Jakie czynniki mogą zaburzyć wyniki badań układu krzepnięcia?

Spis treści

1. Badania układu krzepnięcia krwi, czyli jakie?
2. Jak się przygotować do badań układu krzepnięcia krwi?
3. Co może zaburzyć wyniki badań układu krzepnięcia krwi?

Badania układu krzepnięcia krwi, czyli jakie?

Najważniejszymi i najczęściej zlecanymi badaniami układu krzepnięcia krwi są badania podstawowe: APTT (czas kaolinowo-kefalinowy), PT/INR (czas protrombinowy), fibrynogen oraz D-dimer. Są to badania istotne przy podejmowaniu decyzji klinicznych. Niestety nieprzestrzeganie zaleceń dotyczących przygotowania pacjenta do badań i pobierania materiału może być przyczyną błędów przedlaboratoryjnych i w sposób istotny utrudnić interpretację wyników badań, wydłużać diagnostykę, a nawet powodować błędy w terapii i przedłużać czas leczenia pacjenta.

Jak się przygotować do badań układu krzepnięcia krwi?

Przygotowanie pacjenta do badań układu krzepnięcia krwi:

• Pobranie powinno być przeprowadzone w godzinach porannych (godzina 7-9 rano) w warunkach niewywołujących stresu, na czczo.
• Należy odpocząć bezpośrednio przed pobraniem materiału (ok.20 min), również należy powstrzymać się od intensywnych ćwiczeń fizycznych przez 24 godziny przed pobraniem materiału.
• Zaleca się zastosowanie lekkostrawnej diety (niskotłuszczowej) w dniu poprzedzającym badanie.
• Nie należy palić papierosów w dniu przed pobraniem materiału do badań.

 W przypadku kobiet:

• W celu diagnostyki choroby von Willebranda u kobiet w celu rozrodczym krew należy pobrać w 1-4 dniu cyklu miesięcznego.
• W diagnostyce zaburzeń zakrzepowych należy zaprzestać przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych oraz HRT na dwa miesiące przed badaniem (szczególnie przy oznaczeniu wolnego białka S i aktywności białka S)
• W celu diagnostyki wrodzonych zaburzeń krzepnięcia krwi (choroby von Willebranda, hemofilii A, niedoboru białka S) krew należy pobrać nie wcześniej niż 2 miesiące po porodzie. W przypadku nieprawidłowych wyników badanie należy powtórzyć.

Co może zaburzyć wyniki badań układu krzepnięcia krwi?

Zmiany obserwowane w wynikach badań laboratoryjnych układu krzepnięcia krwi mogą być wynikiem oddziaływania czynników zewnętrznych, do zalicz się wysiłek fizyczny, stres, porę dnia, wpływ hormonów czy diety.

1. Wysiłek fizyczny

Może mieć wpływ na procesy krzepnięcia i fibrynolizy. Zmiany te zależą od intensywności wysiłku, wieku i sprawności fizycznej badanej osoby.

Po godzinie umiarkowanych ćwiczeń fizycznych rośnie zdolność płytek do agregacji w odpowiedzi na działanie ADP i epinefryny, obserwuje się również wzrost stężenia markerów uwalniania płytkowego: β-tromboglobuliny i serotoniny, co świadczy o aktywacji płytek podczas wysiłku. Po kilku minutach ćwiczeń wzrasta stężenie czynnika VIII i vW (nawet 2-3 krotnie, wzrost utrzymuje się do 12 godzin). Nie obserwowano natomiast wzrostu czynnika: II, V, VII, XII czy fibrynogenu. Wzmożona generację trombiny obserwuje się po 30 min. ćwiczeń (ale stężenia pozostają w granicach referencyjnych). W czasie wysiłku obserwuje się aktywację fibrynolizy, wzrost D-Dimeru (do pełnej normalizacji dochodzi 2 godziny po ukończeniu ćwiczeń).

2. Przedłużający się wysiłek umysłowy i stres psychiczny

Prowadzi do obniżenia aktywności czynnika V, VIII i IX, co może utrzymywać się przez kilka dni.

3. Zmiany hormonalne

Mogą wpływać na zmiany aktywności układu krzepnięcia krwi i fibrynolizy. Przykładem jest ciąża – jest to fizjologiczny stan prozakrzepowy, stanowiący ochronę przed nadmiernym krwawieniem okołoporodowym. Obserwuje się wzrost czynnika VII i X, a czynniki VIII i vW wzrastają 2-3 krotnie i wzrost utrzymuje się ok. 2 miesiące po porodzie, w przypadku białka S aktywność spada o ok 30%. Zmiany w układzie fibrynolitycznym związane są ze wzrostem inhibitorów PAI-1 i PAI-2(łożyskowego) oraz wzrostem D-dimerów.

W badaniach układu krzepnięcia krwi kobiet w wieku rozrodczym znaczenie mają fazy cyklu miesięcznego oraz zmiany hormonalne związane z przyjmowaniem leków antykoncepcyjnych. Fibrynogen osiąga najwyższe stężenia w fazie lutealnej i zmienne w okresie miesiączki, poziomy czynnika VIII vW są również najwyższe. W fazie folikularnej rośnie stężenie czynnika VII i spada poziom białka S, poziomy czynnika VIII i vW są wtedy najniższe.

W okresie menopauzy obserwuje się stopniowy wzrost fibrynogenu i czynnika VIII.

W przypadku hormonalnej terapii zastępczej (HRT) największy wpływ na wartość czynników krzepnięcia krwi mają estrogeny.

4. Zmienność dobowa 

Zdolność płytek krwi do agregacji jest największa w godzinach porannych, aktywności czynników VIIa, VIIIa i stężenia białek S i C są wyższe rano niż wieczorem. Fibrynoliza jest mniej aktywna rano niż wieczorem.

5. Wpływ diety

Lipemia osoczowa interferuje w oznaczeniach koagulologicznych, co może utrudnić jednoznaczną interpretację wyników.

Palenie papierosów jest zdecydowanie niewskazane przed pobraniem krwi do badania.

Piśmiennictwo

1. Rekomendacje KIDL oraz PTDL dotyczące pobierania krwi żylnej, Rok wydania 2018.
2. A. Racheja-Specht: badania układu hemostazy w praktyce laboratoryjnej, Grudziądz 2015.
3. Adcoc Func, Lippi G, FavaloroE: Quality standards for sample processing, transportation, and storage in hemostasis testing, Semin Thromb Hemost 2012.