Anoreksja, nazywana również jadłowstrętem psychicznym, to zaburzenie psychosomatyczne, które może wiązać się z wystąpieniem poważnych powikłań oraz zagrożeniem zdrowia i życia pacjenta. Jakie są objawy anoreksji i jak wygląda leczenie tego schorzenia? Dowiedz się, jakie badania warto wykonać w przebiegu anoreksji i jakie są najczęstsze powikłania tej choroby.
Spis treści:
- Anoreksja: co to jest?
- Czy anoreksja to choroba psychiczna?
- Jak wygląda anoreksja?
- Anoreksja: przyczyny zaburzeń odżywiania
- Anoreksja: kryteria diagnostyczne
- Anoreksja: leczenie
- Anoreksja: powikłania i skutki zaburzeń odżywiania
Anoreksja: co to jest?
Anoreksja to zespół chorobowy, którego istotą jest zmniejszenie masy ciała na skutek świadomego ograniczania przyjmowania pokarmów. W ogromnej większości (nawet 90% przypadków) przypadłość ta dotyka kobiet. Szczyt zachorowań przypada na drugą dekadę życia, a więc na okres nastoletni. Częstość występowania anoreksji w populacji dziewcząt oraz młodych kobiet wynosi około 0,22–0,85%.
Warto wspomnieć, że wyróżnić można dwa typy anoreksji, a mianowicie:
- typ restrykcyjny – w czasie epizodu anorektycznego bardzo rzadko dochodzi do niepohamowanego przyjmowania pokarmów lub zjawisk takich jak prowokowanie wymiotów, przyjmowanie substancji przeczyszczających lub moczopędnych,
- typ bulimiczno-wydalający – w tym typie jadłowstrętu w czasie trwającego epizodu anorektycznego regularnie dochodzi do niekontrolowanego przyjmowania pokarmów i czynności wymienionych w poprzednim akapicie.
Z czym można pomylić anoreksję?
Należy mieć świadomość, że brak apetytu, a także spadek masy ciała nie zawsze związane są z jadłowstrętem psychicznym. W rozpoznaniu różnicowym należy w tym przypadku wziąć pod uwagę również takie schorzenia jak:
- zaburzenia wchłaniania,
- nowotwory złośliwe,
- cukrzyca typu 1,
- schorzenia podwzgórza i przysadki (w tym guzy uciskające na te gruczoły i powodujące zaburzenia wydzielania hormonów),
- niedoczynność przysadki mózgowej,
- niewydolność kory nadnerczy.
W trakcie diagnostyki anoreksji konieczna może być konsultacja internistyczna i endokrynologiczna celem wykluczenia wyżej wymienionych jednostek chorobowych.
Anoreksja: grupa ryzyka
Zauważono, że niektórzy pacjenci są bardziej narażeni na wystąpienie anoreksji. Do czynników ryzyka rozwoju tego schorzenia zalicza się przede wszystkim:
- płeć żeńska,
- wiek nastoletni,
- występowanie zaburzeń odżywiania lub innych schorzeń psychosomatycznych w rodzinie,
- zaburzenia psychiatryczne w wywiadzie rodzinnym (na przykład depresja czy zaburzenia lękowe),
- nieprawidłowości w relacjach z rodziną,
- presja społeczna lub zawodowa w odniesieniu do szczupłej sylwetki i masy ciała,
- perfekcjonizm, osobowość anankastyczna,
- mała masa urodzeniowa,
- wcześniactwo w wywiadzie.
>> To może Cię zainteresować: Mikrobiota jelitowa w zaburzeniach psychiatrycznych
Czy anoreksja to choroba psychiczna?
Anoreksja jest zaliczana jest do zaburzeń odżywiania, które są chorobami z kręgu schorzeń psychiatrycznych. Jadłowstręt psychiczny jest też określany mianem schorzenia psychosomatycznego, co oznacza, że nieprawidłowości ze strony konkretnych tkanek i narządów wynikają pierwotnie z istnienia nieprawidłowości psychicznych.
Jak wygląda anoreksja?
Na pierwszy rzut oka wysuwa się przede wszystkim zanik tkanki tłuszczowej i tkanki mięśniowej. Skóra pacjentów z anoreksją jest typowo sucha i łuszcząca, a co charakterystyczne – pokrywa ją delikatny meszek (nazywany lanugo). Jest to meszek odpowiadający meszkowi płodowemu. Lokalizuje się on przede wszystkim w okolicy pleców i przedramion. Widoczne mogą być również obrzęki związane z niedoborem białek oraz zaburzeniami elektrolitowymi.
Objawy anoreksji
Inne, równie ważne objawy kliniczne, które mogą towarzyszyć anoreksji to:
- obniżenie ciśnienia i spadek częstości pracy serca,
- zawroty głowy,
- objawy niewydolności serca,
- zaparcia, wzdęcia, okresowo biegunki,
- osłabienie i zanik mięśni,
- brak miesiączki,
- zmiany zanikowe w obrębie układu rozrodczego,
- osłabienie,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- bóle mięśniowo-szkieletowe,
- obniżenie nastroju,
- nietolerancja zimna.
>> Przeczytaj także: Tężyczka utajona a stres i nerwica. Objawy, diagnostyka i leczenie przypadłości
Anoreksja: przyczyny zaburzeń odżywiania
Nie jest znana jedna, konkretna przyczyna odpowiadająca za wystąpienie anoreksji. Na podłoże tej choroby składają się zarówno czynniki genetyczne, psychologiczne, jak i neurobiologiczne. Zauważono, że u pacjentów cierpiących na anoreksję widoczna jest nieprawidłowa aktywność układu opioidowego i dopaminergicznego. Co więcej, zaobserwowano u nich nieprawidłowe wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za regulowanie ośrodka głodu i sytości, w tym leptyny i adiponektyny.
Pod względem psychologicznym, pacjentów z jadłowstrętem psychicznym cechuje ogromna potrzeba kontroli nad własnym ciałem i życiem, co skutkuje rygorystycznymi dietami i obsesyjnym kontrolowaniem masy ciała.
Anoreksja: kryteria diagnostyczne
W postawieniu diagnozy anoreksji niezbędne jest spełnienie specjalnych kryteriów American Psychiatric Association, które obejmują między innymi:
- utrzymywanie masy ciała pacjenta przy dolnej granicy lub poniżej masy należnej,
- odczuwanie silnego lęku przed zwiększeniem masy ciała lub otyłością i nadwagą,
- nieprawidłowe postrzeganie własnego ciała,
- negowanie niebezpieczeństwa związanego z nieprawidłowo niską masą ciała,
- brak miesiączki dotyczący przynajmniej trzech kolejnych cykli.
>> Sprawdź również: Dopamina – co to jest i jaką rolę pełni? Badanie, normy
Anoreksja: leczenie
Leczenie jadłowstrętu psychicznego wymaga holistycznego podejścia do pacjenta oraz współpracy różnych specjalistów. Kluczowe jest wyrównanie zaburzeń internistycznych oraz włączenie leczenia żywieniowego, którego celem jest wzrost masy ciała o 0,5–1,5 kg na tydzień podczas pobytu w szpitalu lub 250–500 g na tydzień, w sytuacji, gdy leczenie ma miejsce poza szpitalem. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że leczenie żywieniowe nie będzie skuteczne bez jednoczesnej psychoterapii. W wielu przypadkach konieczna jest również terapia rodzinna.
W niektórych sytuacjach konieczne jest włączenie leczenia przeciwdepresyjnego, jednak zależy to od konkretnego przypadku – takie leczenie jest dobierane w sposób indywidualny. W sytuacji wystąpienia niedoborów witamin lub zaburzeń internistycznych, konieczne jest ich leczenie.
Jakie badania wykonać przed rozpoczęciem leczenia anoreksji?
W trakcie diagnozowania i leczenia anoreksji badania laboratoryjne odgrywają istotną rolę, ponieważ schorzeniu może towarzyszyć wiele odchyleń dotyczących innych układów. U pacjentów tych wykonuje się takie oznaczenia laboratoryjne jak na przykład:
- morfologię krwi obwodowej – anoreksji może towarzyszyć niedokrwistość, neutropenia i małopłytkowość, a więc nieprawidłowo niska liczba płytek krwi,
- stężenie potasu, chlorków, fosforanów, wapnia, magnezu, sodu – chorobę często wikłają zaburzenia elektrolitowe,
- stężenie glukozy we krwi – anoreksji może tworzyć spadek tego stężenia,
- stężenie kreatyniny – jej wzrost może świadczyć o zaburzeniach funkcji nerek,
- stężenia albuminy – należącej do białek,
- badania hormonalne – w tym oznaczenie: poziomu estrogenów, kortyzolu, hormonów wydzielanych przez podwzgórze i przysadkę mózgową.
Anoreksja: powikłania i skutki zaburzeń odżywiania
Nieprawidłowo leczona anoreksja może wiązać się z wystąpieniem poważnych powikłań, w tym między innymi:
- zaburzeń kardiologicznych takich jak zaburzenia rytmu serca czy rozwój niewydolności serca,
- osteoporozy i w konsekwencji złamań kości,
- zaburzeń hormonalnych, w tym zaburzeń miesiączkowania, zaburzeń płodności,
- zaburzeń neurologicznych, w tym między innymi redukcji masy i objętości kory mózgowej,
- spowolnienie motoryki przewodu pokarmowego,
- zanik pochwy, zmniejszenie macicy.
Anoreksja to zaburzenie psychiczne, które wpływa na niemal wszystkie układy i narządy organizmu człowieka. Wczesne postawienie diagnozy i włączenie wielokierunkowego leczenia pozwala na zmniejszenie ryzyka wystąpienia poważnych powikłań. Leczeniem jadłowstrętu psychicznego zajmują się lekarze psychiatrzy oraz w razie potrzeby są do tego procesu włączani lekarze innych specjalności.
Bibliografia
- P. Nogal, A. Lewiński, Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa), Endokrynologia Polska, Tom 59, Numer 2/2008,
- B. Baranowska, Zaburzenia zachowania związane z odżywianiem: Jadłowstręt psychiczny łac., ang. anorexia nervosa, Psychiatria w POZ, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/poz/psychiatria/inne_zaburzenia/89830,zaburzenia-zachowania-zwiazane-z-odzywianiem-cz-ijadlowstret-psychiczny-lac-ang-anorexia-nervosa (dostęp:02.10.2024),
- F. Rybakowski i inni, Czynniki genetyczne w etiologii jadłowstrętu psychicznego, Psychiatria Polska 2001; 1: 71–8.
