Każdy zapewne choć raz w życiu doświadczył bólu głowy. Ten przykry objaw jest szczególnie niepokojący, gdy zgłasza go dziecko. Co zrobić, gdy skarży się ono na ból głowy? Skąd wiedzieć, czy ma on przyczyny prozaiczne, czy bardzo groźne? Przeczytaj, a dowiesz się, jak poradzić sobie w takiej sytuacji.
Spis treści:
- Przyczyny bólu głowy u dzieci
- Jak wyglądają najczęstsze rodzaje bólów głowy?
- Kiedy ból głowy dziecka powinien niepokoić?
- Moje dziecko zmaga się z bólem głowy – co zrobić?
- Ból głowy u dzieci – podsumowanie
Przyczyny bólu głowy u dzieci
Bóle głowy są bardzo częstym i uciążliwym problemem u dzieci i młodzieży. Według danych epidemiologicznych na całym świecie prawie 60% populacji pediatrycznej doświadcza istotnych, wpływających na codzienne funkcjonowanie, bólów głowy, a nawet do 10% cierpi z powodu migreny.
Niemniej przyczyny bólu głowy są zróżnicowane – część z nich można zaklasyfikować jako łagodne i niezagrażające życiu, inne jako bardzo poważne. Główne z nich to:
- bóle głowy napięciopochodne,
- migrena,
- wady wzroku,
- spędzanie dużej liczby godzin przed ekranem smartfona i/lub komputera,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- infekcje (inne niż zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),
- ostre i przewlekłe zapalenie zatok przynosowych,
- guzy w obrębie czaszki.
>> Sprawdź też: Migrena: objawy, przyczyny i diagnoza. Jakie badania wykonać?
Jak wyglądają najczęstsze rodzaje bólów głowy?
Znajomość charakterystyki bólów głowy towarzyszących określonym chorobom jest kluczowa; w znacznej większości przypadków do postawienia rozpoznania wystarcza bowiem szczegółowo zebrany wywiad:
- silny ból obejmujący najczęściej połowę głowy, o charakterze pulsującym, trwający od 4 do nawet 72 godzin, któremu towarzyszą wymioty, nudności, nadwrażliwość na światło i dźwięki jest charakterystyczny dla migreny bez aury (czyli bez objawów „przepowiadających” epizod bólowy); gdy na 5 do 60 minut przed takim bólem pojawiają się np. objawy wzrokowe, czuciowe, mrowienie języka, wtedy mówi się o migrenie z aurą.
- u dzieci poniżej 5. roku życia migrena wygląda nieco inaczej; ból głowy trwa 30 minut lub dłużej, może być obustronny, dziecko unika zabawy, traci apetyt, może zgłaszać ból brzucha.
- obustronny, łagodny do umiarkowanego ból obejmujący całą głowę, o charakterze ucisku, pojawiający się z reguły po południu, któremu nie towarzyszą inne objawy i który nie prowadzi do istotnego ograniczenia codziennej aktywności, jest najczęściej bólem głowy napięciopochodnym – potocznie zwanym „bólem głowy na tle nerwowym”.
- bardzo silny ból pojawiający się nagle, jednostronne wokół oka, nad okiem i/lub wzdłuż boku twarzy, trwający kilka do kilkudziesięciu minut, któremu towarzyszą takie objawy jak zaczerwienienie oka, przekrwienie błony śluzowej nosa i/lub katar, opuchlizna powieki, pocenie się czoła i twarzy, odpowiada bólowi głowy typu klasterowego,
- ból głowy pojawiający się w nocy lub wcześnie rano, któremu towarzyszą poranne wymioty (najczęściej bez długotrwałego uczucia nudności), jest bardzo alarmującym zjawiskiem; jest on najczęściej skutkiem wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, najczęściej w przebiegu łagodnych lub złośliwych guzów mózgu.
- nagły, bardzo silny ból obejmujący całą głowę, często opisywany przez pacjentów jako „najgorszy ból w życiu”, może wskazywać na krwawienie podpajęczynówkowe.
- gdy dziecko gorączkuje i jednocześnie zgłasza ból głowy (o jakimkolwiek charakterze), wymiotuje, jest apatyczne, to należy wykluczyć zapalenie opon mózgowo rdzeniowych.
- ból głowy w okolicy czołowej lub po boku nosa, często nasilający się przy pochylaniu, któremu towarzyszy przewlekły katar i/lub uczucie zatkanego nosa, może wskazywać na przewlekłe zapalenie zatok przynosowych.
| Uwaga: Niemowlęta nie zgłaszają bólu głowy, a są populacją szczególnie narażoną na zakażenia; stąd powyższe objawy (nie licząc bólu głowy) każdorazowo wskazują na konieczność pilnej konsultacji lekarskiej. |
>> Przeczytaj także: Przewlekły ból brzucha u dzieci. Kiedy powinien nas niepokoić?
Kiedy ból głowy dziecka powinien niepokoić?
Mianem „czerwone flagi” określa się cechy towarzyszące, które świadczą o potencjalnie zagrażającej zdrowiu i życiu przyczynie bólu głowy. Literatura medyczna podaje, że są to:
- ciężkie wymioty
- choroby współistniejące (jak np. obecność wodogłowia),
- gorączka,
- zaburzenia poruszania częścią lub całą kończyną dolną albo górną,
- zmiany nastroju albo osobowości w ciągu dni lub tygodni,
- zmieniony stan świadomości,
- napady drgawek,
- nieprawidłowe ruchy gałek ocznych, zez, patologiczne reakcje źrenic,
- zwiększenie nasilenia lub zmiana charakterystyki wcześniej odczuwanego bólu,
- ból, który wybudza dziecko ze snu lub pojawia się po przebudzeniu,
- zaburzenia chodu, zaburzenia koordynacji.
Moje dziecko zmaga się z bólem głowy – co zrobić?
Podstawą rozpoznania przyczyn bólu głowy jest szczegółowo zebrany wywiad. Cenną praktyczną wskazówką dla każdego pacjenta jest notowanie (np. w zeszycie, kalendarzu), kiedy dochodzi do epizodów, jak długo trwają, którą część głowy obejmuje ból, jaki ma charakter, nasilenie, czy towarzyszą mu inne objawy, jakie czynniki łagodzą, a jakie wzmagają dolegliwości. Kolejnym krokiem jest badanie przedmiotowe. Na podstawie tych dwóch elementów (podstawowych, a jakże kluczowych) podejmowana jest decyzja co do rozszerzenia diagnostyki.
| Ważne: Zadbaj o to, by Twoje dziecko nie spędzało w sumie więcej niż 2 h dziennie przed ekranem komputera, telewizora czy smartfona. Długotrwałe skupianie wzroku na wyświetlaczu nie tylko jest pierwotną przyczyną bólu głowy, ale może nasilać wcześniej istniejące. |
Gdy wskazane jest badanie obrazowe, w większości przypadków najcenniejszym jest rezonans magnetyczny (MRI) bez kontrastu. W przypadkach ostrych – gdy podejrzewane jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, krwawienie podpajęczynówkowe lub dynamicznie narastające objawy guza mózgu – wykonuje się tomografię komputerową (TK).
Niekiedy objawy dodatkowe, takie jak drgawki, zaburzenia widzenia, przewlekły katar i/lub uczucie zatkanego nosa stanowią wskazanie do konsultacji odpowiednich specjalistów.
>> Sprawdź również: Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci – jeden z najczęstszych problemów małych dzieci
Ból głowy u dzieci – podsumowanie
Dzieci dość często odczuwają ból głowy, z czego w większości przypadków – mimo że uciążliwy – nie stanowi on zagrożenia dla życia. Najistotniejszym elementem postępowania jest szczegółowe określenie charakteru dolegliwości. Pozwala to na ocenę wskazań do diagnostyki, której celem jest wykluczenie przyczyn potencjalnie zagrażających życiu. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, w których obecne są wymienione wyżej tzw. czerwone flagi. Gdy masz wątpliwości co do bólu głowy u Twojego dziecka, nie zwlekaj – zgłoś się do pediatry. Profesjonalnie przeprowadzony wywiad w znacznej większości przypadków odpowie na pytanie o przyczynę dolegliwości.
Źródła
- Kim S. Pediatric headache: a narrative review. J Yeungnam Med Sci. 2022 Oct;39(4):278-284. doi: 10.12701/jyms.2022.00528. Epub 2022 Sep 14. PMID: 36102115; PMCID: PMC9580058.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9580058/ (dostęp: 09.09.2024).
- Szperka C. Headache in Children and Adolescents. Continuum (Minneap Minn). 2021 Jun 1;27(3):703-731. doi: 10.1212/CON.0000000000000993. PMID: 34048400; PMCID: PMC9455826.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9455826/ (dostęp: 09.09.2024).
- Onofri A, Pensato U, Rosignoli C, Wells-Gatnik W, Stanyer E, Ornello R, Chen HZ, De Santis F, Torrente A, Mikulenka P, Monte G, Marschollek K, Waliszewska-Prosół M, Wiels W, Boucherie DM, Onan D, Farham F, Al-Hassany L, Sacco S; European Headache Federation School of Advanced Studies (EHF-SAS). Primary headache epidemiology in children and adolescents: a systematic review and meta-analysis. J Headache Pain. 2023 Feb 14;24(1):8. doi: 10.1186/s10194-023-01541-0. PMID: 36782182; PMCID: PMC9926688.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9926688/ (dostęp: 09.09.2024).
- Kacperski J, Kabbouche MA, O’Brien HL, Weberding JL. The optimal management of headaches in children and adolescents. Ther Adv Neurol Disord. 2016 Jan;9(1):53-68. doi: 10.1177/1756285615616586. PMID: 26788131; PMCID: PMC4710107.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4710107/ (dostęp: 09.09.2024).
- Wang J, Su H, Xie W, Yu S. Mobile Phone Use and The Risk of Headache: A Systematic Review and Meta-analysis of Cross-sectional Studies. Sci Rep. 2017 Oct 3;7(1):12595. doi: 10.1038/s41598-017-12802-9. PMID: 28974725; PMCID: PMC5626766.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5626766/ (dostęp: 09.09.2024).
- National Institute for Health and Care Excellence, Headaches in over 12s: diagnosis and management, Clinical guidelines 2012, updated 2021
https://www.nice.org.uk/guidance/cg150 (dostęp: 09.09.2024).
