Aminotransferaza alaninowa (ALT) – co to jest? Co oznacza podwyższony wynik badania?      

Aminotransferaza alaninowa (ALT) jest enzymem produkowanym głównie w wątrobie, a jego obecność w krwiobiegu w znaczących ilościach może wskazywać na zaburzenia funkcjonowania tego narządu. ALT, obok aminotransferazy asparaginianowej (AST), jest kluczowym markerem stosowanym w diagnostyce chorób wątroby, takich jak zapalenie czy marskość. Enzym ten wspiera reakcje metaboliczne w organizmie, które są częścią cyklu Krebsa – kluczowego procesu dostarczającego energię komórkom. Poniżej przyjrzymy się bliżej badaniu ALT, omówimy, kiedy warto je wykonać, jak interpretować wyniki oraz co mogą oznaczać odchylenie od normy.

Spis treści:

1. Co to jest aminotransferaza alaninowa?
2. Kiedy wykonać badanie ALT?
3. Badanie krwi ALT – jak interpretować wyniki?
   • Podwyższony poziom ALT – o czym świadczy?
   • Za niski poziom ALT – na co może wskazywać?

Co to jest aminotransferaza alaninowa?

Aminotransferaza alaninowa (ALT) to enzym transaminujący, co oznacza, że odpowiada za przenoszenie grup aminowych między aminokwasami. Jest to istotne dla procesów energetycznych organizmu, szczególnie w metabolizmie wątroby, która jest głównym miejscem występowania ALT. Enzym ten bierze udział w konwersji alaniny w pirogronian – produkt, który ostatecznie dostarcza energii komórkom poprzez cykl Krebsa. Podczas uszkodzenia komórek wątrobowych ALT przenika do krwi, co powoduje jego wzrost w wynikach badań laboratoryjnych.

Ponieważ ALT jest najbardziej skoncentrowane w wątrobie, jego poziom we krwi jest uważany za bardziej specyficzny wskaźnik uszkodzenia tego narządu niż AST. Z tego powodu lekarze często analizują ALT wraz z innymi markerami wątrobowymi (poziom poszczególnych można zmierzyć w ramach tzw. pakietu wątrobowego), aby dokładniej określić, jaki rodzaj zmian zachodzi w organizmie i czy są one powiązane z wątrobą.

Kiedy wykonać badanie ALT?

Badanie poziomu ALT jest zalecane przede wszystkim w przypadkach podejrzenia chorób wątroby, zwłaszcza jeśli pojawiają się takie objawy jak żółtaczka, ciemne zabarwienie moczu, bóle brzucha, nadmierne zmęczenie lub utrata apetytu. Objawy te mogą świadczyć o stanach zapalnych wątroby (np. zapaleniu wątroby wywołanym przez wirusy) lub jej uszkodzeniu spowodowanym przez toksyny, takie jak alkohol czy niektóre leki.

Badanie ALT może być także wskazane u osób z grup podwyższonego ryzyka chorób wątroby – np. u osób z przewlekłym nadużywaniem alkoholu, cukrzycą, otyłością, czy u tych, którzy przyjmują leki mogące wpływać na funkcje wątroby. Regularna ocena poziomu ALT jest także częścią kontroli stanu zdrowia u pacjentów przyjmujących długoterminowo leki hepatotoksyczne, czyli takie, które mogą uszkadzać wątrobę.

Badanie krwi ALT – jak interpretować wyniki?

Przyjmuje się, że u zdrowych dorosłych poziom ALT nie powinien przekraczać 40 U/L. Należy pamiętać, że wynik pojedynczego badania powinien być oceniany przez lekarza w kontekście ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz innych wyników badań laboratoryjnych.

Wynik w normie zazwyczaj świadczy o prawidłowym funkcjonowaniu wątroby, choć warto pamiętać, że niektóre przewlekłe choroby wątroby, zwłaszcza we wczesnych stadiach, mogą przebiegać bez znaczącego wzrostu ALT. Stąd niekiedy ALT jest monitorowane w połączeniu z innymi wskaźnikami wątrobowymi, takimi jak AST i fosfataza alkaliczna (ALP), co zwiększa precyzję diagnostyczną.

Podwyższony poziom ALT – o czym świadczy?

Podwyższony poziom ALT we krwi zazwyczaj sugeruje uszkodzenie wątroby, jednak jego wartość może być różnie interpretowana w zależności od stopnia podwyższenia:

• Łagodny wzrost ALT (do 2-3 razy powyżej normy) – może świadczyć o niewielkim lub przejściowym uszkodzeniu wątroby, np. po przyjęciu niektórych leków, nadużyciu alkoholu lub w wyniku lekkiego stłuszczenia wątroby. Może być też reakcją organizmu na przejściowy stan zapalny.
• Umiarkowany wzrost ALT (3-10 razy powyżej normy) – może być sygnałem chorób przewlekłych, takich jak przewlekłe zapalenie wątroby (np. wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C) lub marskość wątroby. Taki wynik wymaga dokładniejszej diagnostyki oraz monitorowania funkcji wątroby.
• Znaczny wzrost ALT (powyżej 10 razy normy) – może sugerować poważne uszkodzenie wątroby, często związane z ostrym zapaleniem wątroby, toksycznym uszkodzeniem (np. przez nadmierne spożycie paracetamolu) lub niedokrwieniem wątroby. Tak wysokie wartości ALT są zwykle traktowane jako stan alarmowy i wymagają natychmiastowej interwencji medycznej.

Za niski poziom ALT – na co może wskazywać?

Choć większość uwagi w diagnostyce poświęca się podwyższonym poziomom ALT, jego wartości poniżej normy również mogą dostarczyć cennych informacji. Bardzo niski poziom ALT, choć występuje rzadziej, może wskazywać na:

• Niedobory witamin i składników odżywczych – niskie ALT bywa związane z niedoborami witaminy B6, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania ALT.
• Choroby metaboliczne lub zaburzenia czynności wątroby – w rzadkich przypadkach niski poziom ALT może pojawiać się w wyniku zaawansowanych chorób wątroby, gdy liczba komórek wątrobowych jest zredukowana.
• Ciąża – niski poziom ALT można obserwować w ciąży, co jest najczęściej zjawiskiem fizjologicznym i nie wymaga interwencji.

Warto jednak podkreślić, że niski poziom ALT rzadko jest sam w sobie traktowany jako powód do niepokoju – znaczenie ma tu kontekst kliniczny oraz inne parametry zdrowotne pacjenta.

Aminotransferaza alaninowa (ALT) to istotny marker w diagnostyce chorób wątroby, odgrywający kluczową rolę w wykrywaniu stanów zapalnych, toksycznych uszkodzeń czy chorób przewlekłych. Wzrost ALT jest zazwyczaj sygnałem ostrzegawczym, który nie powinien być lekceważony, zwłaszcza w połączeniu z objawami takimi jak zmęczenie, żółtaczka czy bóle brzucha. Dzięki badaniom kontrolnym ALT możliwe jest wczesne wykrycie chorób wątroby, co pozwala na szybszą i skuteczniejszą interwencję.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/103906,aminotransferazy-alaninowa-i-asparaginowa-alat-i-aspat
2. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51063,proby-watrobowe
3. Sherman KE. Alanine aminotransferase in clinical practice. A review. Arch Intern Med. 1991 Feb;151(2):260-5.
4. Senior JR. Alanine aminotransferase: a clinical and regulatory tool for detecting liver injury-past, present, and future. Clin Pharmacol Ther. 2012 Sep;92(3):332-9.
5. Liu Z., Que S., Xu J., Peng T. Alanine aminotransferase-old biomarker and new concept: a review. Int J Med Sci. 2014 Jun 26;11(9):925-35.