Spis treści
- Co niesie za sobą cukrzyca ciążowa (GDM)?
- Czy diagnostyka cukrzycy ciążowej (GDM) dotyczy wszystkich kobiet w ciąży?
- Jak rozpoznaje się cukrzycę ciążową (GDM)?
- Jakie są docelowe wartości glikemii?
- Czy cukrzyca ciążowa (GDM) utrzymuje się po urodzeniu dziecka?
- Co dalej z cukrzycą ciążową?
Cukrzyca ciążowa (Gestational Diabetes Mellitus, GDM) to dowolny stopień nietolerancji glukozy, który pojawia się lub zostaje rozpoznany po raz pierwszy w czasie ciąży. Zaburzenie dotyka nawet co 10. kobiety, a ryzyko rozwoju cukrzycy w ciągu 10 do 20 lat po porodzie jest nawet do 60 proc. wyższe. Na szczęście istniejące standardy pozwalają na wczesną identyfikację choroby; o tym, jak ją rozpoznać, informujemy w poniższym artykule.
Co niesie za sobą cukrzyca ciążowa (GDM)?
Hiperglikemia w ciąży w żaden sposób nie może być bagatelizowana, zwiększa bowiem ryzyko powikłań okołoporodowych u matki i dziecka; dane literaturowe podają, że powyższy stan zwiększa ryzyko embriopatii cukrzycowej, zwłaszcza bezmózgowia, małogłowia, wrodzonych wad serca, wad nerek i zespołu regresji kaudalnej, wprost proporcjonalne do wzrostu wartości odsetka hemoglobiny glikowanej w ciągu pierwszych 10 tygodni ciąży. Głównymi czynnikami ryzyka cukrzycy ciążowej są porody dzieci o masie ciała przekraczającej 4000 g, urodzenie noworodka z wadą rozwojową, zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie, nadciśnienie tętnicze, nadwaga lub otyłość, rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2, rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach, wielorództwo i zespół policystycznych jajników.
Czy diagnostyka cukrzycy ciążowej (GDM) dotyczy wszystkich kobiet w ciąży?
Obecne standardy postępowania jasno wskazują na konieczność objęcia wszystkich ciężarnych przesiewową diagnostyką w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy – i to jak najszybciej po rozpoznaniu ciąży. U kobiet z grupy ryzyka należy wykonać test 75 g doustnego obciążenia glukozą (tzw. OGTT) przy pierwszej wizycie, a u pozostałych wystarczy wykonać badanie glikemii na czczo; do tego celu nie wolno jednak używać glukometru, lecz dokonać oznaczenia z krwi żylnej w laboratorium. Przy prawidłowych wynikach badań należy powtórzyć test diagnostyczny między 24. a 28. tygodniem ciąży lub gdy wystąpią pierwsze objawy sugerujące cukrzycę (jak np. wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, bóle brzucha). Wśród kobiet pozbawionych czynników ryzyka i z prawidłową glikemią w pierwszym badaniu diagnostyka powinna być przeprowadzona między 24. a 28. tygodniem ciąży i ma charakter jednostopniowy, polegający na wykonaniu testu OGTT.
Jak rozpoznaje się cukrzycę ciążową (GDM)?
Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego podają, że rozpoznaną w ciąży hiperglikemię klasyfikuje się (wg rekomendacji WHO), w zależności od oznaczeń glikemii, na cukrzycę w ciąży (gdy spełnione są warunki ogólne rozpoznania cukrzycy) lub cukrzycę ciążową (stężenie glukozy na czczo 92-125 mg/dl lub powyżej 180 mg/dl 1h po podaniu 75g glukozy, lub 153 – 199 mg/dl 2h po podaniu 75g glukozy).
Jakie są docelowe wartości glikemii?
Niezależnie od rodzaju cukrzycy (przedciążowa czy hiperglikemia rozpoznawana w czasie ciąży) należy w trakcie terapii dążyć do wartości glikemii stwierdzanych u zdrowych ciężarnych. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) podają, że niezależnie od typu cukrzycy należy dążyć do glikemii na czczo i przed posiłkami w zakresie 70-90 mg/dl (3,9-5,0 mmol/l), godzinę po posiłku poniżej 140 mg/dl (7,8 mmol/l), a po dwóch godzinach poniżej 120 mg/dl (6,7 mmol/l). Dodatkowo wytyczne Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego podają, że w celu optymalnej kontroli stężenia glukozy kobiety z cukrzycą ciążową powinny oznaczać glikemię glukometrem na czczo oraz poposiłkowo.
Czy cukrzyca ciążowa (GDM) utrzymuje się po urodzeniu dziecka?
Większość kobiet uzyskuje normalizację glikemii, niemniej wszystkie powinny być poddane badaniu 75 g OGTT od 6 do 12 tygodni po porodzie, a następnie oznaczaniu glukozy z krwi żylnej na czczo raz do roku. Eksperci Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) podkreślają, że w tej grupie pacjentek OGTT należy wykonać każdorazowo przed planowaną kolejną ciążą. Ważnym postępowaniem jest monitorowanie choroby u kobiet z cukrzycą rozpoznaną przed zajściem w ciążę. W tym przypadku wartość docelowa hemoglobiny glikowanej (HbA1c) wynosi poniżej 6,5% w I trymestrze, a w kolejnych poniżej 6,0%. Polskie zalecenia podają, że HbA1c powinna być oznaczana co 6 tygodni, wytyczne amerykańskie mówią o 3 miesiącach. Także w tej grupie pacjentek (podobnie jak u wszystkich dorosłych z cukrzycą), według zaleceń ADA, albuminy i wskaźnik albumina/kreatynina (ACR) w moczu powinny być oznaczane raz w roku.
Co dalej z cukrzycą ciążową?
Kolejnym ważnym zaleceniem Polskiego Towarzystwo Diabetologicznego (PTD) jest rozważenie prewencji farmakologicznej metforminą u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej, równolegle z modyfikacją stylu życia. Z uwagi na zwiększone ryzyko sercowo-naczyniowe przydatne jest oznaczenie cholesterolu całkowitego, HDL, nie-HDL, LDL, trójglicerydów, kwasu moczowego i kreatyniny. Kolejną z opcji diagnostycznych przeznaczoną dla krewnych pierwszego stopnia osoby z cukrzycą typu 1 są badania przesiewowe w kierunku autoprzeciwciał przeciwwyspowych.
Wczesne rozpoznanie to lepsze rokowanie – dotyczy to także cukrzycy ciążowej. Stąd tak ważne jest edukowanie przyszłych mam oraz ich partnerów, a także dbałość o stałe monitorowanie dobrego stanu zdrowia już przed zajściem w ciążę.
Piśmiennictwo
