Stężenie bilirubiny całkowitej to jedno z podstawowych badań, które wykonywane jest w ramach diagnostyki internistycznej, a w szczególności hepatologicznej. Czym jest tak zwana bilirubina całkowita? W jakich sytuacjach klinicznych dochodzi do wzrostu stężenia bilirubiny całkowitej? Dowiedzmy się więcej na ten temat.
Spis treści:
- Co to jest bilirubina całkowita?
- Kiedy bada się poziom bilirubiny całkowitej?
- Podwyższone stężenie bilirubiny – objawy kliniczne
- Znaczenie poziomu bilirubiny całkowitej
- Jaki poziom bilirubiny jest niebezpieczny?
- Co oznacza wysokie stężenie bilirubiny całkowitej?
- Co oznacza niskie stężenie bilirubiny całkowitej?
- Czy bilirubina w moczu jest niebezpieczna?
Co to jest bilirubina całkowita?
Bilirubina to żółty barwnik żółciowy, który powstaje w organizmie człowieka z rozpadu hemu, a więc jednego ze składników hemoglobiny, znajdującej się w krwinkach czerwonych. Hem ulega rozpadowi w układzie siateczkowo-śródbłonkowym zlokalizowanym przede wszystkim w obrębie wątroby i śledziony.
Bilirubina jest substancją nierozpuszczalną w wodzie, a we krwi jest transportowana przez białka, nazywane albuminami, z którymi tworzy nietrwałe połączenia. Taka bilirubina w połączeniu z albuminą nazywana jest bilirubiną wolną (niesprzężoną) lub też bilirubiną pośrednią.
Bilirubina pośrednia jest transportowana do wątroby, gdzie ulega przemianom, w wyniku których staje się rozpuszczalna w wodzie. Tego rodzaju bilirubina nazywana jest bilirubiną bezpośrednią lub bilirubiną związaną (sprzężoną). Następnie, bilirubina wraz z żółcią trafia do przewodu pokarmowego, gdzie ulega przekształceniu do barwników żółciowych, a więc urobilinogenów i jest wydalana z organizmu.
Badanie stężenia bilirubiny całkowitej we krwi obejmuje zarówno pulę bilirubiny wolnej, jak i bilirubiny sprzężonej, a więc ocenia ogólną zawartość tego związku we krwi.
Kiedy bada się poziom bilirubiny całkowitej?
Jakie są wskazania do oznaczenia stężenia bilirubiny całkowitej w surowicy? Badanie to jest zlecane w sytuacji obecności objawów, mogących świadczyć o istnieniu schorzeń dotyczących wątroby i dróg żółciowych. Parametr ten oznacza się także, gdy lekarz podejrzewa anemię hemolityczną oraz w sytuacji, gdy mamy do czynienia z pewnymi symptomami, o których więcej przeczytamy w kolejnym akapicie.
Podwyższone stężenie bilirubiny – objawy kliniczne
Jakie objawy mogą być związane z podwyższonym stężeniem bilirubiny całkowitej w surowicy (potocznie nazywane „wysoką bilirubiną”)? Do symptomów tych należą przede wszystkim:
- dolegliwości bólowe zlokalizowane w prawym podżebrzu,
- odbarwienie stolca,
- ściemnienie moczu,
- żółtaczka.
Mianem żółtaczki określamy stan, w którym mamy do czynienia z zażółceniem powłok skórnych i śluzówek, a także twardówek oka. Ponadto, żółtaczka często wiąże się często z występowaniem świądu skóry.
Znaczenie poziomu bilirubiny całkowitej
Podwyższone stężenie bilirubiny całkowitej w surowicy pozwala nam na podejrzenie zaistnienia takich zjawisk klinicznych, jak:
- nasilony rozpad erytrocytów (hemoliza),
- uszkodzenie wątroby (zarówno toksyczne, jak i w przebiegu infekcji, a więc wirusowe),
- niedobór enzymów, uczestniczących w przemianach bilirubiny w wątrobie,
- uszkodzenie przewodów żółciowych,
- stłuszczenie i marskość wątroby.
Jaki poziom bilirubiny jest niebezpieczny?
W organizmie człowieka w ciągu doby dochodzi do wytwarzania około 250-350 mg bilirubiny. Wartości referencyjne stężenia bilirubiny całkowitej mogą się różnić w zależności od danego laboratorium. Uznaje się jednak, że w warunkach fizjologicznych całkowite stężenie bilirubiny w surowicy powinno mieścić się w zakresie: 0,2-1,2 mg/dl (3,4-20,5 μmol/l). Warto dodać, że większość bilirubiny całkowitej w surowicy to bilirubina pośrednia.
Co oznacza wysokie stężenie bilirubiny całkowitej?
Podwyższona bilirubina we krwi to wynik laboratoryjny, z którym możemy mieć do czynienia w przebiegu takich schorzeń jak:
- kamica dróg żółciowych,
- nowotwory zlokalizowane w obrębie wątroby, dróg żółciowych, a także trzustki,
- zapalenie dróg żółciowych,
- anemia hemolityczna, a więc niedokrwistość związana z rozpadem erytrocytów,
- wirusowe zapalenia wątroby,
- marskość wątroby,
- stłuszczenie wątroby,
- zespół Budda i Chiariego,
- zespół Dubina-Johnsona, zespół Rotora,
- wrodzone zaburzenia przemiany bilirubiny,
- polekowe uszkodzenie wątroby,
- żółtaczka ciężarnych,
- żółtaczka noworodków.
W wybranych sytuacjach klinicznych możliwe jest oznaczenie stężenia poszczególnych frakcji bilirubiny, a więc bilirubiny pośredniej i bilirubiny bezpośredniej. Tego rodzaju badania laboratoryjne znajdują zastosowanie między innymi w diagnostyce niehemolitycznych hiperbilirubinemii wrodzonych, do których należy zespół Gilberta, zespół Criglera-Najjara oraz zespół Dubina-Johnsona.
>> Przeczytaj także: Przyczyny, rodzaje i diagnostyka żółtaczek
Co oznacza niskie stężenie bilirubiny całkowitej?
Obniżone stężenie bilirubiny całkowitej we krwi nie stanowi tak naprawdę istotnej informacji klinicznej i nie jest wykorzystywane w diagnostyce internistycznej. Niski wynik bilirubiny nie jest więc powodem do zmartwienia i nie świadczy o poważnych stanach chorobowych. Należy jednak podkreślić, że interpretację wyników badań laboratoryjnych należy przeprowadzać wraz z oceną stanu klinicznego pacjenta. Dlatego, jeżeli mamy wątpliwości co do wartości naszych wyników badań, warto udać się na wizytę stacjonarną do lekarza.
Czy bilirubina w moczu jest niebezpieczna?
Bilirubina w moczu to bilirubina bezpośrednia, a więc związana. Ten rodzaj bilirubiny jest rozpuszczalny w wodzie, co sprawia, że ulega wydalaniu wraz z moczem i zmienia jego barwę na pomarańczowo-brunatną. Obecność bilirubiny w moczu oznacza, że do zaburzenia w dystrybucji bilirubiny doszło już po etapie jej sprzęgania w wątrobie (mamy już wytworzoną bilirubinę sprzężoną). Obecność bilirubiny w moczu może towarzyszyć między innymi kamicy przewodowej, zapaleniu dróg żółciowych, toksycznemu uszkodzeniu miąższu wątroby czy też nowotworom tego narządu.
Podsumowując, stężenie bilirubiny całkowitej w surowicy to przydatny parametr laboratoryjny, którego wzrost pozwala na podejrzenie istnienia schorzeń hepatologicznych, ale i hematologicznych. Podwyższone stężenie bilirubiny całkowitej wymaga konsultacji z lekarzem rodzinnym, który po ocenia stanu klinicznego pacjenta, zadecyduje o dalszym postępowaniu diagnostyczno-leczniczym. W przypadku podejrzenia schorzeń wątroby konieczna może być konsultacja hepatologiczna.
Bibliografia
1. A. Szutowicz i inni, Diagnostyka laboratoryjna, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2009,
2. R. Murray i inni, Biochemia Harpera, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Wydanie V, Warszawa 2006,
3. P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020,
4. K. Celiński, H. Cichoż-Lach, Badania laboratoryjne w gastroenterologii, Podręcznik Wielka Interna – Gastroenterologia, Wydawnictwo Medical Tribune 2009.
