Choroba Gravesa-Basedowa jest autoimmunizacyjną chorobą tarczycy i najczęstszą przyczyną nadczynności tego gruczołu. Jakie objawy powoduje? Jak często w przebiegu choroby występuje wytrzeszcz oczu? Jakie są jej przyczyny i leczenie? Jakie badania wykonuje się w diagnostyce i monitorowaniu przebiegu choroby Gravesa-Basedowa?
Spis treści:
- Choroba Gravesa-Basedowa – co to jest, definicja
- Choroba Gravesa-Basedowa – przyczyny
- Jakie są objawy choroby Gravesa-Basedowa?
- Choroba Gravesa-Basedowa – rozpoznanie
- Choroba Gravesa-Basedowa – leczenie. Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
- Podsumowanie
Choroba Gravesa-Basedowa – co to jest, definicja
Choroba Gravesa-Basedowa to autoimmunizacyjna choroba tarczycy, charakteryzująca się występowaniem:
- wola tarczycy,
- nadczynności tarczycy (Czym jest nadczynność tarczycy)
- szmeru naczyniowego.
Towarzyszą jej objawy pozatarczycowe. Są to:
- orbitopatia (wytrzeszcz oczu),
- dermatopatia (obrzęk przedgoleniowy),
- akropachia (objawy ze strony stawów palców rąk i stóp).
Choroba Gravesa-Basedowa dotyczy osób w każdym wieku, ale szczyt zachorowań obserwuje się u pacjentów młodych, pomiędzy 20-40 r.ż., chociaż są opracowania przesuwające tę granicę do 30-60 r.ż. W młodszym wieku aż 5-10 razy częściej chorują kobiety, w miarę upływu lat proporcje płci się wyrównują, w wieku 75 lat choroba dotyka równie często mężczyzn. Na tę chorobę rzadko zapadają dzieci.
>> Przeczytaj też: Choroby tarczycy u dzieci.
Choroba Gravesa-Basedowa – przyczyny
Etiopatogeneza, czyli przyczyny i rozwój choroby, zależą od wielu czynników, genetycznych i środowiskowych.
Czynniki genetyczne
Udział czynników genetycznych w powstawaniu choroby szacuje się na 80%, bliźnięta jednojajowe cechuje większa zapadalność na chorobę Gravesa-Basedowa niż bliźnięta dwujajowe. Uwarunkowania genetyczne mają podłoże wielogenowe, nie zależą od zmian w jednym genie. Najlepiej scharakteryzowane są dzisiaj zmiany genów warunkujących odpowiedź immunologiczną, które wpływają nie tylko na rozwój Gravesa-Basedowa, ale również na inne choroby autoimmunologiczne, czym tłumaczy się fakt, iż to często schorzenia współistniejące.
Czynniki środowiskowe
Udział tych czynników w powstawaniu choroby szacuje się na 20%. Należą do nich infekcje, przewlekły stres, palenie papierosów, nadmierna podaż jodu (niekontrolowana suplementacja, leki – amiodaron), leki stosowane w leczeniu chorób wirusowych (AIDS, wirusowe zapalenie wątroby itp.).
Co przesądza o zachorowaniu na Gravesa-Basedowa?
Istnienie czynników genetycznych nie przesądza o wystąpieniu choroby. Kaskada zmian jest uruchamiana u osób z predyspozycją genetyczną po wystąpieniu czynników środowiskowych. W rozwoju choroby kluczową rolę odgrywają przeciwciała przeciwko receptorom TSH – hormonu stymulującego tarczycę do wydzielania T4 i T3 – przeciwciała TRAb.
Jakie są objawy choroby Gravesa-Basedowa?
Klasyczne objawy kliniczne choroby Gravesa-Basedowa pojawiają się w następującej kolejności:
- nadczynność tarczycy i wole tarczycowe,
- objawy oczne – kliniczna orbitopatia z wytrzeszczem oczu (występuje u ok. 25% pacjentów z autoimmunizacyjną chorobą tarczycy),
- dermatopatia – obrzęk przedgoleniowy (występuje u 2-3% dorosłych pacjentów),
- akrpoachia – objawy stawowe (1% wszystkich chorych).
Objawy nadczynności tarczycy w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa są takie same jak nadczynności spowodowanej innymi przyczynami. Klasyczny obraz choroby to tachykardia – przyspieszona akcja serca, wole i wytrzeszcz, trzy objawy nazywane triadą merseburską. Obecnie, na skutek wykrywania choroby na wcześniejszych etapach, taki klasyczny obraz występuje rzadziej.
W obrazie klinicznym można zauważyć inne symptomy:
- objawy ogólne – obniżanie masy ciała, osłabienie – pacjenci z nadczynnością tarczycy zauważają utratę kilogramów pomimo tego, iż mają prawidłowe łaknienie;
- objawy neurologiczne – trudność w koncentracji, drażliwość, problemy ze snem, niepokój;
- objawy psychiczne – u niektórych pacjentów, zwłaszcza po 60 r.ż. obserwuje się tzw. apatyczną formę nadczynności tarczycy (apathetic hyperthyroidism), gdzie dominującym objawem jest ciężka depresja;
- objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego – przyspieszona akcja serca, kołatanie serca, problemy z ciśnieniem tętniczym (wzrost ciśnienia skurczowego i obniżenie ciśnienia rozkurczowego); u osób starszych choroba ma często postać zespołu tarczycowo-sercowego z migotaniem przedsionków, zaostrzeniem choroby wieńcowej, zaostrzeniem niewydolności serca;
- objawy skórne – ciepła, wilgotna, przekrwiona skóra, chory odczuwa nadmierną potliwość, jest mu zwykle gorąco; wielu pacjentów zauważa nadmierne wypadanie włosów i łamliwe paznokcie;
- objawy gastryczne – zwiększona częstotliwość wypróżnień, biegunka;
- objawy ze strony układu rozrodczego – u mężczyzn mogą występować zaburzenia libido i ginekomastia, u kobiet – zaburzenia miesiączkowania w postaci skąpego krwawienia i dłuższych cykli menstruacyjnych.
Nadczynność tarczycy jest dominującym zaburzeniem funkcjonowania tego narządu u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa. Jednak istnieje grupa chorych w eutyreozie, u których tarczyca funkcjonuje prawidłowo i nie stwierdza się zaburzeń hormonalnych. Istnieje również grupa chorych z niedoczynnością tarczycy.
Wole tarczycy w chorobie Graves-Basedowa
Wole tarczycy w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa występuje u ok. 70% pacjentów. Jest to powiększenie gruczołu tarczycowego o charakterze miąższowym. U wielu pacjentów wole jest widoczne, u niektórych osób powiększenie tarczycy może być widoczne dopiero w USG. Niektórzy pacjenci odczuwają powiększającą się tarczycę jako ucisk, który może powodować trudności w połykaniu.
Charakterystycznym objawem wola tarczycy w chorobie Gravesa-Basedowa jest szmer naczyniowy nad gruczołem tarczycowym, który można usłyszeć za pomocą stetoskopu. Badaniem palpacyjnym (badaniem wykonywanym przy pomocy dotyku) można wyczuć drżenie, wynikające ze wzmożonego przepływu krwi przez gruczoł tarczycowy.
>> Więcej na temat diagnostyki i badań: Choroby tarczycy i ich diagnostyka – jakie badania wykonać?
Wytrzeszcz oczu a tarczyca – orbitopatia tarczycowa
Terminem wytrzeszcz określa się wysunięcie się gałki ocznej poza brzegi oczodołu ponad normę określoną dla danej populacji. Przyczyną wytrzeszczu w orbitopatii tarczycowej jest autoimmunizacyjne zapalenie mięśni ocznych, tkanki tłuszczowej i tkanki łącznej otaczającej gałkę oczną oraz zmiany w gruczole łzowym. Mogą występować również zmiany naciekowo-obrzękowe.
Orbitopatia nazywana jest także:
- oftalmopatią,
- oftalmopatią naciekowo-obrzękową,
- wytrzeszczem złośliwym.
Wytrzeszcz oczu występuje najczęściej u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa (90% przypadków). Może rozwinąć się również w przebiegu choroby Hashimoto (5% pacjentów) lub innych chorób niezwiązanych z chorobami tarczycy.
U większości chorych (95%) stwierdza się również łagodne zmiany powiek, które skutkują zmianami w wyglądzie pacjenta – nadają mu charakterystyczny wyraz przerażenia lub uwidaczniają rąbek twardówki nad rogówką. Objawy te nie grożą utratą wzroku, wycofują się w wyniku leczenia nadczynności tarczycy.
Choroba Gravesa-Basedowa – rozpoznanie
W diagnostyce choroby Gravesa-Basedowa wykorzystuje się badania laboratoryjne i obrazowe tarczycy.
Badania laboratoryjne choroby Gravesa-Basedowa
Badanie laboratoryjne decydujące o rozpoznaniu to przeciwciała TRAb. Rekomendacje zalecają, aby oznaczenie tych przeciwciał wykonać u każdego chorego przed rozpoczęciem leczenia, nawet pomimo jednoznacznego obrazu klinicznego. Wynik jest dodatni u 90% osób z chorobą Gravesa-Basedowa. Ponadto u 70% pacjentów można wykryć przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej – ATPO i przeciwciała antytyreoglobulinowe – ATG.
W celu ustalenia jak funkcjonuje tarczyca, czy jest nadczynność, eutyrozua czy – rzadko – niedoczynność – należy oznaczyć stężenie hormonów TSH, T3 i T4.
Badania obrazowe w chorobie Gravesa-Basedowa
U wszystkich pacjentów rekomendowane jest wykonanie badania USG, w którym widać obniżoną echogeniczność, która występuje gdy badany organ ma mniejszą zdolność do odbijania fal. Obniżona echogeniczność może świadczyć o zwiększonym ukrwieniu danego obszaru lub o toczącym się tam procesie zapalnym.
Choroba Gravesa-Basedowa – leczenie. Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Leczenie choroby jest objawowe, jego celem jest:
- eliminacja objawów nadczynności tarczycy,
- utrzymanie stanu eutyreozy,
- zapobieganie nawrotom.
W leczeniu stosuje się:
- tyreostatyki – leki hamujące syntezę i wydzielanie hormonów tarczycy,
- jod promieniotwórczy,
- leczenie operacyjne.
Metoda leczenia w chorobie Gravesa-Basedowa jest dobierana indywidualnie.
W nadczynności tarczycy i utrzymaniu stanu eutyrozy, pewną rolę odgrywa dieta. Więcej na jej temat dowiesz się z tego artykułu: Dieta w nadczynności tarczycy.
Podsumowanie
Choroba Gravesa-Basedowa to autoimmunologiczna choroba tarczycy, z którą pacjent będzie zmagał się całe życie. Celem leczenia choroby jest utrzymanie stanu eutyreozy, dlatego pacjenci powinni okresowo monitorować funkcję tarczycy, wykonując odpowiednie badania.
Bibliografia
1. Wielka Interna, Endokrynologia, pod redakcją Wojciecha Zgliczyńskiego. Medical Tribune Polska, Warszawa 2020. Wydanie II.
