Jakie badania wykonać, gdy bolą stawy? Co oznacza dodatni wynik przeciwciał ANA? Na te i inne pytania pacjentów odpowiada Bartosz Fiałek – lekarz, specjalista w dziedzinie reumatologii. Zapraszamy do lektury!
1. Mam bóle mięśni i stawów, podstawowe badania krwi są w porządku. Proszę o wskazówki w kierunku pogłębienia diagnostyki.
W przypadku dolegliwości mięśniowych warto na pewno wykonać badania: CPK, AspAT, AlAT, LDH, ew. aldolaza. Należy jednak przede wszystkim skonsultować się z lekarzem, który po przeprowadzeniu badania podmiotowego i przedmiotowego ustali adekwatne postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne.
2. Odczuwam ogromny ból oraz sztywność stawów rąk z samego rana. Ból i obrzęk występują codziennie. Czy te objawy mogą świadczyć o zmianach zwyrodnieniowych? Jakie badania pomogą w rozpoznaniu?
Ból i obrzęk stawów wskazują na ich zapalenie. Dodatkowo długa sztywność poranna jest też stosunkowo typowym objawem. W przypadku takich dolegliwości należy pilnie skontaktować się z lekarzem reumatologiem, ponieważ mogą być one wynikiem reumatoidalnego zapalenia stawów lub innej artropatii zapalnej. W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów rąk najczęściej bólowi nie towarzyszy obrzęk, a sztywność poranna jest krótkotrwała, do 30 minut. Stąd tak ważne jest, aby przeprowadzić pogłębiony wywiad, badanie fizykalne i wykonać dodatkowe badania laboratoryjne w celu szybkiego postawienia prawidłowego rozpoznania i wdrożenia adekwatnej terapii.
3. Czy wyleczone młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów wyklucza do oddania krwi?
Ciężka aktywna choroba przewlekła jest przeciwwskazaniem, więc młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) będące w okresie remisji nie jest przeciwwskazaniem do oddania krwi.
4. Co oznacza dodatni wynik przeciwciał ANA, czy świadczy o chorobie?
Oznacza to dodatni wynik na obecność przeciwciał przeciwjądrowych. Przeciwciała przeciwjądrowe występują np. w chorobach reumatycznych, ale jeżeli nie towarzyszą im objawy, to nie można rozpoznać choroby. Są badaniem pomocniczym i występują również u kilku procent osób zdrowych.
5. Mam zdiagnozowane przeciwciała ANA, ale nie choruję na żadną chorobę. Czy mają one wpływ na utrzymanie ciąży?
ANA to grupa przeciwciał przeciwjądrowych, których obecność może wpływać na przebieg ciąży, szczególnie, kiedy mówimy o anty-Ro. Należy więc ocenić, czy rzeczywiście specyficzne przeciwciała przeciwjądrowe u Pani występują. Jeżeli w badaniu przesiewowym na obecność ANA zostanie wykryte ich miano – nawet minimalne, za które obecnie uważa się u dorosłych 1:80, należałoby pogłębić diagnostykę wykonując badanie panelu specyficznych przeciwciał reumatycznych, tj. ANA/ENA BLOT.
6. Od dłuższego czasu mam nawracające ostre zapalenie tęczówki, czy konsultacja reumatologiczna jest wskazana?
Tak, proszę zgłosić się na konsultację reumatologiczną, ponieważ choroba oczu może być objawem choroby z grupy seronegatywnych spondyloartropatii zapalnych.
7. Bolą mnie stawy, a najbardziej kolana, wszystko zaczęło się 3 miesiące po porodzie poprzez CC. W ciąży przytyłam 25 kg, czy to mogą być zmiany zwyrodnieniowe?
Dolegliwości mogą być spowodowane przeciążeniem, lecz wskazana byłaby ocena lekarza reumatologa w celu wykluczenia chorób zapalnych stawów.
8. Czy pobranie płynu z wybranego stawu uwidoczni, na jakie choroby reumatyczne cierpimy?
Nie zawsze. Płyn pobiera się w celach diagnostycznych lub leczniczych. Np. w chorobach wywołanych kryształami badanie płynu ułatwia postawienie diagnozy.
9. O jakiej chorobie mogą świadczyć wysokie wartości następujących parametrów: OB, CRP, Rf, aCCP?
Wysokie wartości dla parametrów zapalnych i przeciwciał antyCCP mogą świadczyć o reumatoidalnym zapaleniu stawów.
10. Co to jest za choroba Spondyloartropatia seronegatywna HLA-B27(-)?
Seronegatywne spondyloartropatie zapalne to grupa chorób charakteryzująca się zapaleniem stawów szkieletu osiowego i/lub stawów obwodowych. Należy do nich np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS), reaktywne zapalenie stawów czy zapalenie stawów towarzyszące enteropatiom (nieswoistym zapaleniom jelit). W niektórych chorobach, jak np. ZZSK (w ok. 90%), czy reaktywnym zapaleniu stawów (ok. 60-85%), możemy obserwować dodatni wynik antygenu HLA-B27. Oczywiście sam dodatni wynik nie pozwala na rozpoznanie powyższych chorób, ocenić należy całokształt obrazu klinicznego.
11. Czy przy zdiagnozowanej Spondyloartropatii seronegatywnej antygen HLA B27(-) ma znaczenie? Czym różni się ujemny wynik od dodatniego?
Jest to antygen, który jest jednym z kryteriów klasyfikacyjnych seronegatywnych spondyloartropatii zapalnych (czasami pozwoli rozpoznać chorobę z tej grupy). Z tego, co podaje literatura obecność antygenu HLA-B27 nie zwiększa tempa rozwoju czy aktywności choroby, stopnia zajęcia narządów czy rokowania. Nie wpływa też na leczenie – w dalszym ciągu lekami I-go rzutu są NLPZ.
12. Jakie jest znaczenie HLA-B27 w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa ZZSK?
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) jest przewlekłym seronegatywnym zapaleniem stawów. Antygen HLA-B27 wykrywany jest u 90-95% chorych na ZZSK. Należy jednak pamiętać, że nie każdy nosiciel tego genu zachoruje, dzieje się tak w kilku procentach przypadków. Wpływ HLA-B27 w całkowitej genetycznej predyspozycji do rozwoju ZZSK oceniany jest na 30-40%. Do 35 razy częściej na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) chorują krewni osób chorych, w porównaniu do krewnych pacjentów niechorujących na ZZSK.
13. Od 15 lat choruję na toczeń rumieniowaty układowy. Moje wyniki badań są prawidłowe, ale mam ostre uczulenie na twarzy, dlaczego?
Nadwrażliwość na światło słoneczne jest jednym z objawów (kryteriów klasyfikacyjnych) tocznia rumieniowatego układowego. Pojawienie się rumienia jest związane z obecnością specyficznych autoprzeciwciał. Wskazane jest unikanie światła słonecznego oraz używanie kremów z wysokim filtrem (SPF50). Warto również skontaktować się z lekarzem, aby ocenił, czy nadwrażliwość jest związana z chorobą zasadniczą i ewentualnie zmodyfikował dotychczasowe leczenie farmakologiczne (jeżeli będzie to zasadne).
14. Trzy tygodnie temu przechodziłam bardzo ciężką anginę. Od ponad tygodnia bolą mnie stawy, puchną, są gorące i zaczerwienione. Mam problem z chodzeniem (kostki i kolana) i ciężko mi utrzymać coś cięższego w dłoniach (spuchnięte nadgarstki i łokcie).
Jeżeli angina paciorkowcowa była potwierdzona, może to być odczynowe (popaciorkowcowe – bakterie wywołujące anginę) reaktywne zapalenie stawów. Jednym z bardzo groźnych powikłań anginy może być gorączka reumatyczna, która również dotyka stawów. Konieczne jest pilne zgłoszenie się do lekarza.
15. Czym jest reaktywne zapalenie stawów?
Reaktywne zapalenie stawów jest jałowym, najczęściej asymetrycznym zapaleniem jednego lub kilku stawów, głównie kończyn dolnych (skokowe, kolanowe), a także ich przyczepów ścięgnistych. Występuje zazwyczaj do 6 tygodni po infekcji, najczęściej przewodu pokarmowego lub układu moczowo-płciowego. Wiele bakterii, takich jak np. Chlamydia, Yersinia, Ureaplasma, Shigella czy Salmonella, a także wirusów, może być przyczyną reaktywnego zapalenia stawów. Choroba może rozwinąć się w każdym wieku, a szczyt zachorowań przypada na trzecią dekadę życia. Podejrzewa się, że antygen HLA-B27 może odgrywać istotną rolę w predyspozycji do rozwoju reaktywnego zapalenia stawów.
16. Czy zapalenie stawów może być objawem ukąszenia przez kleszcza?
Postać kliniczna boreliozy z zapaleniem stawów charakteryzuje się nawracającym bólem i obrzękiem stawu obejmującym 1 staw lub kilka dużych stawów. 95% przypadków dotyczy stawów kolanowych. Zajęte stawy są obrzęknięte, bolesne, niekiedy z zaczerwienioną skórą nad nimi. U chorych możliwa jest obecność przeciwciał w klasach IgM i IgG przeciw B.burgdorferi s.l., należy jednak wykluczyć inne stany mogące wywoływać zapalenie stawów, jak artropatie zapalne, ale także dnę moczanową. Warto również wiedzieć, że zapalenie stawów w przebiegu choroby z Lyme jest jedną z niewielu zapalnych chorób stawów, w których klasyczne, laboratoryjne wykładniki stanu zapalnego (OB i CRP) są często prawidłowe.
17. Czy jest jakaś różnica między chorobą zwyrodnieniową stawów i reumatoidalnym zapaleniem stawów? Czy można je odróżnić?
Są to dwie różne jednostki chorobowe. Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to choroba zapalna o podłożu immunologicznym prowadząca do uszkodzenia stawów i jednocześnie może obejmować wiele narządów, takich jak: układ nerwowy, płuca, serce, nerki czy naczynia krwionośne. Wymaga wdrożenia adekwatnego leczenia modyfikującego przebieg choroby. Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) dotyczy stawów, jej leczenie jest głównie objawowe, obejmuje zdrowy styl życia, zmniejszenie masy ciała czy aktywność fizyczną. Osobom niemedycznym łatwo jest pomylić obie te choroby. Jeżeli zaobserwujemy niepokojące objawy ze strony układu ruchu, należy zgłosić się do specjalisty.
18. Czy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) da się wyleczyć? Dlaczego od razu nie stosuje się terapii biologicznej?
RZS jest chorobą przewlekłą, w której terapii stosujemy leki modyfikujące jej przebieg. Jeżeli leki pierwszego wyboru, czyli konwencjonalne, nie są wystarczająco skuteczne, to w dalszych etapach stosuje się leczenie biologiczne. Aby móc skorzystać z takiego leczenia, należy spełnić określone kryteria. Ostateczna decyzja co do terapii chorego należy do lekarza prowadzącego.
19. Jaki jest związek łuszczycy z łuszczycowym zapaleniem stawów?
Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS) jest przewlekłą chorobą zapalną stawów obwodowych i/lub kręgosłupa, występuje zazwyczaj u chorych na łuszczycę. Częstość łuszczycy w populacji szacuje się na ok. 2%, w tej grupie ŁZS rozpoznaje się u 6 – 42% pacjentów. Prawdopodobieństwo rozwoju łuszczycowego zapalenia stawów (ŁZS) u chorych na łuszczycę może mieć związek z czasem trwania choroby i jej ciężkości. Wykazano związek pomiędzy zwiększonym ryzykiem wystąpienia ŁZS a genami układu HLA (HLA-B27, HLA-Cw6).
20. Od kilku lat choruję na mieszaną chorobę tkanki łącznej. Niedawno urodziłam syna, w jaki sposób i kiedy najlepiej sprawdzić, czy syn nie odziedziczył po mnie choroby ?
Choroby reumatyczne nie są chorobami genetycznymi, tak więc nie ma badań, które wskazałyby, czy syn odziedziczył choroby po Pani. Należy szczególnie obserwować dziecko pod kątem występowania niepokojących objawów (podobnych do Pani) i w przypadku ich pojawienia się, skonsultować dziecko z odpowiednim specjalistą.
21. Jak przygotować się do wizyty u lekarza reumatologa?
Należy przede wszystkim dokładnie opowiedzieć o swoich objawach. Kilkadziesiąt procent sukcesu w reumatologii to dobrze zebrany wywiad. Ważne jest, aby przedstawić, od kiedy występują dolegliwości, jaki mają charakter, czy są czynniki, które je wywołują bądź nasilają. Ponadto warto także zabrać ze sobą wszystkie dotychczas wykonane badania dodatkowe, jak laboratoryjne czy obrazowe. Kolejnym ważnym elementem jest znajomość swoich chorób przewlekłych oraz stosowanych leków. Na końcu należy dodać, że istotne jest szczere odpowiadanie na wszystkie zadane przez lekarza reumatologa pytania, ponieważ każde z nich może przybliżać nas do postawienia odpowiedniego rozpoznania.
