Główną przyczyną anginy zarówno u dzieci, jak i u dorosłych są wirusy. Artykuł odpowiada na pytania, jakie wirusy najczęściej wywołują zapalenia górnych dróg oddechowych, jak przebiega choroba o etiologii wirusowej i czym różni się od anginy bakteryjnej oraz które badania laboratoryjne pozwalają ustalić przyczyny infekcji, a także jak przebiega jej leczenie.
Spis treści:
- Angina wirusowa – czym jest?
- Angina wirusowa – objawy u dorosłych i dzieci
- Angina wirusowa a bakteryjna – różnice
- Angina wirusowa – diagnostyka
- Angina wirusowa – podsumowanie
Angina wirusowa – czym jest?
Angina jest ostrym zapaleniem śluzówki gardła i migdałków podniebiennych wywołanym przez różne drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby). Wirusowa przyczyna anginy dotyczy ok.:
- 95% przypadków choroby u dorosłych,
- 70-85% przypadków wśród dzieci.
Za infekcję wirusową górnych dróg oddechowych odpowiadają przede wszystkim rinowirusy i koronawirusy (65% przypadków). Może być ona spowodowana również przez adenowirusy, wirusy paragrypy, RSV czy wirus Epsteina–Barr.
Angina wirusowa ma zazwyczaj charakter sezonowy, ze szczytem zachorowań późną jesienią, zimą i wczesną wiosną. Źródłem zakażenia są osoby chore. Wirusy są przenoszone drogą kropelkową w trakcie mówienia, kaszlu czy kichania. Do zakażenia dochodzi również przez bezpośredni kontakt z wydzielinami z górnych dróg oddechowych osób zainfekowanych.
Okres wylęgania choroby wynosi 1–6 dni. Objawy anginy wirusowej ustępują samoistnie po 3-4 dniach. Chory staje się źródłem zakażenia dla otoczenia na 1-2 dni przed pojawieniem się objawów i pozostaje zakaźny, zależnie od rodzaju wirusa, do 3 tygodni po ustąpieniu choroby.
Czynniki ryzyka zachorowania na anginę to:
- kontakt z chorym na zapalenie gardła i migdałków podniebiennych o podłożu infekcyjnym – częsta przyczyna zachorowań w dużych skupiskach (żłobki, przedszkola, szkoły); szacuje się, że wśród współdomowników chorego prawdopodobieństwo zakażenia dotyczy 2 na 3 osoby,
- wiek – częściej chorują dzieci w wieku 5-15 lat, w przypadku mononukleozy zakaźnej młodzież i młodzi dorośli,
- zaburzenia odporności.
>> Przeczytaj o: Powracające infekcje i alarmujące statystyki: krztusiec, różyczka i odra
Angina wirusowa – objawy u dorosłych i dzieci
U osób dorosłych wirusy są zdecydowanie główną przyczyną anginy – odpowiadają za 95% przypadków choroby. U dzieci, mimo że wirusy również przeważają wśród czynników etiologicznych anginy, często dochodzi do zakażeń bakteryjnych. Angina o podłożu bakteryjnym jest wywoływana przede wszystkim przez Streptococcus pyogenes (paciorkowca ropotwórczego grupy A).
Angina wirusowa charakteryzuje się powolnym narastaniem objawów chorobowych i przebiega zazwyczaj łagodnie.
Objawami klinicznymi pojawiającymi w przebiegu choroby są:
- ból i zaczerwienienie gardła,
- ból głowy,
- ból mięśni i stawów,
- niewielka gorączka (<38°C) lub prawidłowa temperatura ciała,
- chrypka, kaszel, nieżyt nosa,
- zapalenie spojówek,
- czasami owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej,
- biegunka.
Warto zdawać sobie sprawę również z tego, że czasami wirusowe zapalenie gardła może przypominać anginę bakteryjną. Tak dzieje się w przypadku mononukleozy zakaźnej, wywoływanej przez wirusa Epsteina–Barr (EBV), kiedy na początku infekcji pojawia się wysoka gorączka, węzły chłonne szyjne ulegają powiększeniu, migdałki podniebienne są powiększone i pokryte biało-szarym nalotem.
Mononukleozę zakaźną od anginy paciorkowcowej odróżnia:
- uogólniony charakter powiększenia węzłów chłonnych,
- długotrwała gorączka (10-14 dni),
- powiększenie wątroby i śledziony,
- zatkany nos,
- obrzęk powiek.
Angina wirusowa a bakteryjna – różnice
Anginę wirusową od anginy bakteryjnej różni przede wszystkim tempo rozwoju choroby i stopień nasilenia objawów.
Angina wirusowa – diagnostyka
Diagnozowanie anginy opiera się na objawach klinicznych oraz na wynikach badań laboratoryjnych. Rozróżnienie anginy o podłożu wirusowym i bakteryjnym jest niezwykle ważne ze względu na konieczność podjęcia odpowiedniej terapii chorego. Antybiotyki stosowane są wyłącznie w anginie bakteryjnej.
Wstępne rozpoznanie ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych obejmuje:
- wywiad i badanie przedmiotowe (badanie gardła, jamy ustnej, węzłów chłonnych),
- różnicowanie etiologii zakażenia w oparciu o skalę punktową wg Centora/McIsaaca (określa prawdopodobieństwo anginy paciorkowcowej).
Obraz kliniczny w przebiegu anginy może być niejednoznaczny i może nasuwać wątpliwości związane z etiologią infekcji. Rozwianiu wątpliwości służą badania laboratoryjne. Najczęściej stosowane są testy potwierdzające lub wykluczające zakażenie bakteryjne, ponieważ przekłada się to na podjęcie decyzji o stosowaniu antybiotyków.
W diagnostyce laboratoryjnej wykorzystywane są:
- szybkie testy antygenowe w kierunku paciorkowca grupy A (ujemne w przypadku zakażenia wirusowego),
- posiew mikrobiologiczny, w którym wykrywane są bakterie i grzyby (ujemny wynik może wskazywać na zakażenie wirusowe).
W niektórych przypadkach zapalenia gardła (np. w mononukleozie zakaźnej) konieczne jest przeprowadzenie badań ukierunkowanych na wirusa. Stosowane są wtedy testy serologiczne i molekularne (genetyczne). Pomocne są również inne badania laboratoryjne, np. morfologia krwi z rozmazem czy ocena aktywności aminotransferaz (AlAT, AspAT).
Angina wirusowa – leczenie
W terapii anginy wirusowej, w przeciwieństwie do anginy o etiologii bakteryjnej, nie są stosowane antybiotyki. Chory wymaga leczenia objawowego, które obejmuje:
- odpoczynek,
- przebywanie w dobrze nawilżonym pomieszczeniu,
- spożywanie dużej objętości płynów,
- spożywanie pokarmów niedrażniących śluzówki gardła,
- płukanie gardła roztworem soli,
- przyjmowanie w razie potrzeby leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych,
- stosowanie leków o działaniu miejscowym (łagodzących ból i działających przeciwzapalnie).
Rokowania w anginie wirusowej są pomyślne. Powikłania po przechorowaniu są rzadkie, znacznie rzadsze niż po anginie o etiologii bakteryjnej.
UWAGA: Błędne rozpoznanie i podanie antybiotyków w anginie wirusowej naraża pacjenta na:
- skutki uboczne działania leku,
- niszczenie flory fizjologicznej,
- szerzenie lekooporności drobnoustrojów.
Podanie choremu na mononukleozę zakaźną antybiotyków z grupy aminopenicylin (np. amoksycyliny) powoduje wystąpienie na skórze czerwonej, rozsianej wysypki przypominającej wysypkę w przebiegu odry (dotyczy 80–90% pacjentów).
Angina wirusowa – podsumowanie
- Wirusy są najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych,
- Za infekcję wirusową górnych dróg oddechowych odpowiadają przede wszystkim rinowirusy i koronawirusy (65% przypadków),
- Angina wirusowa charakteryzuje się powolnym narastaniem objawów klinicznych i ma zazwyczaj łagodniejszy przebieg niż angina bakteryjna,
- Głównym celem różnicowania etiologii anginy jest unikanie podawania choremu antybiotyków w przypadku zakażenia wirusami,
- Terapia anginy wirusowej opiera się na leczeniu objawowym.
Piśmiennictwo
- dr hab. med. Bożena Skotnicka, Angina – objawy, przyczyny, leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/78438,angina-objawy-przyczyny-leczenie (dostęp 05.12.2024 r.).
- Leszek Szenborn, Piotr Sawiec, Jacek Mrukowicz, Ostre zapalenie gardła i migdałków (angina), https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.3.?postlogin= (dostęp 05.12.2024 r.).
- dr hab. n. med. Ernest Kuchar, Mononukleoza zakaźna u dorosłych, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/160210,mononukleoza-zakazna-u-doroslych (dostęp 08.12.2024 r.).
