Artykuł został zaktualizowany 12.11.2024 r.
Listopad to miesiąc walki z cukrzycą. Nie wszyscy wiedzą, że to właśnie cukrzyca jest jedną z tzw. chorób współistniejących, które zalicza się do czynników ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19. Co jeszcze trzeba o niej wiedzieć?
Czym jest cukrzyca? Diagnostyka cukrzycy – jak często robić badania?
Cukrzyca to choroba przewlekła, charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Większe stężenie glukozy spowodowane jest zaburzonym poziomem insuliny. Może być jej za mało (gdy komórki trzustki nie są w stanie jej produkować) lub wrażliwość tkanek na insulinę spada (powstaje zjawisko insulinooporności).
Diagnostyka cukrzycy jest sprawą bardzo prostą. Wystarczy poddać się badaniu stężenia glukozy na czczo lub hemoglobiny glikowanej.
- Cukrzyca – wynik glukozy na czczo dwukrotnie przekracza 125 mg/dl (≥ 126 mg/dl) lub jednorazowe oznaczenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) ≥ 6,5%
- Nieprawidłowa glikemia – to przedział 100-125 mg/dl i jest wskazaniem do doustnego testu tolerancji glukozy
- Hipoglikemia – wynik poniżej 70 mg/dl oznacza hipoglikemię, czyli za niski poziom cukru we krwi.
>>> Dowiedz się więcej o hemoglobinie glikowanej
Pomiar stężenia glukozy w surowicy jednym z najważniejszych badań, które powinniśmy cyklicznie wykonywać. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne informuje, iż – jeśli jesteśmy zdrowi – po ukończeniu 45 r.ż powinniśmy robić to badanie przynajmniej raz na trzy lata. Natomiast jeśli jesteśmy osobą z grupy ryzyka, badanie wykonujemy raz w roku i nie czekamy do 45. urodzin.
Kto jest w grupie ryzyka?
- osoby z nadwagą lub otyłością (BMI ≥ 25 kg/m ² lub obwód talii >80 cm (kobiety) i >94 cm (mężczyźni)
- osoby, u których cukrzyca występuje w rodzinie (rodzice/rodzeństwo)
- pacjenci z podwyższonym ciśnieniem krwi (≥140/90 mm Hg) i / lub chorujący na inną chorobę układu krążenia
- osoby z nieprawidłowym stężeniem cholesterolu (frakcji HDL< 40 mg/dl lub/i trójglicerydów > 150 mg/dl)
- osoby prowadzące siedzący tryb życia
- pacjenci, u których stwierdzono stan przedcukrzycowy w poprzednim pomiarze – poziom glukozy ≥ 100 mg/dl
- kobiety, u których wystąpiła cukrzyca ciążowa i / lub dziecko urodziło się z masą ciała > 4 kg
Insulina kluczem dla glukozy – jak to działa?
Napisaliśmy wyżej, iż czynnikiem niezbędnym w regulacji poziomu glukozy we krwi jest insulina. Śmiało można powiedzieć, że insulina jest kluczem otwierającym drogę glukozy do komórek. Jeśli brakuje klucza, czyli jest za mało insuliny – glukoza pozostaje we krwi. Wydzielanie insuliny jest automatyczne i dostosowuje się do aktualnego poziomu glukozy po każdym posiłku. W nocy, oraz między posiłkami stężenie insuliny jest niewielkie.
Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2
Cukrzyca jest chorobą rozwijającą się podstępnie. Stan przedcukrzycowy i związane z nim nieprawidłowości mogą trwać wiele lat. Niestety nie odczuwamy wówczas żadnych objawów, dlatego wykonywanie badań laboratoryjnych jest kluczowe, aby utrzymać dobry stan zdrowia i w porę wykryć zaburzenia.
Rozwój insulinooporności i jej objawy
Czym w ogóle jest insulinooporność, jak się rozwija i jak można ją zbadać? Otóż insulinooporność to spadek wrażliwości tkanek na insulinę. Jak napisaliśmy wyżej, aby glukoza mogła znaleźć się w komórce niezbędny jest klucz, który ją dla glukozy otwiera, czyli insulina. Niestety w pewnym momencie mechanizm zaczyna się zacinać, klucz przestaje działać. Skutkiem tego może być za wysoki poziom cukru we krwi, z czym organizm próbuje sobie poradzić produkując więcej insuliny, aby dać szansę komórkom na przyjęcie glukozy. Efektem tego działania jest z kolei za wysoki poziom insuliny we krwi. Powstaje mechanizm błędnego koła, który może trwać kilka lat. Problemem diagnostycznym na tym etapie jest fakt, iż stężenia glukozy i insuliny na czczo mogą być prawidłowe. Organizm nie radzi sobie dopiero w sytuacji obciążenia pokarmem, dlatego w takich sytuacjach należy rozważyć badanie krzywej cukrowej lub krzywej cukrowej i insulinowej.
Czy na tym etapie występują u pacjenta jakieś objawy? Jeśli przyglądamy się swojemu organizmowi uważnie, to możemy zaobserwować takie symptomy, jak:
- senność poposiłkowa, szczególnie po posiłku węglowodanowym
- wzmożony apetyt na słodycze
- zwiększenie masy ciała i trudności ze zrzuceniem zbędnych kilogramów. Czynnikiem ryzyka jest otyłość brzuszna, czyli obwód talii >80 cm u kobiet i >94 cm u mężczyzn
- obniżenie nastroju, problemy z koncentracją i pamięcią, rozdrażnienie
- uczucie ciągłego zmęczenia
- bóle głowy
- bóle stawów
- uczucie zimna
- zmiany na skórze o typie acanthosis nigricans (rogowacenia ciemnego) – brązowe przebarwienia w okolicach kolan, łokci oraz szyi.
W diagnostyce stanu insuliooporności można również zastosować badanie wskaźnika HOMA.
Badanie poziomu glukozy – czy Polacy się badają?
Badanie poziomu glukozy w laboratorium jest dostępne dla każdego Polaka. Może je zlecić lekarz rodzinny, ale nawet jeśli mielibyśmy za nie zapłacić, to jest to wydatek rzędu kilkunastu złotych. Zatem czy się badamy?
Narodowy Test Zdrowia Polaków pokazuje, że niestety nie. W ciągu 2023 roku tylko 62% Polaków wykonało badanie poziomu glukozy. Im młodsza populacja, tym jest gorzej. Wśród osób pomiędzy 18. a 24. rokiem życia badanie wykonało tylko 45%.
Apelujemy: nie bądź statystycznym Polakiem i badaj poziom glukozy! Zawsze warto zrobić to badanie, ale zachęcamy do niego szczególnie w listopadzie.
Piśmiennictwo
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2024 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes 2023 | Curr Top Diabetes, 2023; 4 (3-4)
- Narodowy Test Zdrowia Polaków 2023 https://ocdn.eu/medonet/medonet/Raport_Narodowy_Test_Zdrowia_Polakow_2023.pdf
