Białaczki to nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego, które stanowią aż 6% wszystkich schorzeń nowotworowych. Jakie są najczęstsze objawy białaczki i jak wygląda diagnostyka tej choroby? Na czym polega leczenie białaczki? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
- Białaczka (leukemia) – czym jest?
- Nowotwór krwi – rodzaje i główne typy leukemii
- Czynniki ryzyka rozwoju białaczki – przyczyny rozwoju nowotworu
- Objawy białaczki – symptomy kliniczne
- Jak przebiega diagnostyka białaczki – o badaniach krwi
- Leczenie białaczki – jak wygląda?
Białaczka (leukemia) – czym jest?
Białaczki to grupa chorób nowotworowych dotycząca układu krwiotwórczego, których istotą jest patologiczny rozrost komórek tego układu. Na skutek nieprawidłowego namnażania się komórek dochodzi do naciekania wielu narządów oraz wypierania prawidłowych komórek, w tym krwinek czerwonych (erytrocytów) i płytek krwi (trombocytów), co z kolei prowadzi do pojawienia się typowych objawów klinicznych.
Ile osób rocznie zapada na nowotwory hematologiczne?
Szacuje się, że na nowotwory związane z układem krwiotwórczym zapada rocznie aż 13 tysięcy osób. Jak pokazują dane statystyczne, nawet co godzinę w naszym kraju ktoś zachoruje na nowotwór krwi. U osób dorosłych najczęściej diagnozowana jest przewlekła białaczka limfocytowa, z kolei u dzieci najczęstszą białaczką jest ostra białaczka limfoblastyczna.
>> Przeczytaj także: Białaczka u dzieci – co powinien wiedzieć każdy rodzic?
Nowotwór krwi – rodzaje i główne typy leukemii
Podstawowym kryterium podziału białaczek jest linia pochodzenia. Wyróżniamy białaczki szpikowe i limfatyczne. Istotą białaczek szpikowych jest nieprawidłowe namnażanie się komórek progenitorowych mielopoezy. Z kolei białaczka limfatyczna to nowotwór, który wywodzi się z prekursorów limfocytów B lub T, a więc limfoblastów, które namnażają się i następnie naciekają węzły chłonne, szpik i krew.
Podstawowy podział białaczek uwzględnia zarówno szybkość przebiegu choroby, jak i pochodzenie. Wyróżniamy:
- ostrą białaczkę szpikową – AML,
- ostrą białaczkę limfoblastyczną – ALL,
- przewlekłą białaczkę szpikową – CML,
- przewlekłą białaczkę limfocytową – CLL.
Czynniki ryzyka rozwoju białaczki – przyczyny rozwoju nowotworu
Mimo ciągłych badań, nadal nie znamy wszystkich czynników prowadzących do rozwoju białaczek. Ta grupa schorzeń hematologicznych nie ma jednej, konkretnej przyczyny lecz wynika z wielu nakładających się na siebie czynników, które predysponują do rozwoju choroby. Najważniejsze z nich to:
- ekspozycja na promieniowanie jonizujące,
- narażenie na niektóre pestycydy, insektycydy i herbicydy, a także benzen,
- długotrwałe narażenie na niektóre chemioterapeutyki stosowane w terapii chorób zakaźnych,
- narażenie na cytostatyki, używane w onkologii, do których należą na przykład leki alkilujące, czy też inhibitory topoizomerazy,
- palenie tytoniu,
- immunosupresja, a więc przewlekłe obniżenie odporności,
- niektóre wirusy, na przykład wirus HTLV, a więc ludzki wirus T-limfotropowy, który może predysponować do rozwoju ostrej białaczki wywodzącej się z limfocytów T,
- niektóre zespoły genetyczne, w tym zespół Downa oraz zespół Fanconiego,
- zespoły mielodysplastyczne.
Objawy białaczki – symptomy kliniczne
Objawy białaczek mogą być bardzo zróżnicowane w zależności od rodzaju choroby jak i również jej przebiegu u danego pacjenta. Najczęstsze symptomy kliniczne białaczek to:
- gorączka, stany podgorączkowe,
- osłabienie, pogorszenie wydolności,
- upośledzenie odporności, częstsze infekcje, uaktywnienie się opryszczki,
- krwawienia – w tym krwawienie z dziąseł, krwawienie z dróg rodnych i przewodu pokarmowego, krwiomocz,
- objawy neurologiczne, w tym bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia świadomości,
- powiększenie śledziony lub wątroby,
- utrata masy ciała,
- utrata apetytu,
- zaburzenia rytmu serca,
- bólu brzucha, nudności,
- pojawienie się zmian w jamie ustnej – takich jak afty, owrzodzenia,
- powiększenie węzłów chłonnych.
Jak przebiega diagnostyka białaczki – o badaniach krwi
Niezwykle istotną rolę w diagnozowaniu i postawieniu wstępnego rozpoznania białaczki odgrywają badania laboratoryjne. Podstawowym badaniem jest morfologia krwi obwodowej, ale rolę pomocniczą odgrywa także oznaczenie takich parametrów jak:
- ocena układu krzepnięcia (INR, APTT, fibrynogen),
- stężenie LDH,
- stężenie kwasu moczowego,
- stężenie wapnia,
- próby wątrobowe.
Warto zaznaczyć, że w przebiegu białaczek możemy mieć do czynienia z zafałszowaniem wyników niektórych badań laboratoryjnych, a mianowicie z:
- rzekomą hipoksemią,
- rzekomą hipoglikemią,
- rzekomą hiperglikemią.
Nieprawidłowości te wynikają z dużej liczby krwinek białych w badanej próbce krwi.
Morfologia krwi obwodowej
Najważniejszym badaniem laboratoryjnym we wstępnej diagnostyce białaczek jest zdecydowanie morfologia krwi obwodowej. Oto najczęstsze nieprawidłowości, jakie możemy zaobserwować w wyniku morfologii w przebiegu białaczki:
- leukocytoza lub leukopenia – a więc podwyższona lub obniżona liczba leukocytów,
- niedokrwistość – obniżone stężenie hemoglobiny,
- małopłytkowość – obniżona liczba trombocytów (płytek krwi),
- rzadziej nadpłytkowość – podwyższona liczba trombocytów,
- obecność komórek blastycznych w rozmazie – komórki blastyczne to niedojrzałe komórki szpiku,
- obecność limfoblastów w rozmazie krwi obwodowej,
- bazofilia – podwyższenie liczby bazofili – jednej z odmian leukocytów,
- eozynofilia – podwyższenie liczby eozynofili, również należących do leukocytów.
>> Przeczytaj również: Morfologia krwi – badanie, które może uratować życie!
Biopsja szpiku kostnego
Przy podejrzeniu białaczki konieczne może okazać się wykonanie biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego. Badanie to pozwala na ocenę komórek układu krwiotwórczego oraz architektury szpiku. Szpik kostny uzyskuje się typowo poprzez nakłucie kości o strukturze gąbczastej – najczęściej jest to kość biodrowa lub mostek. W przypadku niemożności uzyskania diagnostycznej biopsji aspiracyjnej konieczne może być wykonanie trepanobiopsji, a więc pobrania fragmentu kości. Uzyskany materiał poddaje się kolejnym badaniom – m. in. cytologicznym, cytogenetycznym i molekularnym.
Badania obrazowe
Badania obrazowe wykonuje się głównie w celu oceny zaawansowania procesu chorobowego. Zastosowanie znajdują takie badania jak:
- RTG klatki piersiowej,
- USG jamy brzusznej,
- USG węzłów chłonnych,
- tomografia komputerowa,
- echokardiografia (ECHO serca).
Leczenie białaczki – jak wygląda?
Sposób terapii zależy przede wszystkim od rodzaju białaczki oraz jej przebiegu klinicznego. W zależności od danego przypadku, w leczeniu białaczek zastosowanie znajdują takie metody terapeutyczne, jak:
- chemioterapia,
- radioterapia,
- immunoterapia,
- przeszczepienie szpiku,
- przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych,
- leczenie biologiczne.
Czy białaczka jest dziedziczna?
Warto mieć świadomość, że w niektórych rodzajach białaczek potwierdzono dziedziczność predyspozycji do zachorowania. Przykładem jest zespół białaczkowy FPD/AML (familial platelet disorder with propensity to AML syndrome), który dziedziczony jest autosomalnie dominująco i predysponuje do rozwoju ostrej białaczki szpikowej. Czynnikiem dziedzicznym sprzyjającym zachorowaniu może być również skłonność do niestabilności DNA lub jego upośledzonej naprawy.
Remisja leukemii – czy jest możliwa?
Rokowanie co do wyleczenia zależy od bardzo wielu czynników, a więc od rodzaju białaczki, charakterystyki biologicznej choroby, a także stanu klinicznego pacjenta. Aktualnie do leczenia wprowadza się coraz to nowe metody, które zwiększają szansę na remisję kliniczną. Należy wyraźnie podkreślić, że im wcześniej dojdzie do rozpoznania i włączenia leczenia, tym większa jest szansa na uzyskanie remisji.
Białaczki to heterogenna grupa schorzeń nowotworowych dotycząca układu krwiotwórczego. Przyczyny białaczek nadal nie zostały do końca poznane, jednak ciągły rozwój medycyny sprawia, że wiemy o nich coraz więcej, co przekłada się na poprawę rokowania. Warto podkreślić, że objawy mogące sugerować białaczkę powinny skłonić pacjenta do jak najszybszej wizyty u lekarza i wykonania zleconych przez niego badań.
Bibliografia
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018,
- J. Hołowiecki, Hematologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007,
- Światowy Dzień Walki z Nowotworami Krwi.
