Ból stawów (artralgia) to jedna z najczęstszych przyczyn wizyt w gabinetach lekarskich. Dolegliwość ta może wynikać z nieprawidłowości dotyczących samego stawu lub też tkanek okołostawowych, do których należą między innymi więzadła i ścięgna. Jakie są najpowszechniejsze przyczyny bólu stawów? Jak wygląda diagnostyka bólu stawów? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, co zrobić w przypadku wystąpienia tej nieprzyjemnej dolegliwości.
Spis treści:
- Przyczyny bólu stawów
- Bóle stawów – na jakie choroby mogą wskazywać?
- Jakie badania na ból stawów wykonać?
- Leczenie bólu stawów
- Domowe sposoby na bóle stawów
Przyczyny bólu stawów
Przyczyny bólu stawów mogą być naprawdę różnorodne. Najczęściej ból stawu jest wynikiem jego uszkodzenia mechanicznego lub zmian przeciążeniowych, wywołanych na przykład intensywnymi ćwiczeniami. Niestety dolegliwości bólowe w obrębie jednego lub wielu stawów mogą być również związane ze schorzeniami zapalnymi, które znajdują się w kręgu zainteresowań reumatologii.
>> Przeczytaj także: Choroby reumatyczne – reumatolog odpowiada
Na schorzenia reumatologiczne może wskazywać dodatkowo współistnienie takich dolegliwości jak na przykład:
- stany podgorączkowe, gorączka,
- przewlekłe zmęczenie,
- utrata masy ciała,
- bóle mięśniowe,
- obecność guzków podskórnych,
- wystąpienie zapalenia naczyń,
- nadwrażliwość na światło słoneczne,
- pojawienie się łysienia,
- teleangiektazje, a więc widoczne poszerzenie żylnych naczyń krwionośnych na skórze,
- powiększenie węzłów chłonnych.
Typowym objawem, często związanym z bólem stawów, jest pojawienie się sztywności porannej. Jest to charakterystyczne usztywnienie stawów pojawiające się po spoczynku nocnym. Czas trwania tego objawu klinicznego pozwala na wysnucie podejrzenia pewnych schorzeń reumatologicznych. W przypadku przewlekłych chorób zapalnych sztywność poranna wynosi typowo powyżej godziny, a zwykle nawet powyżej 2 godzin.
Bóle stawów – na jakie choroby mogą wskazywać?
Jakie stany kliniczne, pomijając uszkodzenia mechaniczne i przeciążenia mogą być przyczyną pojawienia się bólu stawów? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:
- chorobę zwyrodnieniową stawów,
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
- bakteryjne i grzybicze zakażenia stawów,
- dnę moczanową,
- toczeń rumieniowaty układowy,
- twardzinę układową,
- reaktywne zapalenie stawów,
- chorobę Stilla,
- spondyloartropatie seronegatywne, w tym łuszczycowe zapalenia stawów,
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
- gorączkę reumatyczną,
- zapalenie wielomięśniowe,
- fibromialgię,
- amyloidozę,
- hemochromatozę,
- polimialgię reumatyczną.
W rzadkich przypadkach bóle stawów o niejasnej przyczynie mogą okazać się bólami paranowotworowymi i świadczyć o rozwijającym się nowotworze.
Wędrujący ból stawów
Mianem wędrującego bólu stawów określa się występowanie dolegliwości bólowych kolejno w różnych lokalizacjach. Takie objawy kliniczne nie są jednak związane z jednym, konkretnym schorzeniem, ale mogą występować zarówno w przebiegu fibromialgii, choroby zwyrodnieniowej, jak i reumatoidalnego zapalenia stawów, czy spondyloartropatii seronegatywnych. Wędrujący ból stawów wymaga szczegółowej diagnostyki reumatologicznej.
Ból stawów a borelioza
Borelioza to schorzenie wielonarządowe wywołane przez bakterie – krętki z rodzaju Borrelia, które przenoszone są przez kleszcze. Choć borelioza kojarzona jest przede wszystkim ze zmianami skórnymi, to jednym z jej objawów są również bóle stawów. W przebiegu tego schorzenia może wystąpić zarówno ostre, jak i przewlekłe zapalenie stawów. Ostre zapalenie stawów rozwija się typowo w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy od zakażenia. Objawia się asymetrycznym zajęciem pojedynczych dużych stawów – najczęściej zajęty jest staw kolanowy. Objawy stanu zapalnego mogą ustąpić w ciągu kilku dni, jednak nie oznacza to wyleczenia. W przebiegu boreliozy można się również spotkać z przewlekłym zapaleniem stawów. Wówczas epizody bólu stawowego nawracają. Kolejne rzuty symptomów cechują się typowo dłuższym czasem trwania.
>> To może Cię zainteresować: Borelioza stawowa (boreliozowe zapalenie stawów) – objawy, leczenie
Bóle stawowe a nerwica
Dolegliwości bólowe w obrębie stawów mogą być niewspółmiernie odczuwane w przebiegu zaburzeń psychiatrycznych, a w szczególności przy jednoczesnym występowaniu depresji i zaburzeń lękowych (nazywanych potocznie nerwicą). Nasilony i przewlekły stres może być również czynnikiem spustowym wystąpienia niektórych schorzeń autoimmunizacyjnych, w tym na przykład reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS).
Warto w tym miejscu wspomnieć również o bólu stawów, towarzyszącemu fibromialgii. Jest to schorzenie o nie do końca poznanej etiologii, które objawia się doskwierającymi dolegliwościami bólowymi, występującymi w tak zwanych punktach spustowych. W leczeniu fibromialgii zastosowanie znajdują substancje przeciwdepresyjne i przeciwlękowe, co może świadczyć o wspólnych szlakach patogenetycznych tych schorzeń.
Jakie badania na ból stawów wykonać?
Diagnostykę bólu stawów powinno zacząć się od dokładnego badania przedmiotowego i przeprowadzenia wnikliwego wywiadu dotyczącego odczuwanych dolegliwości. W diagnostyce laboratoryjnej bólów stawowych istotną rolę odgrywa wykonanie takich oznaczeń jak:
- stężenie CRP,
- oznaczenie OB,
- morfologia krwi obwodowej,
- stężenie kwasu moczowego,
- proteinogram,
- oznaczenie czynnika reumatoidalnego (RF),
- przeciwciała anty-CCP (przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi),
- przeciwciała przeciwjądrowe (ANA),
- przeciwciała antyfosfolipidowe,
- przeciwciała przeciw cytoplazmie granulocytów obojętnochłonnych (ANCA),
- stężenie składowych dopełniacza,
- oznaczenie antygenu HLA-B27,
- oznaczenie przeciwciał IgM i IgG w kierunku boreliozy.
W wielu przypadkach niezbędne jest również wykonanie badań obrazowych, w szczególności, gdy podejrzewana jest etiologia urazowa. W tym celu wykonuje się takie badania jak:
- zdjęcia RTG,
- tomografia komputerowa,
- ultrasonografię stawów (USG),
- rezonans magnetyczny (MR).
Konieczne może okazać się również wykonanie punkcji (nakłucia) stawu i pobranie płynu stawowego do badań. Badanie płynu stawowego jest wykorzystywane między innymi w diagnostyce zakażeń stawów, a także przy podejrzeniu dny moczanowej.
Leczenie bólu stawów
Leczenie bólu stawów jest uzależnione od jego przyczyny. W przypadku etiologii urazowej i przeciążeniowej konieczne może być leczenie ortopedyczne oraz odpowiednio dobrane ćwiczenia z zakresu fizjoterapii. Z kolei w sytuacji potwierdzenia występowania schorzenia reumatologicznego, konieczne jest wczesne włączenie odpowiedniego leczenia, co ma na celu zapobiegnięcie trwałym zmianom w układzie kostno-stawowym. Natomiast, gdy przyczyną bólu stawów jest zakażenie bakteryjne lub borelioza – niezbędne jest włączenie leczenia przeciwbakteryjnego, a więc antybiotykoterapii. Decyzję o sposobie leczenia podejmuje lekarz prowadzący.
>> Przeczytaj też: Wczesne zapalenie stawów (WZS) – dlaczego ważne jest wczesne postawienie diagnozy?
Domowe sposoby na bóle stawów
Co można zrobić w warunkach domowych, by zniwelować dolegliwości związane z chorobami stawów? Działania pacjenta powinny skupić się przede wszystkim na:
- odciążaniu bolącego stawu – warto na pewien czas ograniczyć nadmierną aktywność fizyczną,
- wykonywaniu ćwiczenia wzmacniających – takie ćwiczenia powinny być dobrane przez doświadczonego fizjoterapeutę,
- wykonywaniu okładów chłodzących z lodu – takie postępowanie może przynieść ulgę w sytuacji rozwijającego się stanu zapalnego i uszkodzenia związanego z przeciążeniem, warto zaznaczyć, że zimny okład nie powinien być utrzymywany na skórze dłużej, niż 10-15 minut, co ma na celu zapobiegnięcie odmrożeniu skóry,
- przyjmowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych dostępnych bez recepty – w dawkach określonych na ulotce.
Ból stawów to częsta dolegliwość, która może wynikać zarówno z uszkodzeń mechanicznych, jak i schorzeń ostrych i przewlekłych. Dolegliwości bólowe w obrębie stawów powinny być skonsultowane w pierwszym kroku z lekarzem rodzinnym, który po przeprowadzeniu wnikliwego wywiadu i badania przedmiotowego zadecyduje o dalszym postępowaniu. Jeżeli okaże się to konieczne, pacjent z bólem stawów może być skierowany na konsultację reumatologiczną. Nie warto bagatelizować bólu stawów, ponieważ opóźnienie w znalezieniu przyczyny tych dolegliwości może niekiedy wiązać się z pojawieniem się poważnych powikłań.
Bibliografia
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- M. Puszczewicz i inni, Wielka Interna – Reumatologia, Medical Tribune Polska, 2012.
