Cholina – objawy, przyczyny, diagnostyka niedoboru     

Cholina jest jednym z kluczowych składników odżywczych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Uczestniczy w wielu procesach metabolicznych, a jej rola w rozwoju układu nerwowego oraz prawidłowego funkcjonowania wątroby jest nieoceniona. Choć organizm może częściowo syntetyzować cholinę, jej odpowiednia ilość w diecie jest niezbędna do zapewnienia zdrowia na różnych etapach życia, zwłaszcza w czasie ciąży. W tym artykule przybliżymy najważniejsze aspekty choliny – jej właściwości, źródła a także objawy niedoboru.

Spis treści:

1. Co to jest cholina?
   • Gdzie występuje cholina?
2. Właściwości choliny
3. Objawy niedoboru choliny
4. Jak sprawdzić poziom choliny?
5. Cholina w ciąży

Co to jest cholina?

Cholina jest organicznym związkiem chemicznym zaliczanym do witamin z grupy B, choć formalnie nie jest witaminą. Została uznana za niezbędny składnik odżywczy przez Institute of Medicine w 1998 roku. Pełni kluczową rolę w syntezie fosfolipidów, takich jak fosfatydylocholina, będących składnikiem błon komórkowych. Uczestniczy również w produkcji acetylocholiny, neuroprzekaźnika występującego w ośrodkowym układzie nerwowym.

Gdzie występuje cholina?

Cholina występuje zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Najbogatszym źródłem są:

• jaja – szczególnie żółtko,
• mięso i podroby,
• ryby,
• rośliny strączkowe,
• orzechy i nasiona,
• zboża pełnoziarniste,
• warzywa kapustne.

Cholina może być również syntetyzowana w organizmie, głównie w wątrobie z N-metyloetanoloaminy.

Jednakże, pomimo tej zdolności do syntezowania choliny, organizm nie  jest w stanie wytworzyć jej wystarczającą ilość, aby zaspokoić pełne zapotrzebowanie, zwłaszcza w określonych warunkach, takich jak ciążą, karmienie piersią, intensywny wysiłek fizyczny, stres czy choroby wątroby. Dlatego dieta, bogata w cholinę, jest kluczowa dla zapewnienia odpowiedniego poziomu tego składnika.

Warto przeczytać:
>> Witaminy i ich suplementacja u kobiet w ciąży.
>> Dieta matki karmiącej – co jeść, a czego unikać w okresie karmienia piersią?

Właściwości choliny

Właściwości choliny wynikają z jej kluczowej roli w wielu procesach metabolicznych i funkcjonowaniu układu nerwowego. Wśród najważniejszych właściwości wyróżniamy:

• Synteza neuroprzekaźników – jest niezbędna do produkcji acetylocholiny, wpływającej na pamięć, koncentrację, procesy uczenia się a także pracę mięśni.
• Metabolizm lipidów i wspieranie funkcji wątroby – bierze udział w tworzeniu lipoprotein VLDL, a dzięki temu transporcie tłuszczów i cholesterolu w organizmie, zapobiega ich nadmiernemu odkładaniu się w wątrobie i ułatwia detoksykację organizmu.
• Wspieranie układu sercowo-naczyniowego – uczestniczy w przemianie homocysteiny w inne związki, co zmniejsza ryzyko chorób serca. Wspiera prawidłowe krążenie i elastyczność naczyń krwionośnych.
• Wpływ na rozwój płodu – jest ważna dla rozwoju układu nerwowego i mózgu u płodu.
• Wpływ na metabolizm – uczestniczy w metabolizmie tłuszczów i węglowodanów przez regulację procesów enzymatycznych.

Objawy niedoboru choliny

Objawy niedoboru choliny mogą być zróżnicowane i wpłynąć na różne funkcje organizmu. Do najczęstszych należą:

• Zmęczenie i osłabienie mięśni (zaburzenia koordynacji ruchowej),
• Problemy z pamięcią i koncentracją,
• Drażliwość, zmiany nastroju a także depresja,
• Zaburzenia metaboliczne wpływające na pracę wątroby,
• Zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
• Zaburzenia neurologiczne

Niedobór choliny jest stosunkowo rzadki, ale może występować w przypadku diety ubogiej w produkty bogate w cholinę, szczególnie u osób z zaburzeniami wchłaniania lub przewlekłymi chorobami wątroby.

Jak sprawdzić poziom choliny?

Diagnostyka niedoboru choliny nie jest rutynowo stosowana w praktyce klinicznej. Istnieją jednak metody oceny jej poziomu:

1. Badanie poziomu choliny we krwi jest najbardziej bezpośrednią metodą oceny jej stężenia w organizmie. Nie jest powszechnie stosowane w standardowej diagnostyce, a raczej w badaniach specjalistycznych.
2. Badanie metabolizmu choliny poprzez ocenę poziomu jej metabolitów – betainy i dimetyloaminy w krwi lub/i moczu. Zwiększone stężenie dimetyloaminy lub zmniejszone betainy może wskazywać na problemy z metabolizmem choliny.

>> Zobacz również: Oznaczanie metabolitów witamin z grupy B w moczu.

Cholina w ciąży

Cholina to niezwykle ważny składnik, który odgrywa kluczową rolę dla zdrowia matki i rozwijającego się dziecka w czasie ciąży. Jest niezbędna do prawidłowego rozwoju  układu nerwowego płodu, a zatem i mózgu, wspierając tworzenie acetylocholiny – neuroprzekaźnika, który odpowiada za komunikację między komórkami nerwowymi. To właśnie w pierwszych tygodniach ciąży cholina ma swoje najistotniejsze zadanie – wspiera tworzenie połączeń neuronowych, które będą fundamentem przyszłych zdolności poznawczych. Dla profilaktyki wad cewy nerwowej największe znaczenie ma przyjmowanie kwasu foliowego.

Brak wystarczającej ilości choliny może prowadzić do poważnych konsekwencji. U dziecka może wystąpić opóźnienie rozwoju neurologicznego, które w późniejszym życiu może objawić się problemami z pamięcią i nauką. U matki natomiast zwiększa się ryzyko stanów przedrzucawkowych – powikłań związanych z wysokim ciśnieniem krwi i uszkodzeniem narządów, w tym wątroby. Dlatego tak ważne jest, aby kobieta w ciąży zadbała o odpowiednią podaż choliny, której zalecana dawka to 450 mg dziennie, a dla kobiet karmiących dawka ta powinna wynosić 500 mg. Warto pamiętać, że zapotrzebowanie na ten składnik może być wyższe w przypadku ciąży mnogiej lub u kobiet, które mają większe ryzyko niedoboru.

>> Przeczytaj także: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa.

Odpowiednia ilość choliny jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju mózgu, funkcjonowania wątroby oraz układu sercowo-naczyniowego. Jest szczególnie istotna w czasie ciąży, w trakcie której znacząco wpływa rozwój płodu i. Choć niedobór choliny nie jest powszechny, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, dlatego warto zadbać o jej odpowiednią podaż, szczególnie w diecie.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

1. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Choline-HealthProfessional/
2. Gallo M., Gámiz F. Choline: An Essential Nutrient for Human Health. Nutrients. 2023; 15(13):2900.
3. Zeisel SH., Klatt KC., Caudill MA. Choline. Adv Nutr. 2018 Jan 1;9(1):58-60.
4. Wallace TC., Blusztajn JK,. Caudill MA. et al. Choline: The Underconsumed and Underappreciated Essential Nutrient. Nutrition Today 53(6):p 240-253, 11/12 2018.