dostępnym niż oznaczenie kreatyniny, co wynika przede wszystkim z ceny takiego badania, ale również faktu, że:
- w celu wykonania oznaczenia cystatyny C konieczne jest pobranie większej ilości krwi, co może być problemem w odniesieniu do małych dzieci i wcześniaków,
- czas oczekiwania na wynik oznaczenia cystatyny C jest o wiele dłuższy, w porównaniu do kreatyniny, co stanowi problem w przypadku konieczności szybkiej diagnostyki pacjenta,
- oznaczenie cystatyny C nie jest dostępne w każdym laboratorium.
Sprawdź także:
>> Anty-PLA2R – kluczowy marker serologiczny błoniastego kłębuszkowego zapalenia nerek
>> Kreatynina w moczu – co oznacza podwyższony lub niski poziom kreatyniny?
Kiedy należy wykonać badanie stężenia cystatyny C?
Oznaczenie stężenia cystatyny C wykonuje się w celu określenia filtracji kłębuszkowej i przy podejrzeniu uszkodzenia nerek. Badanie to jest wskazane szczególnie w celu wczesnego wykrycia początkowych zaburzeń w funkcjonowaniu nerek, na przykład w przebiegu cukrzycy. Cystatyna C jest również oznaczana u pacjentów niedożywionych lub otyłych, ponieważ wówczas oznaczenie stężenia kreatyniny jest o wiele mniej miarodajne. Badanie stężenia cystatyny C wykonuje się również w celach naukowych.
Stężenie cystatyny C – w jaki sposób interpretuje się wyniki?
Wartości referencyjne stężenia cystatyny C różnią się pomiędzy laboratoriami, co zależy przede wszystkim od użytej metody analitycznej. Ponadto, stężenie cystatyny C zależy również od wieku. Wynik oznaczenia stężenia cystatyny C powinien być interpretowany przez lekarza wraz z oceną stanu klinicznego i objawów prezentowanych przez pacjenta.
Cystatyna C podwyższona: co to znaczy?
Podwyższenie stężenia cystatyny C może wystąpić w przebiegu takich stanów klinicznych jak na przykład:
- ostrej niewydolności nerek, występującej na przykład w przebiegu:
- infekcji,krwotoku,odwodnienia organizmu,uszkodzenia nerek przez leki czy toksyny,
- rabdomiolizy (rozpadu) mięśni.
- przewlekłej niewydolności nerek, która występuje między innymi na skutek nieprawidłowo leczonej cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego, kłębuszkowego zapalenia nerek czy miażdżycy,
- nadczynności tarczycy,
- przyjmowania dużych dawek glikokortykosteroidów.
>> To może Cię zainteresować: Nadczynność tarczycy – objawy, przyczyny, badania, leczenie
Co robić, jeżeli stężenie cystatyny C jest podniesione?
W przypadku podwyższonego stężenia cystatyny C konieczna jest konsultacja z lekarzem, który po zbadaniu pacjenta i przeprowadzenia z nim szczegółowego wywiadu zaproponuje dalsze postępowanie diagnostyczno-lecznicze. Jeżeli przyczyną podwyższenia stężenia cystatyny C jest niewydolność nerek, to konieczne jest znalezienie jej przyczyny i wdrożenie odpowiedniego leczenia internistycznego.
Cystatyna C to jedno z badań, które pozwala na ocenę funkcjonowania nerek. Zaletą tego badania jest fakt, że cystatyna C pozwala na szybsze uchwycenie nieprawidłowości dotyczących filtracji, co z kolei przekłada się na sprawniejsze wdrożenie odpowiedniego leczenia i poprawę stanu klinicznego pacjenta. Odchylenia dotyczące wyniku oznaczenia cystatyny C powinny być bezwzględnie skonsultowane z lekarzem.
Bibliografia
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
- Ł. Czyżewski i inni, Cystatyna C jako marker uszkodzenia nerek u pacjentów z cukrzycą, Forum Nefrologiczne, nr 4 (4) 2011,
- E. Bańkowski, Biochemia podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Wrocław: Elsevir Urban & Partner, 2010.
