Chłoniak Burkitta to jeden z najszybciej rozwijających się nowotworów układu chłonnego. Cechuje go gwałtowny przebieg i konieczność natychmiastowego leczenia. Co powoduje jego tak dynamiczny rozwój? Kogo najczęściej dotyka i jakie daje objawy? W tym artykule odpowiadamy na najważniejsze pytania związane z tą rzadką, ale bardzo poważną chorobą.
Spis treści:
- Co to jest chłoniak Burkitta?
- Chłoniak Burkitta u dzieci
- Przyczyny chłoniaka Burkitta
- Objawy chłoniaka Burkitta
- Diagnostyka chłoniaka Burkitta
- Leczenie chłoniaka Burkitta
- Chłoniak Burkitta – podsumowanie
Co to jest chłoniak Burkitta?
Chłoniak Burkitta to bardzo agresywny nowotwór wywodzący się z dojrzałych limfocytów B. Charakteryzuje się ekstremalnie szybkim tempem podziału komórek, a czas podwojenia masy guza wynosi nawet zaledwie 24–48 godzin. Z tego powodu jego przebieg kliniczny może być bardzo burzliwy.
Wyróżnia się trzy główne postaci chłoniaka Burkitta:
- Endemiczną – spotykaną głównie u dzieci w Afryce równikowej, często związaną z zakażeniem wirusem Epstein-Barr (EBV).
- Sporadyczną – występującą w Europie i Ameryce Północnej, często obejmującą jamę brzuszną.
- Związaną z niedoborem odporności – głównie u pacjentów zakażonych wirusem HIV.
Nowotwór może rozwijać się poza węzłami chłonnymi – najczęściej w jelitach, żuchwie, a także w jajnikach, nerkach czy piersiach. W niektórych przypadkach dochodzi do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego lub szpiku kostnego.
>> Zobacz również: Chłoniak grudkowy – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Chłoniak Burkitta u dzieci
U dzieci chłoniak Burkitta stanowi od 20 do 50% wszystkich przypadków chłoniaków złośliwych. Rozwija się szybko i często daje dramatyczne objawy. Może powodować nagłe powiększenie brzucha, trudności w oddawaniu stolca, bóle i objawy ogólnego pogorszenia stanu zdrowia.
W regionach tropikalnych częściej dotyczy okolic żuchwy, a w Europie – jamy brzusznej.
Kluczowe jest szybkie rozpoznanie i rozpoczęcie terapii, ponieważ nawet krótka zwłoka może prowadzić do groźnych powikłań.
Przyczyny chłoniaka Burkitta
Chociaż dokładne przyczyny powstawania chłoniaka Burkitta nie są znane, wyróżnia się kilka czynników ryzyka:
- przewlekłe zakażenie wirusem EBV,
- zakażenie wirusem HIV,
- występowanie malarii,
- zaburzenia odporności (wrodzone i nabyte),
- mutacje genetyczne, w tym translokacje z udziałem genu MYC.
Związek chłoniaka Burkitta z infekcjami wirusowymi oraz występowaniem malarii może sugerować, że czynniki środowiskowe odgrywają istotną rolę w jego patogenezie, choć nie ma jeszcze jednoznacznych danych w tym zakresie.
Objawy chłoniaka Burkitta
Objawy kliniczne są zależne od lokalizacji nowotworu oraz szybkości jego rozwoju. Mogą pojawić się nagle i szybko narastać. Najczęstsze symptomy obejmują:
- ból brzucha i uczucie wzdęcia,
- powiększenie obwodu brzucha,
- wymioty, nudności,
- gorączkę,
- poty nocne,
- utratę masy ciała,
- wyczuwalne guzy w jamie brzusznej lub w obrębie żuchwy,
- objawy neurologiczne (bóle głowy, porażenie kończyn, zaburzenia widzenia).
>> Przeczytaj również artykuł: Powiększenie węzłów chłonnych u dzieci
Jakie są pierwsze objawy chłoniaka Burkitta?
Do pierwszych objawów mogą należeć ogólne dolegliwości, takie jak osłabienie, podwyższona temperatura ciała, bóle brzucha lub obrzęk twarzy. U niektórych pacjentów pierwszym symptomem może być nagła niedrożność przewodu pokarmowego.
Jakie są objawy chłoniaka Burkitta w brzuchu?
Brzuszna forma chłoniaka może dawać takie objawy jak:
- silne bóle brzucha,
- trudności z trawieniem,
- niedrożność jelit,
- wyczuwalna masa w jamie brzusznej,
- spadek apetytu i wagi ciała.
Objawy te często wymagają pilnej konsultacji chirurgicznej i hospitalizacji.
Badanie krwi, takie jak morfologia krwi, może ujawnić zaburzenia charakterystyczne dla choroby nowotworowej. Jeśli zauważysz u siebie objawy opisane powyżej, nie zwlekaj z diagnostyką.
Diagnostyka chłoniaka Burkitta
Rozpoznanie chłoniaka Burkitta wymaga szybkiego i kompleksowego podejścia. Proces diagnostyczny obejmuje:
- morfologię krwi z rozmazem (umożliwia ocenę liczby i rodzaju krwinek, co pomaga wykryć niedokrwistość, leukocytozę lub obecność nietypowych komórek nowotworowych),
- oznaczenie LDH (podwyższony poziom tego enzymu wskazuje na dużą aktywność metaboliczną komórek nowotworowych, a jego oznaczanie jest pomocne w ocenie zaawansowania choroby oraz monitorowaniu odpowiedzi na leczenie), elektrolitów i kwasu moczowego,
- tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI),
- biopsję węzła chłonnego lub zmiany pozawęzłowej,
- badania histopatologiczne i immunohistochemiczne,
- badania genetyczne (m.in. obecność mutacji MYC),
- punkcję lędźwiową przy podejrzeniu zajęcia OUN.
Dodatkowo pomocne może być badanie ogólne moczu, które pozwala ocenić funkcję nerek i wykryć wczesne objawy zaburzeń metabolicznych, takich jak obecność białka lub kryształów moczanów.
Leczenie chłoniaka Burkitta
Leczenie powinno rozpocząć się natychmiast po rozpoznaniu. Najczęściej stosuje się intensywne protokoły immunochemioterapii, dostosowane do wieku i stanu ogólnego pacjenta. Wykorzystywane są m.in. schematy:
- R-CODOX-M/R-IVAC,
- R-Hyper-CVAD,
- DA-EPOCH-R (u pacjentów z przeciwwskazaniami do intensywnej chemioterapii).
Leczenie trwa zazwyczaj kilka miesięcy i wymaga hospitalizacji. Konieczne może być zastosowanie leczenia wspomagającego, takiego jak nawadnianie dożylne, alkalizacja moczu i podawanie leków osłonowych.
Czy chłoniak Burkitta jest wyleczalny?
Tak – przy odpowiednio szybkim i intensywnym leczeniu, odsetek całkowitych wyleczeń wynosi nawet 70–90%. Najlepsze rokowania dotyczą pacjentów, u których leczenie rozpoczęto we wczesnym stadium choroby i którzy dobrze reagują na pierwszą linię terapii.
Chłoniak Burkitta – podsumowanie
Najważniejsze informacje o chłoniaku Burkitta:
- To agresywny nowotwór z limfocytów B o bardzo szybkim przebiegu.
- Najczęściej dotyczy dzieci i młodych dorosłych.
- Objawy zależą od lokalizacji – najczęściej występują w jamie brzusznej.
- Diagnostyka wymaga szybkiego i kompleksowego działania.
- Leczenie opiera się na intensywnej immunochemioterapii.
- Rokowanie jest dobre przy wczesnym rozpoznaniu i właściwym leczeniu.
Bibliografia
- A. Szczeklik, M. Gajewski (red.): Interna Szczeklika 2024/2025 – Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2024. (Rozdział: Chłoniaki nieziarnicze – chłoniak Burkitta)
- UpToDate: Burkitt lymphoma – aktualne wytyczne dotyczące epidemiologii, diagnostyki i leczenia chłoniaka Burkitta (dostęp: 2025).
- Krajowy Rejestr Nowotworów (onkologia.org.pl): Informacje o chłoniaku Burkitta – epidemiologia, diagnostyka, zalecenia terapeutyczne.
