Cholestaza to stan charakteryzujący się ograniczeniem lub blokadą wydzielania żółci i jej przepływu z wątroby do dwunastnicy. Jest to złożone zaburzenie, które może wynikać z różnych przyczyn zarówno w obrębie samej wątroby, jak i poza nią. W niniejszym artykule omówimy różne aspekty cholestazy, w tym szczególnie jej występowanie u kobiet w ciąży, objawy alarmujące oraz skuteczne metody leczenia.
Spis treści:
- Co to jest cholestaza?
- Czym jest cholestaza ciążowa?
- Cholestaza: objawy choroby wątroby
- Przyczyny występowania cholestazy wewnątrzwątrobowej
- Cholestaza: jak stawiana jest diagnoza?
- Jak leczy się cholestazę ciążową?
- Czy cholestaza ciążowa mija?
Co to jest cholestaza?
Cholestaza to stan charakteryzujący się ograniczeniem lub blokadą wydzielania albo przepływu żółci z wątroby do dwunastnicy. Żółć, produkowana przez wątrobę, jest transportowana przez przewody żółciowe do jelita cienkiego, gdzie odgrywa kluczową rolę w trawieniu tłuszczy.
Cholestaza może wynikać z różnych przyczyn, takich jak blokady mechaniczne (np. guzy, kamienie żółciowe), defekty wytwarzania żółci przez wątrobę lub obecność czynników utrudniających jej odpływ. Cholestazę dzieli się na:
- wewnątrzwątrobową – gdy przeszkoda lub uszkodzenie mają miejsce wewnątrz wątroby,
- zewnątrzwątrobową – występuje, gdy przeszkoda lub uszkodzenie mają miejsce poza wątrobą, np. przewodach żółciowych.
>> To może Cię zainteresować: Wybrane wskaźniki funkcji wątroby
Czym jest cholestaza ciążowa?
Cholestaza ciążowa, znana również jako cholestaza wewnątrzwątrobowa ciężarnych, to schorzenie wątroby, które zwykle pojawia się w trzecim trymestrze ciąży. Najważniejszą przyczyną cholestazy ciężarnych są zaburzenia hormonalne związane z okresem ciąży, a przede wszystkim wzrost stężenia estrogenów w tym czasie. Dużą rolę odgrywają również czynniki genetyczne.
Czy cholestaza ciążowa jest powszechnym schorzeniem?
Cholestaza ciążowa jest stosunkowo rzadkim schorzeniem, dotykającym około 1 na 1000 ciąż, jednak występuje z większą częstością u niektórych populacji, w tym np. u kobiet pochodzenia skandynawskiego.
Cholestaza: objawy choroby wątroby
Cholestaza objawia się przede wszystkim poprzez:
- żółtaczkę (żółte zabarwienie białkówek i skóry),
- ciemny mocz i jasny stolec,
- świąd skóry (zazwyczaj nasilający się w nocy),
- ogólny dyskomfort w okolicy brzucha.
>> Sprawdź też: Przyczyny, rodzaje i diagnostyka żółtaczek
Przyczyny występowania cholestazy wewnątrzwątrobowej
Cholestaza wewnątrzwątrobowa jest wynikiem zaburzeń w wydzielaniu i przepływie żółci wewnątrz wątroby. Do głównych przyczyn jej występowania zaliczamy:
- Choroby wątroby – takie jak wirusowe zapalenie wątroby, marskość wątroby i choroba alkoholowa wątroby,
- Stany zapalne – autoimmunologiczne zapalenie wątroby, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC),
- Czynniki toksyczne – leki hepatotoksyczne (takie jak niektóre antybiotyki, leki przeciwgrzybicze, antydepresanty i leki stosowane w chemioterapii) oraz substancje chemiczne (takie jak pestycydy i rozpuszczalniki przemysłowe),
- Czynniki genetyczne – wrodzone choroby metaboliczne takie jak choroba Wilsona (gromadzenie się miedzi w wątrobie) czy hemochromatoza (nadmierne gromadzenie żelaza w wątrobie) oraz mutacje w genach związanych z transportem żółci np. ABCB11,
- Zaburzenia hormonalne – na przykład wysoki poziom estrogenów sprzyjający cholestazie ciążowej,
- Inne – np. choroby takie jak sarkoidoza czy amyloidoza.
>> Przeczytaj również: Sarkoidoza – jak objawia się rzadka, zagadkowa choroba?
Czynniki ryzyka rozwoju cholestazy ciążowej
Chociaż przyczyna cholestazy ciążowej nie jest w pełni zrozumiana, istnieje kilka czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo jej wystąpienia:
- historia cholestazy ciążowej w poprzednich ciążach,
- obciążenie genetyczne,
- zaawansowany wiek matki > 35 lat,
- ciąża mnoga,
- pewne choroby, takie jak cukrzyca,
- choroby wątroby w przeszłości,
- pochodzenie etniczne – kobiety pochodzące z Ameryki Południowej, szczególnie z Chile, oraz Skandynawii,
- dieta bogata w tłuszcze i cukry.
>> To może Cię zainteresować: Cukrzyca ciążowa
Cholestaza: jak stawiana jest diagnoza?
Diagnoza cholestazy ciążowej opiera się na analizie objawów, wyników badań laboratoryjnych z krwi (np. badanie stężenia kwasów żółciowych, bilirubiny (wolnej i sprzężonej), GGTP, fosfatazy alkalicznej, ALT, AST, albuminy) oraz ewentualnie badań obrazowych, takich jak USG, TK wątroby i dróg żółciowych czy także endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna.
Jak leczy się cholestazę ciążową?
Leczenie cholestazy ciążowej skupia się na monitorowaniu stanu zdrowia matki i płodu oraz łagodzeniu objawów. Regularne badania krwi oceniające funkcję wątroby i stan płodu, takie jak USG i KTG, są kluczowe. Najczęściej stosowanym lekiem jest kwas ursodeoksycholowy, który poprawia przepływ żółci i zmniejsza świąd.
Dodatkowo, leki przeciwhistaminowe oraz kremy łagodzące mogą być pomocne w łagodzeniu świądu. W razie potrzeby stosuje się suplementację witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) oraz zaleca dietę niskotłuszczową i unikanie alkoholu. Ze względu na ryzyko powikłań, w niektórych przypadkach konieczne jest wcześniejsze zakończenie ciąży.
>> Przeczytaj również: Witaminy i ich suplementacja u kobiet w ciąży
Czy cholestaza wątrobowa jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży?
Cholestaza ciążowa może stanowić poważne zagrożenie, zwłaszcza dla zdrowia płodu. Istnieje zwiększone ryzyko przedwczesnego porodu, niedokrwistości oraz zgonu dziecka.
Do czego może prowadzić nieleczona cholestaza?
Nieleczona cholestaza ciążowa może prowadzić do powikłań zarówno u matki, jak i u płodu.
U matki w rzadkich przypadkach mogą wystąpić powikłania ze strony wątroby, takie jak ostre zapalenie wątroby. Dla płodu cholestaza ciążowa jest znacznie bardziej niebezpieczna. Zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, który może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych związanych z niedojrzałością narządów. Istnieje także ryzyko niedotlenienia wewnątrzmacicznego, które może skutkować uszkodzeniami neurologicznymi lub nawet śmiercią płodu. Najpoważniejszym powikłaniem jest jednak zwiększone ryzyko martwego urodzenia.
>> Sprawdź także: Badania po poronieniach – jakie warto wykonać?
Czy cholestaza ciążowa mija?
Cholestaza ciążowa zazwyczaj ustępuje po porodzie, jednakże kobiety dotknięte tym schorzeniem mogą mieć zwiększone ryzyko ponownego wystąpienia w przyszłych ciążach oraz ryzyko wystąpienia przewlekłej cholestazy.
Cholestaza jest poważnym zaburzeniem wątroby, które wymaga kompleksowego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie oraz skuteczne leczenie i łagodzenie objawów, szczególnie u kobiet ciężarnych, aby zminimalizować ryzyko powikłań zarówno dla matki, jak i płodu.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/objawy/350659,cholestaza-wewnatrzwatrobowa-i-zewnatrzwatrobowa-cholestaza
- https://www.mp.pl/artykuly/29936,cholestaza-ciezarnych-aktualne-2006-r-wytyczne-royal-college-of-obstetricians-and-gynaecologists
- Onofrio FQ., Hirschfield GM. The Pathophysiology of Cholestasis and Its Relevance to Clinical Practice. Clin Liver Dis (Hoboken). 2020 Apr 4;15(3):110-114.
- Pillarisetty LS., Sharma A. Pregnancy Intrahepatic Cholestasis. [Updated 2023 Jun 4]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-.
