Jonogram to rutynowo wykonywane badanie laboratoryjne, które dostarcza informacji o stężeniu poszczególnych elektrolitów we krwi. Jakie elementy wchodzą w skład jonogramu? Kiedy warto wykonywać to badanie? Sprawdź, czy badanie jonogramu wymaga specjalnego przygotowania.
Spis treści:
- Co to jest jonogram?
- Kiedy można mówić o zaburzeniach równowagi elektrolitowej?
- Wskazania do wykonania jonogramu
- Jonogram: wyniki i ich interpretacja
Co to jest jonogram?
Jonogram to badanie laboratoryjne, które polega na oznaczeniu stężenia jonów w próbce krwi żylnej. To jedno z podstawowych badań wykonywanych w ramach diagnostyki internistycznej. Warto wiedzieć, że może zostać zlecone również przez lekarza rodzinnego.
Stężenie poszczególnych jonów ma wpływ na wiele układów i narządów organizmu. Zaburzenia w wartościach poszczególnych składowych jonogramu mogą manifestować się różnorodnymi objawami klinicznymi. Na stężenie jonów wpływa nie tylko rodzaj diety, stopień nawodnienia oraz choroby przewlekłe, ale również stosowane na co dzień leki i suplementy diety.
Co wchodzi w skład jonogramu?
Badanie jonogramu obejmuje oznaczenie stężenia podstawowych elektrolitów w próbce krwi żylnej. Standardowo oznacza się stężenie jonów:
- potasu (K+) – jon ten jest niezbędny do prawidłowego przebiegu procesu skurczu mięśni, w tym mięśni szkieletowych oraz mięśnia sercowego, a także bierze udział w przewodnictwie nerwowym.
- sodu (Na+) – jony sodu odpowiadają głównie za utrzymywanie równowagi kwasowo zasadowej oraz warunkowanie prawidłowej objętości płynów wewnątrzustrojowych i wartości ciśnienia tętniczego.
- chlorków (Cl-) – chlorki, podobnie jak jony sodu, warunkują równowagę kwasowo-zasadową oraz regulują objętość płynów ustrojowych.
- wapnia (Ca2+) – jony wapnia to podstawowy budulec kości i zębów; wapń bierze także udział w warunkowaniu prawidłowego przebiegu skurczu mięśni.
- magnezu (Mg2+) – jony magnezu również odgrywają istotną rolę w procesie skurczu mięśni, procesach krzepnięcia, a także w przewodnictwie impulsów nerwowych.
- fosforanów (PO43-) – fosforany są ważnym składnikiem tkanki kostnej, a także budują błony komórkowe oraz kwasy nukleinowe (w tym RNA i DNA).
Kiedy można mówić o zaburzeniach równowagi elektrolitowej?
O zaburzeniach równowagi elektrolitowej mówi się wówczas, gdy zostaną wykryte nieprawidłowe wartości stężeń poszczególnych elektrolitów. Warto jednak mieć świadomość, że nie każde odchylenia w jonogramie wiążą się z występowaniem objawów klinicznych.
Jakie nieprawidłowości można zdiagnozować poprzez oznaczenie jonogramu? Wyróżnia się takie stany kliniczne jak:
- hipokaliemia i hiperkaliemia – a więc odpowiednio obniżenie i podwyższenie stężenia jonów potasu.
- hipokalcemia i hiperkalcemia – obniżenie i podwyższenie stężenia jonów wapnia.
- hiponatremia i hipernatremia – obniżenie i podwyższenie stężenia jonów sodu.
- hipochloremia i hiperchloremia – obniżenie i podwyższenie stężenia jonów chlorkowych.
- hipomagnezemia i hipermagnezemia – obniżenie i podwyższenie stężenia jonów magnezu.
- hipofosfatemia i hiperfosfatemia – obniżenie i podwyższenie stężenia jonów fosforanowych.
>> To może Cię zainteresować: Nawadnianie organizmu, suplementacja elektrolitów – fakty i mity
Wskazania do wykonania jonogramu
Oznaczenie jonogramu wykonuje się zazwyczaj w ramach rutynowej diagnostyki internistycznej oraz w trakcie wykonywania badań przesiewowych. Objawy związane z zaburzeniami elektrolitowymi mogą być naprawdę różnorodne.
Najważniejsze symptomy kliniczne, które powinny skłonić do oznaczenia stężenia jonów, to:
- zaburzenia rytmu serca, w tym uczucie kołatanie serca,
- niestabilne wartości ciśnienia tętniczego,
- zaburzenia koncentracji, zaburzenia pamięci,
- przewlekłe zmęczenie, zaburzenia snu,
- zaburzenia czucia (objawiające się na przykład uczuciem drętwienia i mrowienia),
- zawroty i bóle głowy,
- bolesne skurcze mięśni,
- zaburzenia równowagi,
- objawy ze strony przewodu pokarmowego (wzdęcia, zaparcia, biegunki, bóle brzucha, wymioty),
- zaburzenia oddawania moczu, w tym zatrzymanie moczu,
- obrzęki (na przykład w obrębie kończyn dolnych),
- bóle w obrębie mięśni i kości.
Oznaczenie stężenia jonów warto wykonywać również u tych pacjentów, którzy borykają się z chorobami przewlekłymi dotyczącymi układu wydalniczego (szczególnie w przebiegu niewydolności nerek), układu sercowo-naczyniowego i układu nerwowego. Co więcej, badanie to powinno być regularnie wykonywane u pacjentów przyjmujących leki wpływające na stężenie elektrolitów. Takimi substancjami są na przykład diuretyki pętlowe (furosemid) i tiazydy, a więc leki stosowane powszechnie w leczeniu nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca.
Jonogram – badanie. Jak się przygotować?
Oznaczenie jonogramu wykonuje się z próbki krwi żylnej. Samo badanie nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Warto jednak być na czczo, ponieważ oznaczenie jonogramu jest najczęściej wykonywane wraz z innymi, podstawowymi badaniami laboratoryjnymi, takimi jak: morfologia krwi obwodowej, kreatynina, CRP, czy próby wątrobowe.
Jonogram: wyniki i ich interpretacja
Wartości referencyjne dla poszczególnych składowych jonogramu są inne w zależności od konkretnego laboratorium. Na oznaczenie jonogramu nie czeka się długo – wyniki są dostępne zazwyczaj jeszcze w dniu pobrania próbki krwi. Warto je skonsultować z lekarzem, który zadecyduje o dalszym postępowaniu diagnostyczno-leczniczym.
Warto wiedzieć:
W pierwszej kolejności warto udać się do lekarza rodzinnego, który w razie potrzeby skieruje pacjenta na dalsze badania diagnostyczne i konsultacje specjalistyczne.
Podsumowując, jonogram pozwala na ocenę stężenia najważniejszych jonów, które biorą udział w wielu reakcjach biochemicznych w organizmie człowieka. Ich nieprawidłowe stężenie może prowadzić do zaburzenia funkcjonowania wielu układów. Regularna kontrola jonogramu pozwala na wczesne wychwycenie zaburzeń elektrolitowych i szybkie włączenie odpowiedniego leczenia.
>> To może Cię zainteresować: Koagulogram – co to jest? Jakie są wskazania do badania? Wartości referencyjne i interpretacja wyników
Bibliografia:
- R. Murray i inni, Biochemia Harpera, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Wydanie V, Warszawa 2006,
- P. Gajewski i inni, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020,
- A. Szutowicz i inni, Diagnostyka laboratoryjna, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2009,
- B. Kościelniak i inni, Parametry krytyczne – jony, Medycyna Praktyczna [dostęp online].
