Charakterystyka kamicy żółciowej

Kamica żółciowa to powszechna dolegliwość, która dotyka znaczącą część populacji dorosłych na całym świecie. Jest to stan, w którym twarde złogi, zwane kamieniami żółciowymi, formują się w pęcherzyku żółciowym lub drogach żółciowych. Te złogi mogą mieć różny skład i rozmiar, a ich obecność może prowadzić do różnorodnych objawów i komplikacji. 

Spis treści:

1. Co to jest kamica żółciowa? 
2. Jakie są objawy kamicy żółciowej? 
   • Jak rozpoznać atak kamicy żółciowej? 
3. Główne przyczyny kamicy żółciowej 
4. Kamica żółciowa – jakie badania wykonać? 
5. Do czego prowadzi nieleczona kamica żółciowa? 
6. Jak wygląda leczenie kamicy żółciowej?   
7. Kamica żółciowa – profilaktyka i wskazówki 

Co to jest kamica żółciowa? 

Pod powyższym pojęciem kryje się obecność litych, o różnym składzie i rozmiarze złogów w obrębie dróg żółciowych (kamica pierwotna) lub pęcherzyka żółciowego (kamica wtórna). W zależności od czynników predysponujących formują się trzy główne typy złogów: 

1. cholesterolowe (najczęstsze, stanowią 90% przypadków),  

2. barwnikowe, 

3. mieszane.  

Według danych literaturowych częstość występowania kamicy żółciowej waha się od 10 do 20% populacji osób dorosłych. Nierozpoznana i nieleczona prowadzi do upośledzenia jakości życia (niekiedy znacznego stopnia), a w części przypadków do ciężkich. zagrażających życiu powikłań. 

>> Przeczytaj też: Kamica żółciowa u dzieci i młodzieży – kazuistyka czy realny problem? – Centrum Wiedzy ALAB laboratoria

Jakie są objawy kamicy żółciowej? 

W początkowej fazie choroby aż 75% pacjentów nie odczuwa wyraźnych dolegliwości. Jednak w miarę przemieszczania się i/lub powiększania złogów rozwijają się następujące objawy: 

• kolka żółciowa – powtarzające się epizody ostrego, silnego bólu brzucha w prawym górnym kwadrancie, często opisywany jako tępy, trwa od 1 do 5 godzin; dolegliwości bólowe są często wyzwalane przez tłuste posiłki, jednak u części chorych nie ma takiej zależności, a ból pojawia się w nocy, 
• wymioty i biegunka – ich częstość i nasilenie są zróżnicowane, 
• wzmożone pocenie się. 

Niepokojące objawy kamicy żółciowej to obecność gorączki, uczucia szybkiego bicia serca, zażółcenia śluzówek i/lub skóry oraz spadku ciśnienia tętniczego. Te symptomy sugerują powikłania, takie jak zapalenie pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych, trzustki lub inne przyczyny ogólnoustrojowe. 

Jak rozpoznać atak kamicy żółciowej? 

Silny atak kamicy żółciowej sugeruje pojawienie się nagłego, silnego bólu w prawej górnej części brzucha, promieniującego niekiedy do łopatki lub tylnej części tułowia. Towarzyszy mu potliwość, nudności, wymioty lub biegunka. Warto zaznaczyć, że objawy ataku kamicy żółciowej najczęściej pojawiają się po spożyciu posiłku bogatego w tłuszcze, jednak nie jest warunek konieczny. 

>> Sprawdź: Ból brzucha – przyczyny, lokalizacje, diagnostyka (alablaboratoria.pl)

Główne przyczyny kamicy żółciowej 

Według aktualnej wiedzy w patogenezie choroby biorą udział czynniki genetyczne, nadmierne wydzielanie cholesterolu przez wątrobę (prowadzące do przesycenia cholesterolu w żółci), upośledzenie motoryki pęcherzyka żółciowego i czynniki jelitowe. Stąd czynnikami ryzyka są głównie: 

• predyspozycje genetyczne (przypadki zachorowań wśród bliskich krewnych), 
• nadwaga i otyłość, 
• dieta bogata w wysokokaloryczne, tłuste pokarmy, 
• niektóre leki upośledzające metabolizm żółci (np. estrogeny, fibraty, analogi somatostatyny), 
• płeć żeńska (naturalnie wyższe stężenia estrogenów), 
• zespół metaboliczny, 
• szybka utrata masy ciała, 
• długotrwałe głodzenie, 
• chirurgiczne leczenie otyłości, 
• choroba Leśniowskiego-Crohna, resekcja jelita krętego. 

>> Przeczyatj też: Diagnostyka wrzodziejącego zapalenia jelita grubego – Centrum Wiedzy ALAB laboratoria

Kamica żółciowa – jakie badania wykonać? 

Systematycznie przeprowadzane badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej to sposób, aby wykazać obecność lub brak kamicy żółciowej. Pojedyncze badanie nie zawsze prowadzi do uwidocznienia złogów. Dlatego należy je powtarzać. Co zrobić jeżeli w kolejnych próbach nie udało się uwidocznić kamicy, a obecne są liczne kliniczne przesłanki? EASL zaleca alternatywne badania obrazowe – głównie endoskopową ultrasonografię (EUS) lub rezonans magnetyczny. W postawieniu rozpoznania pomocne są także badania laboratoryjne. Do najczęściej oznaczanych należą: 

• bilirubina całkowita (której stężenie może być podwyższone), 
• aminotransferaza alaninowa i asparaginianowa (ALT i AST), które są podwyższone zwłaszcza we wczesnej fazie ostrej niedrożności dróg żółciowych,  
• gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) – jej wzrost jest obserwowany m.in. w upośledzonym transporcie żółci,  
• fosfataza alkaliczna i lipaza (pomocne w różnicowaniu z innymi przyczynami dolegliwości). 

Ostry ból brzucha klinicznie bywa trudny w różnicowaniu tylko i wyłącznie na podstawie objawów. Z tego powodu niekiedy przy diagnostyce kamicy żółciowej oznacza się amylazę w surowicy i/lub moczu, białko C-reaktywne, morfologię krwi obwodowej, a w cięższych przypadkach prokalcytoninę. 

Do czego prowadzi nieleczona kamica żółciowa?  

Większość pacjentów przez długi czas nie odczuwa dolegliwości. Jednak nierozpoznana, a tym samym niekontrolowana (i nieleczona) kamica żółciowa prowadzi do szeregu groźnych powikłań:  

• zapalenie pęcherzyka żółciowego – pojawia się nawet do 20% pacjentów z kamicą, objawia się silnym bólem, obecnym także przy wdechu, gorączką, złym stanem ogólnym; nieleczone w porę prowadzi do eskalacji zakażenia z perforacją pęcherzyka i sepsą włącznie, 
• niedrożność przewodu trzustkowego – może powodować ostre zapalenie trzustki (niekiedy ciężkie, przebiegające z rozległym uszkodzeniem wewnątrz jamy brzusznej), 
• rak pęcherzyka żółciowego – nowotwór o bardzo złym rokowaniu z przeżyciem 5-letnim wynoszącym ok. 15-20%, 
• przetoka pęcherzykowo-jelitowa – nieprawidłowy przewód łączący pęcherzyk z dowolnym odcinkiem jelita. Jest to rzadkie powikłanie (3-5% pacjentów z kamicą). Zazwyczaj dotyka pacjentów w podeszłym wieku obciążonych wieloma chorobami współistniejącymi. 

Jak wygląda leczenie kamicy żółciowej?  

Rozpoznanie kamicy żółciowej umożliwia zaplanowanie odpowiedniego leczenia. Przypadkowe wykrycie złogów w drogach żółciowych nie jest wskazaniem do leczenia chirurgicznego. Gdy objawy są obecne, leczeniem z wyboru pozostaje planowa cholecystektomia metodą laparoskopową. Do tego czasu, przy pojawieniu się kolki żółciowej, zalecane jest stosowanie leków przeciwbólowych. Najczęściej są to niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ketoprofen, diklofenak), rozkurczowe (np. drotaweryna), a w bardziej nasilonych dolegliwościach także pochodne opioidów (np. buprenorfina). 

Kamica żółciowa – profilaktyka i wskazówki 

W świetle obowiązujących rekomendacji towarzystw naukowych nie zaleca się profilaktyki farmakologicznej kamicy żółciowej, nawet w przypadku występowania czynników predysponujących. Istnieje jednak wyjątek. EASL (European Association for the Study of the Liver) podaje, że u pacjentów ze spodziewaną szybką utratą masy ciała na skutek diety lub po operacji bariatrycznej zasadne może być profilaktyczne, krótkotrwałe podawanie kwasu ursodeoksycholowego w dawce 500 g na dobę. Według ekspertów tego towarzystwa podstawą profilaktyki jest utrzymywanie masy ciała w prawidłowych wartościach, odpowiednio zbilansowana dieta oraz regularna aktywność fizyczna. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9743645/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8326257/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7132079/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470440/
5. https://www.journal-of-hepatology.eu/article/S0168-8278(16)30032-0/fulltext#secst090
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9026518/
7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459370/
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5088099/
9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK442002/
10. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9857250/