Bulimia, czyli żarłoczność psychiczna to jedno z zaburzeń odżywiania, charakteryzujące się występowaniem napadów objadania, a następnie zachowań kompensacyjnych. Na czym dokładnie polega to zaburzenie? Jakie są jego przyczyny i jakie objawy powinny zwrócić szczególną uwagę? W poniższym artykule znajdziesz informacje o tym, czym jest bulimia nervosa i w jaki sposób można ją leczyć.
Spis treści:
Bulimia – co to za choroba?
Bulimia nervosa, nazywana także żarłocznością psychiczną, to zaburzenie odżywiania cechujące się regularnymi epizodami niekontrolowanego spożywania dużych ilości pokarmów. Po takich epizodach następują zachowania kompensacyjne: prowokowanie wymiotów i nadużywanie środków przeczyszczających, głodówki, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, lewatywy, nadużywanie leków moczopędnych. Kogo najczęściej dotyka ta choroba? Bulimia występuje przede wszystkim u nastolatek i młodych kobiet, a większość zachorowań pojawia się przed 18. rokiem życia. Szacuje się, że nawet 1,5% kobiet może cierpieć z powodu bulimii, ale problem ten dotyka także mężczyzn.
Życie osób cierpiących na bulimię koncentruje się na jedzeniu. Po napadzie kompulsywnego objadania się pacjenci podejmują różne czynności, by przeciwdziałać skutkom nadmiernego spożywania pokarmu. Wyróżnia się dwa typy bulimii:
- typ przeczyszczający – po epizodzie przejadania się następuje prowokowanie wymiotów czy stosowanie środków przeczyszczających;
- typ nieprzeczyszczający – kompensacja w postaci ścisłej diety lub intensywnych ćwiczeń fizycznych.
Jakie są przyczyny bulimii?
Przyczyny bulimii można podzielić na czynniki psychologiczne, takie jak niskie poczucie własnej wartości i wysokie wymagania względem siebie oraz biologiczne – predyspozycje genetyczne oraz zaburzenia pracy ośrodka sytości. Dodatkowym czynnikiem są także wykształcone zachowania, np. nieregularne spożywanie posiłków oraz moda na szczupłą sylwetkę. Pojawienie się poczucia sukcesu w związku ze skutecznością zachowań kompensacyjnych prowadzi do pogłębienia się tego zaburzenia.
Nieprzyjemne wydarzenia i związane z nimi emocje mogą powodować negatywne reakcje, które zwiększają ryzyko napadów objadania się. W trudnych momentach pacjenci mają problem z wytrwaniem w postanowieniu o ograniczeniu jedzenia, więc poddają się napadom objadania. Następnie posuwają się do zachowań kompensacyjnych, by uniknąć przybierania na wadze. Wszystkie tego typu zabiegi okazują się w końcu nieskuteczne, co z kolei prowadzi do wystąpienia kolejnych napadów objadania się.
Objawy bulimii
Według klasyfikacji ICD-10 w przypadku żarłoczności psychicznej występują następujące objawy:
- koncentracja uwagi wokół odżywiania się – jedzenie staje się najważniejszym obszarem życia; okresowe napady żarłoczności, których nie da się powstrzymać;
- podejmowanie działań kompensacyjnych: prowokowanie wymiotów, stosowanie środków hamujących apetyt lub przeczyszczających i moczopędnych, stosowanie restrykcyjnych diet, głodówki;
- stała, chorobliwa obawa przed otyłością, nadmierne zainteresowanie kształtem i masą ciała;
- występowanie epizodów niekontrolowanego jedzenia w krótkim czasie (co najmniej 3 miesiące).
Dodatkowo często – choć nie zawsze – w wywiadzie ujawnia się anoreksja występująca od kilku miesięcy do kilku lat wcześniej. Co ważne, w przypadku anoreksji masa ciała jest poniżej prawidłowej dla danego wieku, w przypadku bulimii natomiast – pozostaje w normie.
Jak rozpoznać bulimię?
Objawy bulimii to przede wszystkim: uszkodzenie śluzówki gardła, przełyku i żołądka, stany zapalne dziąseł i próchnica szkliwa nazębnego, spowodowana częstym wywoływaniem wymiotów. Pojawiają się także zaburzenia wodno–elektrolitowe, niedobory witamin, bóle głowy, zaparcia, biegunki.
Osoby cierpiące na bulimię zwykle dość skutecznie ukrywają swoją chorobę. Ich wygląd fizyczny nie zmienia się wyraźnie, dlatego bliscy mogą nie zdawać sobie sprawy z problemu przez dłuższy czas. Charakterystycznym objawem bulimii jest objaw Russella – zgrubienia, rany i blizny na skórze powierzchni grzbietowej rąk, powstające przy częstym wywoływaniu odruchu wymiotnego i wielokrotnym kontakcie skóry z zębami. Warto zwrócić także uwagę na łamliwe, rozdwajające się i kruche paznokcie, które mogą pojawić się zarówno w przypadku diety ubogiej w składniki mineralne i witaminy, jak i przy zaburzeniach odżywiania.
Jeśli obawiasz się, że u bliskiej Ci osoby występuje bulimia, objawy należy skonsultować z lekarzem rodzinnym. Zleci on dodatkowe badania, by wykluczyć inne choroby o podobnym przebiegu. Diagnostyka obejmuje przede wszystkim podstawową morfologię krwi, która dostarcza informacji odnośnie komórek krwi i ogólnego stanu zdrowia. Oprócz tego zaleca się ocenę funkcji nerek – pakiet nerkowy umożliwia określenie wydolności tego organu. W przypadku podejrzenia bulimii należy wykonać także jonogram, by ocenić ewentualne zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej oraz elektrokardiogram.
Z kolei lekarza psychiatra wyjaśni zagadnienia związane z zaburzeniami odżywiania.
Leczenie bulimii
Co zrobić, gdy pojawia się diagnoza: bulimia? Leczenie powinno odbywać się kompleksowo i obejmować zarówno psychoedukację, jak i psychoterapię, a w niektórych przypadkach – również farmakoterapię. Polecaną formą psychoterapii jest terapia poznawczo-behawioralna. Pacjenci poznają mechanizm objadania się i powstawania zachowań kompensacyjnych oraz uczą się technik zapobiegania napadom. Identyfikują również i zmieniają myśli i przekonania związane z wagą, figurą i jedzeniem. Terapia obejmuje unormowanie nawyków żywieniowych oraz naukę poznawczo – behawioralnych technik radzenia sobie w sytuacjach mogących wyzwalać napady objadania się i wymioty. W skrajnych przypadkach konieczna może być hospitalizacja lub pobyt na oddziale dziennym. W ostrej fazie choroby stosuje się leki przeciwdepresyjne.
Do czego prowadzi nieleczona bulimia? Skutki obejmują sferę psychiczną oraz fizyczną. Do najczęstszych zaliczamy uczucie napięcia i niepokoju, zmęczenie, osłabienie, uszkodzenie szkliwa zębów, zaburzenia miesiączkowania, suchą skórę i włosy oraz łamliwe paznokcie, problemy z układem pokarmowym, zaburzenia rytmu serca i osłabienie mięśni. Stała kontrola stanu zdrowia przez lekarza rodzinnego i współpraca z psychoterapeutą i psychodietetykiem to szansa na powrót do zdrowia.
Bulimia to złożone zaburzenie odżywiania, w którym napady objadania się przeplatają się z zachowaniami kompensacyjnymi. W przypadku bulimii polecaną formą leczenia jest terapia poznawczo–behawioralna. Regularne badania pomogą wykluczyć inne dolegliwości niezwiązane bezpośrednio z bulimią oraz określić poziom ewentualnych niedoborów.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
- https://www.mp.pl/poz/psychiatria/inne_zaburzenia/89839,zaburzenia-zachowania-zwiazane-z-odzywianiem-cz-iizarlocznosc-psychiczna-bulimia-lac-ang-bulimia-nervosa
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/75618,zaburzenia-odzywiania
- https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/905/original/Strony_od_MpD_2011_07-6.pdf?1468486205
- https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/anoreksja-i-bulimia
- Dudzińska Marta. Psychoterapia poznawczo – behawioralna bulimii psychicznej: teoria, metoda, status empiryczny i przyszłe kierunki rozwoju. PSYCHOTERAPIA 4 (187) 2018 strony: 19–30
- Rzońca Ewa, Bień Agnieszka, Iwanowicz-Palus Grażyna. Zaburzenia odżywiania – problem wciąż aktualny. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(12):267-273.
- Mroczkowska D, Ziółkowska B (2011) Bulimia od A do Z. Kompendium wiedzy dla rodziców, nauczycieli i wychowawców. Diffin: Warszawa
- Szpytman A., Brukwicka I., Kopański Z., Kollar R., Kollarova M., Bajger B., Bojanowska E. O bulimii historycznie i współcześnie. Journal of Clinical Healthcare 1/2016.
- Jaworski M. Zaburzenia procesów poznawczych w bulimii. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2011; 6, 3–4: 151–158
- Bulimia nervosa in adults: Clinical features and diagnosis Authors:Scott Engel, PhDKristine Steffen, PharmD, PhDJames Edward Mitchell, MD; UpToDate.com
