W dniu 18 listopada obchodzimy Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach. Głównym przesłaniem tego wydarzenia jest upowszechnianie wśród lekarzy i pacjentów wiedzy na temat negatywnych skutków nadużywania antybiotyków i sposobów przeciwdziałania temu zjawisku. Niemal każdy z nas przynajmniej raz w życiu stosował antybiotyk, ale co tak naprawdę wiemy o tej grupie leków?
Co to jest antybiotyk ?
Antybiotyki są to leki stosowane w zwalczaniu infekcji bakteryjnych. Działają one na komórkę bakteriobójczo (antybiotyki bakteriobójcze) lub bakteriostatycznie (antybiotyki bakteriostatyczne), prowadząc odpowiednio do zabicia lub zahamowania procesów życiowych drobnoustrojów. Ich działanie na bakterie, w zależności od rodzaju leku, polega na blokowaniu syntezy ściany komórkowej, uszkodzeniu błony komórkowej, blokowaniu syntezy białek lub blokowaniu syntezy DNA.
Dlaczego narasta antybiotykooporność?
Od czasu zastosowania do walki z chorobami zakaźnymi penicyliny, opracowano ponad 150 nowych antybiotyków, dzięki którym uratowano wiele milionów ludzi. Niestety, zbyt częste i nieuzasadnione podawanie tych leków w terapii (na przykład w chorobach wirusowych), weterynarii czy rolnictwie, przyczyniło się do wykształcenia przez drobnoustroje różnych mechanizmów lekooporności. Pojawiły się superbakterie niewrażliwe na większość znanych antybiotyków. Zjawisko to stało się zagrożeniem dla zdrowia publicznego, zwłaszcza w powiązaniu z bardzo ograniczonym postępem w opracowaniu nowych leków przeciwbakteryjnych.
Prawdopodobieństwo powrotu do ery przedantybiotykowej przyczyniło się do zajęcia problemem lekooporności przez szereg organizacji na całym świecie, w tym WHO, ECDC, CDC i FDA. W Polsce ośrodkiem wiodącym w tym zakresie jest Narodowy Instytut Leków, w którym pod kierownictwem Prof. dr hab. n. med. Walerii Hryniewicz realizowany jest Narodowy Program Ochrony Antybiotyków. Jednym z elementów tego programu jest zagadnienie racjonalnej antybiotykoterapii.
Co to jest i po co robimy antybiogram?
Antybiogram jest to oznaczenie wrażliwości drobnoustroju na leki. Powszechnie stosuje się metodę manualną dyfuzyjno-krążkową, częste jest również stosowanie metod automatycznych. Na podstawie antybiogramu można zakwalifikować drobnoustrój do jednej z trzech kategorii: wrażliwy, średnio wrażliwy, oporny. W przypadku szczepów średnio wrażliwych sukces terapeutyczny jest trudny do przewidzenia. Można go w takiej sytuacji osiągnąć poprzez zastosowanie wyższej dawki leku, zwiększenie częstotliwości jego podawania, albo, gdy antybiotyk ulega zagęszczeniu w miejscu zakażenia tak, jak to dzieje się w przypadku zakażeń układu moczowego. Wynik „oporny” wyklucza zastosowanie danego antybiotyku. Jeżeli jest to konieczne, można przy pomocy odpowiedniego testu oznaczyć minimalne stężenie hamujące antybiotyku (ang. MIC – minimal inhibitory concentration) pomagające w precyzyjnym doborze dawki leku, co jest powszechne w warunkach szpitalnych.
Zastosowanie właściwego antybiotyku przyczynia się nie tylko do sukcesu terapeutycznego, ale w znacznym stopniu ogranicza nadużywanie leków, co ma wpływ na ograniczenie pojawiania się szczepów opornych.
W pracowniach mikrobiologii ALAB laboratoria oznaczamy wrażliwość na leki zarówno metodami manualnymi, jak i automatycznymi. Od roku 2011 do interpretacji wyników oznaczania lekowrażliwości stosujemy rekomendacje EUCAST (ang. European Committee on Antimicrobial Susceptibility Testing).
PAMIĘTAJ!
- Pospolite przeziębienie, grypa, COVID-19 wywoływane są przez wirusy – antybiotyki na wirusy nie działają.
- Przyjmuj wyłącznie antybiotyki przepisane przez lekarza.
- Stosuj się do zaleceń lekarza, nie przerywaj kuracji.
- Racjonalne stosowanie antybiotyków prowadzi do ograniczenia rozwoju bakterii wieloopornych.
