Aromataza to kluczowy enzym uczestniczący w procesie syntezy estrogenów z androgenów. Jego działanie ma ogromne znaczenie zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn, wpływając na gospodarkę hormonalną, zdrowie kości, płodność oraz funkcje metaboliczne. Niedobór aromatazy może prowadzić do zaburzeń zdrowotnych, w tym osteoporozy, problemów z libido, zaburzeń emocjonalnych oraz niepłodności. W tym artykule wyjaśnimy, czym dokładnie jest aromataza, jakie pełni funkcje w organizmie oraz jakie objawy mogą świadczyć o jej niedoborze. Dowiesz się także, jakie działania mogą wpłynąć korzystnie na gospodarkę hormonalną i jakie badania warto wykonać w przypadku podejrzenia jej zaburzeń.
Spis treści:
- Czym jest aromataza?
- Jakie funkcje pełni aromataza?
- Zbyt niski poziom aromatazy u mężczyzn: skutki
- Zbyt niski poziom aromatazy u kobiet: skutki
- Regulacja aktywności aromatazy: jak przebiega?
- Podsumowanie
Czym jest aromataza?
Aromataza to enzym z grupy cytochromu P450 (CYP19A1), który pełni kluczową rolę w metabolizmie hormonów steroidowych. Jego główną funkcją jest przekształcanie androgenów – testosteronu i androstenedionu – w estrogeny, czyli estradiol i estron. Enzym ten znajduje się w różnych tkankach organizmu, w tym w jajnikach, jądrach, tkance tłuszczowej, mózgu, nadnerczach oraz kościach. Poziom aktywności aromatazy zależy od wielu czynników, w tym od genetyki, wieku, masy ciała oraz poziomu innych hormonów. W okresie menopauzy u kobiet aromataza staje się głównym źródłem estrogenów, ponieważ produkcja tych hormonów w jajnikach znacząco spada. U mężczyzn enzym ten odpowiada za utrzymanie niewielkich, ale niezbędnych ilości estrogenów, które są kluczowe dla zdrowia kości, funkcji poznawczych i libido.
W niektórych przypadkach stosuje się leki hamujące aktywność tego enzymu, tzw. inhibitory aromatazy. Są one wykorzystywane m.in. w onkologii, szczególnie w terapii hormonozależnego raka piersi u kobiet po menopauzie, gdzie zmniejszenie poziomu estrogenów może spowolnić rozwój nowotworu. Ponadto inhibitory aromatazy stosuje się w endokrynologii dziecięcej w celu zwolnienia postępującego zaawansowania wieku kostnego u dzieci z niektórymi zaburzeniami wzrastania.
>> Warto wiedzieć: Co to są estrogeny, za co odpowiadają i kiedy je badać?
Jak zbadać poziom aromatazy?
Bezpośrednie oznaczenie aktywności aromatazy w organizmie nie jest rutynowym badaniem laboratoryjnym. Jednak jej funkcjonowanie można ocenić pośrednio poprzez analizę poziomu hormonów płciowych. W diagnostyce stosuje się badania krwi obejmujące:
- Estradiol (E2) – główny estrogen u kobiet i mężczyzn.
- Testosteron – poziom tego hormonu może wskazywać na zaburzenia konwersji androgenów w estrogeny.
- Stosunek testosteronu do estradiolu – może sugerować niedobór lub nadmiar aromatazy.
- FSH i LH – hormony gonadotropowe wytwarzane w przysadce, które mogą wpływać na aktywność aromatazy.
- DHEA-S i androstenedion – prekursory androgenów mogące mieć wpływ na syntezę estrogenów.
W przypadku podejrzenia wrodzonych zaburzeń enzymatycznych można wykonać badania genetyczne w celu wykrycia mutacji genu CYP19A1.
Jakie funkcje pełni aromataza?
Aromataza, poprzez wpływ na stężenia estradiolu i androgenów, pełni wiele istotnych funkcji w organizmie. Wśród jej głównych ról można wymienić:
- regulację równowagi hormonalnej,
- wpływ na zdrowie kości – estrogeny zapobiegają utracie masy kostnej i osteoporozie,
- płodność – odpowiedni poziom estrogenów jest kluczowy zarówno dla owulacji u kobiet, jak i jakości nasienia u mężczyzn,
- funkcje poznawcze – estrogeny mają działanie neuroprotekcyjne i wspierają pamięć,
- metabolizm tłuszczów – regulacja gospodarki lipidowej i insulinooporności,
- zdrowie serca – estrogeny wpływają na elastyczność naczyń krwionośnych i poziom cholesterolu.
>> Dowiedz się więcej z tekstu: Równowaga hormonalna u kobiet
Zbyt niski poziom aromatazy u mężczyzn: skutki
Mimo że aromataza często kojarzona jest głównie z organizmem kobiecym, jej niedobór u mężczyzn może powodować poważne konsekwencje zdrowotne. Do najczęstszych skutków należą:
- osteoporoza, zmniejszona gęstość mineralna kości – niski poziom estrogenów prowadzi do demineralizacji kości,
- zaburzenia lipidowe – wzrost poziomu cholesterolu LDL i ryzyko miażdżycy,
- obniżona płodność – estrogeny są istotne dla prawidłowego dojrzewania plemników,
- zaburzenia libido i problemy z erekcją – estrogeny wpływają na wrażliwość receptorów androgenowych,
- zaburzenia nastroju – niedobór estrogenów może prowadzić do depresji i wahań emocjonalnych.
Zbyt niski poziom aromatazy u kobiet: skutki
U kobiet niedobór aromatazy jest jeszcze bardziej odczuwalny, ponieważ enzym ten odgrywa znaczącą rolę w syntezie estrogenów. Skutki jego niedoboru obejmują:
- zaburzenia cyklu miesiączkowego – nieregularne miesiączki lub ich brak,
- niepłodność – trudności z zajściem w ciążę,
- wczesne wystąpienie zaburzeń mineralizacji kości,
- suchość pochwy – objawy związane z niedoborem estrogenów,
- zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych – zmiany w metabolizmie tłuszczów,
- pogorszenie nastroju i funkcji poznawczych – spadek stężeń estrogenów wpływa na zdrowie psychiczne.
Regulacja aktywności aromatazy: jak przebiega?
Regulacja poziomu aromatazy może odbywać się na różne sposoby, w zależności od przyczyny jej niedoboru. Do czynników wpływających korzystnie na równowagę hormonalną można zaliczyć:
- dobrze zbilansowaną dietę,
- aktywność fizyczną – regularny ruch, dostosowany adekwatnie do wieku i kondycji fizycznej;
- suplementację – witamina D i kwasy omega-3,
- farmakoterapię – w niektórych przypadkach stosuje się leki modyfikujące aktywność aromatazy,
- terapię hormonalną – stosowaną w zależności od rozpoznania i wskazań.
Podsumowanie
Aromataza to enzym niezbędny do utrzymania zdrowia hormonalnego, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Jego niedobór może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak osteoporoza, zaburzenia płodności czy problemy kardiologiczne. Warto jednak pamiętać że w niektórych przypadkach, hamowanie aktywności tego enzymu może być celem działań terapeutycznych. Regularne badania hormonalne mogą pomóc we wczesnym wykryciu problemów i wdrożeniu odpowiednich metod leczenia. Jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy warto skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania laboratoryjne.
Bibliografia
- Bilezikian, J. P., „Effects of Aromatase Deficiency”, Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2005.
- Cavati G., „Bone Disease Associated with Inactivating Aromatase Mutations and its Management”, Calcified Tissue International, 2025.
- Santen RJ., „History of aromatase: saga of an important biological mediator and therapeutic target” Endocrine Reviews, 2009.
- Kula K., „Znaczenie fizjologiczne estrogenów u mezczyzn–przełom w endokrynologii”, Endokrynologia Polska, 2005.
