Bradykardia to stan, w którym serce bije wolniej niż powinno. U osób dorosłych norma wynosi 60–100 uderzeń na minutę. Zwolnienie akcji serca może być zjawiskiem fizjologicznym – szczególnie u sportowców. Jednak w niektórych przypadkach stanowi objaw poważnych problemów zdrowotnych wymagających interwencji medycznej. Dowiedz się, jakie są przyczyny i objawy bradykardii.
Spis treści:
- Bradykardia – co to jest?
- Przyczyny bradykardii
- Jakie są objawy bradykardii?
- Diagnostyka i leczenie bradykardii
Bradykardia – co to jest?
Bradykardia to spowolnienie akcji serca poniżej 60 uderzeń na minutę. Może występować fizjologicznie lub być objawem różnych stanów patologicznych (np. chorób kardiologicznych lub ogólnoustrojowych).
Bradykardia fizjologiczna
Bradykardia fizjologiczna nie jest spowodowana procesami chorobowymi i nie powoduje żadnych objawów. Najczęściej występuje u osób, które regularnie uprawiają aktywność fizyczną (szczególnie sporty wytrzymałościowe). Wysiłek zwiększa wydolność organizmu i sprawia, że mięsień sercowy efektywniej pompuje krew. Bradykardia fizjologiczna może wystąpić także w czasie snu oraz przy nadmiernym pobudzeniu nerwu błędnego.
Bradykardia patologiczna
Bradykardia patologiczna jest stanem nieprawidłowym spowodowanym zaburzeniami w układzie bodźcotwórczo-przewodzącym serca. Patologia może wystąpić w węźle zatokowym lub tkance węzła przedsionkowo-komorowego. Ten rodzaj bradykardii zwykle powoduje objawy oraz wymaga szczegółowej diagnostyki i odpowiedniego leczenia.
Przyczyny bradykardii
Przyczyny bradykardii są różnorodne i wiążą się zarówno z czynnikami sercowymi (dotyczącymi bezpośrednio układu sercowo-naczyniowego), jak i pozasercowymi (np. lekami, substancjami psychoaktywnymi, chorobami ogólnoustrojowymi).
Przyczyny fizjologiczne
Bradykardia fizjologiczna jest skutkiem:
- zwiększenia wydolności serca pod wpływem wyczynowego uprawiania sportu,
- zmniejszonego zapotrzebowania organizmu na tlen podczas snu i odpoczynku,
- nadmiernej aktywności nerwu błędnego (układu przywspółczulnego).
Nerw błędny jest głównym nerwem przywspółczulnego układu nerwowego. Odgrywa ważną rolę w regulacji funkcji narządów wewnętrznych, w tym serca. Jego nadmierną aktywność obserwuje się np. podczas kaszlu, wymiotów, oddawania moczu.
Przyczyny patologiczne
Przyczyny bradykardii patologicznej to m.in.:
- nadciśnienie tętnicze,
- uszkodzenie serca na skutek niedokrwienia,
- przebyte stany zapalne mięśnia sercowego,
- wrodzone wady serca,
- przebyte operacje serca,
- kardiomiopatia,
- zaburzenia elektrolitowe,
- nadczynność tarczycy,
- choroby tkanki łącznej (np. toczeń),
- hipotermia,
- choroby zakaźne i pasożytnicze,
- bezdech senny,
- podwyższone ciśnienie śródczaszkowe,
- zatrucia.
Bradykardia może być spowodowana niektórymi lekami – np. beta-blokerami, amiodaronem, solami litu. Do zwolnienia akcji serca prowadzi także stosowanie środków psychoaktywnych (np. syntetycznych pochodnych opioidów).
Jakie są objawy bradykardii?
Bradykardia fizjologiczna nie powoduje żadnych objawów i najczęściej jest wykrywana przypadkowo podczas rutynowych badań kontrolnych. Zwolnienie rytmu serca zwykle nie powoduje także żadnych dolegliwości, jeżeli jest krótkotrwałe.
Natomiast objawy bradykardii patologicznej to:
- zawroty głowy,
- zasłabnięcie lub omdlenie,
- zaburzenia równowagi,
- zaburzenia widzenia,
- duszność,
- ból w klatce piersiowej,
- zmniejszona tolerancja wysiłku,
- osłabienie koncentracji,
- pogorszenie funkcji poznawczych,
- przewlekłe zmęczenie.
Objawy bradykardii zależą od stopnia zwolnienia rytmu serca i czasu trwania nieprawidłowości. W ciężkich przypadkach może dojść do asystolii. Jest to brak aktywności elektrycznej serca powodujący nagłe zatrzymanie krążenia.
Diagnostyka i leczenie bradykardii
Diagnostyka bradykardii opiera się o:
- szczegółowy wywiad medyczny,
- badanie fizykalne,
- badania dodatkowe.
Podstawowym badaniem, które pozwala wykryć bradykardię jest elektrokardiogram (EKG). Standardowy test przeprowadzany w spoczynku w warunkach ambulatoryjnych ujawnia nieprawidłowości tylko w momencie ich trwania. Dlatego w przypadku osób, u których bradykardia występuje okresowo, częściej stosuje się holter EKG pozwalający na zapis rytmu serca przez 24 godziny (lub dłużej).
W diagnostyce bradykardii można zastosować także rejestrator arytmii zapisujący wykryte zaburzenia rytmu serca w pamięci wbudowanego komputera. Jest to niewielkie urządzenie, które tymczasowo wszczepia się pod skórę w okolicy mostka.
Niezbędne są także badania, które pozwalają ustalić przyczynę bradykardii. Mogą to być m.in. testy laboratoryjne krwi, USG (echo) serca.
Leczenie bradykardii jest konieczne, jeżeli jest związana z procesem patologicznym i ma postać objawową. Ważne jest ustalenie przyczyny nieprawidłowego rytmu serca i wyeliminowanie jej poprzez właściwą terapię (np. wyrównanie zaburzeń elektrolitowych). W przypadku, gdy jest to niemożliwe lub podjęte działania nie przynoszą oczekiwanych efektów, konieczne jest wszczepienie kardiostymulatora. Jest to urządzenie, które służy do elektrycznego pobudzania rytmu serca.
Bradykardia to stan, w którym rytm serca zwalnia do poniżej 60 uderzeń na minutę. Może być zjawiskiem fizjologicznym, które obserwuje się m.in. u sportowców lub być związana z procesami patologicznymi. W pierwszym przypadku zwykle nie powoduje żadnych objawów. Natomiast w drugim osoba chora odczuwa dolegliwości, takie jak omdlenia, zawroty głowy, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia widzenia, ból w klatce piersiowej,. Bradykardię rozpoznaje się w badaniu EKG. W diagnostyce wykorzystuje się także inne badania, które są pomocne w ustaleniu przyczyny spowolnienia rytmu serca.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- J. Nolan, D. Pitcher, Zaburzenia rytmu prowadzące do nagłego zatrzymania krążenia, ABC Resuscytacji, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2016
- S. Sidhu, J.E. Marine, Evaluating and managing bradycardia, Trends in Cardiovascular Medicine 2020, vol. 30, 5, s. 265–272
- A. Głowniak, Kiedy pacjent z bradykardią wymaga pilnej konsultacji kardiologicznej?, Medycyna po Dyplomie 2014, https://podyplomie.pl/medycyna/16735,kiedy-pacjent-z-bradykardia-wymaga-pilnej-konsultacji-kardiologicznej (dostęp 06.06.2024)
- K. Skrzos, Ani za szybko, ani za wolno, czyli postępowanie ratowników medycznych w zagrażających życiu tachyarytmiach towarzyszących ostrym zespołom wieńcowym, Kardiologia Inwazyjna 2016, t. 11, nr 1
- W. Mielczarek, Arytmie u osób w podeszłym wieku Część III. Zaburzenia automatyzmu i przewodzenia, Geriatria 2019, 13, s. 157–166
- K. Bieganowska, Bradykardia w wieku dziecięcym, Pediatria po Dyplomie 2017, https://podyplomie.pl/pediatria/25187,bradykardia-w-wieku-dzieciecym (dostęp 06.06.2024)
