Czym jest nietolerancja histaminy i jak się objawia? Co sprawia, że często bywa mylona z alergią? Jakie badania wykonać, jeśli podejrzewamy nietolerancję histaminy? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym tekście – zapraszamy do lektury!
Po zjedzeniu sera żółtego, niektórych ryb albo truskawek, czy po wypiciu czerwonego wina mam katar, kicham, cieknie mi z nosa. Czasem miewam migrenowe bóle głowy albo zaczerwienioną twarz. Lekarze podejrzewali alergię, ale wszystkie testy wyszły ujemne. Wykluczono także migrenę. Niestety dolegliwości nie ustępują, nie pomagają również żadne leki.
Inny możliwy scenariusz to pokrzywka i świąd skóry, które występują pomimo wyeliminowania większości chemikaliów czy kosmetyków. Diagnostyka w kierunku alergii nie dała odpowiedzi na pytanie, co może być przyczyną tych dolegliwości. Doraźnie pomagają maści ze sterydami, jednak objawy ciągle powracają.
Brzmi znajomo? Jeśli tak, zapraszamy do dalszej części artykułu, ponieważ może to być nietolerancja histaminy.
Skąd w naszym organizmie bierze się histamina i jaką odgrywa rolę?
W organizmie człowieka są dwa źródła histaminy – produkcja wewnętrzna oraz pożywienie.
Histamina pełni szereg ważnych funkcji w ciele człowieka, dlatego nasz organizm produkuje niewielkie jej ilości. Histamina ma swoje zadania w układzie krążenia, układzie oddechowym, pokarmowym, w mózgu i w skórze. Jest mediatorem reakcji zapalnych oraz alergicznych, stąd jej ważna rola w reakcjach obronnych organizmu. Histamina ma również swoje miejsce w procesie czuwania i zasypiania. Jej nadmiar utrudnia zasypianie, dlatego jednym z objawów nietolerancji histaminy mogą być problemy z zasypianiem i utrzymaniem głębokiego snu. Wiele osób kojarzy, iż stare leki przeciwhistaminowe, stosowane w alergiach działały nasennie. Właśnie dlatego, że histamina jest zaangażowana w proces snu i czuwania.
Jedną z ważnych funkcji histaminy jest stymulowanie wytwarzania kwasu solnego w żołądku. Zjawisko to odkrył polski uczony Leon Popielski. W historii medycyny było to bardzo ważne odkrycie, ponieważ pozwoliło na wytworzenie jednego z pierwszych leków stosowanych w chorobie wrzodowej żołądka.
| WAŻNE! Nadmiar histaminy utrudnia zasypianie. Dlatego jednym z objawów nietolerancji histaminy mogą być problemy z zaśnięciem i utrzymaniem głębokiego snu. |
Drugie źródło histaminy to nasza dieta. Histamina jest aminą biogenną powstającą z aminokwasu L-histydyny w procesie przechowywania i dojrzewania produktów spożywczych. Dużo histaminy zawierają długo dojrzewające wędliny, np. salami lub kindziuk, twarde żółte sery, np. parmezan, czerwone wino i szampan, a także marynowane śledzie. Spotkamy ją również w owocach morza, np. ostrygach i niektórych rybach, np. w tuńczyku. Bombę histaminową stanowi pizza. Ciekawym jest fakt, iż niektóre pokarmy nie zawierają histaminy, ale ich spożycie wyzwala w naszym organizmie jej produkcję. Należą do nich truskawki, czekolada, ananas, papaja, pomidory (ketchup!), szpinak, cynamon. Również pokarmy zawierające barwniki spożywcze, szczególnie tartrazynę, mogą być wyzwalaczami produkcji histaminy. Wreszcie mogą to być leki – antybiotyki, diuretyki, środki kontrastowe, znieczulające, mukolityczne.
| WAŻNE! Pacjenci z nietolerancją histaminy powinni unikać kiszonek. Te bardzo zdrowe i bogate w probiotyki przetwory zawierają również histaminę, dlatego mogą prowokować występowanie niekorzystnych objawów. |
CIEKAWOSTKA
Nietolerancję histaminy, czy zatrucie histaminą po raz pierwszy opisano w 1974 roku w USA, kiedy 232 osoby zatruły się tuńczykiem z puszki. Początkowo myślano, że przyczyną zatrucia są bakterie, ale ostatecznie okazało się, że jest to właśnie duże stężenie histaminy. Dlatego ryby morskie lub oceaniczne muszą być filetowane i mrożone na statkach. Inaczej grozi nam zatrucie m.in. histaminą.
Skąd bierze się nietolerancja histaminy?
Nadmiar histaminy nie jest korzystny dla naszego funkcjonowania, dlatego natura wyposażyła nas w enzym nazywany DAO (diaminooksydazę), który rozkłada i unieszkodliwia histaminę. Mogą jednak zdarzyć się sytuacje, gdy histaminy będzie tak dużo, że DAO nie będzie w stanie jej rozłożyć. Z drugiej strony – znacznie częściej – spotykamy się z syndromem zbyt niskiej aktywności DAO, które nie radzi sobie nawet wówczas, gdy histamina nie występuje w nadmiarze. Efekt obydwu scenariuszy jest taki sam: histamina nie jest rozkładana, rozwija się nietolerancja i występują jej objawy.
| WAŻNE! Główną przyczyną nietolerancji histaminy jest zaburzona aktywność DAO – diaminooksydazy. |
Jakie są objawy nietolerancji histaminy? Dlaczego są mylone z objawami alergii?
Objawy nietolerancji histaminy łudząco przypominają objawy alergiczne, gdyż w obu procesach uczestniczy histamina. Podstawą każdego z nich jest jednak inny mechanizm, dlatego nietolerancja histaminy nazywana jest pseudoalergią.
Do objawów nietolerancji histaminy należą:
- wodnisty katar, kichanie, zaczerwienienie i świąd twarzy
- wysypki, zaczerwienienie i świąd skóry, pokrzywka
- łzawienie i swędzenie oczu
- bóle głowy, zwłaszcza migrenowe
- bóle brzucha, zaburzenia motoryki jelit prowadzące do biegunek
- trudności z zasypianiem, bezsenność pomimo zażywania leków
- kaszel, duszność
- bolesne miesiączki
Jak widać, objawy związane z niekorzystnym działaniem histaminy mogą być bardzo zróżnicowane, również, jeśli chodzi o ich nasilenie – od łagodnych do ciężkich. Mogą dotyczyć skóry, przewodu pokarmowego, układu oddechowego, układu krążenia, układu nerwowego. To sprawia, że pacjent z tą dolegliwością odwiedza lekarzy wielu specjalności, w niektórych przypadkach jest kierowany nawet do psychiatry.
Diagnostyka nietolerancji histaminy – jakie badania trzeba wykonać i kiedy?
Diagnostyka nietolerancji histaminy nie jest trudna. W praktyce powinno się ją wykonać, jeśli:
- pomimo typowych dla alergii objawów wykonane testy są całkowicie ujemne
- utrzymują się problemy z zasypianiem pomimo przyjmowanych leków
- występują objawy wymienione w tym artykule, a wykluczono ich inne przyczyny
| WAŻNE! Jeśli pomimo typowych objawów alergii wykonywane testy są całkowicie ujemne, jest to wskazanie do diagnostyki nietolerancji histaminy i zbadania aktywności enzymu DAO. |
Na czym polega diagnostyka nietolerancji histaminy?
W praktyce możemy oznaczyć kilka parametrów. Jednym z nich jest zmierzenie stężenia histaminy w surowicy krwi, jednak może to być badanie niewystarczające. Jest to fotografia stanu aktualnego i w żaden sposób nie podpowiada, jaka jest przyczyna nietolerancji. Ciekawostką tego badania jest natomiast fakt, iż objawy mogą zależeć od stężeń histaminy. W 2007 roku ukazała się praca opisująca następujące zależności:
- poziom 1-2 ng/ml – wzrost wydzielania kwaśnych soków żołądkowych, wzrost częstości akcji serca, zaczerwienienie skóry twarzy
- 3-5 ng/ml – ból głowy, pokrzywka, świąd
- 7-12 ng/ml – skurcz oskrzeli, duszność
- około 100 ng/ml – zatrzymanie akcji serca
Pełniejszy obraz nietolerancji pokaże badanie aktywności enzymu DAO. Jeśli jest ona zmniejszona, nasz organizm w ograniczonym stopniu toleruje histaminę. Materiałem do badania jest krew. Nie wymaga ono specjalnego przygotowania, jednak rekomenduje się, aby wykonywać je rano, na czczo, po całonocnym wypoczynku. Prawidłowe stężenie enzymu DAO powinno wynosić więcej niż 10 U/ml. Wartości 3-10 wskazują na podejrzenie nietolerancji histaminy, wartości poniżej 3 oznaczają nietolerancję. Bywa ona tak głęboka, iż wartości enzymu DAO mogą być nieoznaczalne.
Warto wiedzieć, że do rozwinięcia pełnej aktywności DAO wymagany jest odpowiedni poziom witaminy B6, miedzi oraz cynku. Jeśli te parametry nie są unormowane, dochodzi do względnego niedoboru DAO i związanych z tym objawów nietolerancji histaminy. Dlatego w dalszym etapie warto również zbadać poziom witaminy B6 oraz tych dwóch mikroelementów.
Należy pamiętać, iż nadmiar histaminy, a co za tym idzie jej nietolerancja, może być spowodowana dysbiozą lub SIBO. Dlatego w takich przypadkach należy również rozważyć diagnostykę mikrobioty jelitowej.
Nietolerancja histaminy – leczenie
Nietolerancję histaminy – jak wszystkie nietolerancje pokarmowe – powinno się leczyć poprzez odstawienie czynnika wywołującego objawy. Dlatego u osób z nietolerancją tej aminy należy ograniczyć lub wyeliminować spożycie pokarmów, które są w nią bogate lub stymulują jej zwiększoną produkcję w organizmie.
W opanowaniu objawów pomocne bywają leki przeciwhistaminowe. Jeśli natomiast mamy świadomość, iż możemy znaleźć się w sytuacji, gdy trudno będzie uniknąć pokarmów zawierających histaminę (np. jesteśmy zaproszeni na przyjęcie), można posiłkować się suplementem DAO, dostępnym w aptece. Jednak nie wolno zażywać tego suplementu bez laboratoryjnego potwierdzenia rozpoznania.
CIEKAWOSTKA
Stężenie enzymu DAO jest bardzo wysokie w ciąży, ponieważ duże jego ilości produkuje łożysko. Stąd wiele kobiet ciężarnych zaczyna tolerować, a nawet łaknąć, pokarmy bogate w histaminę, jak kiszonki czy czekolada.
Diagnostyka nietolerancji histaminy
Badanie uzupełniające:
- witamina B6 w surowicy
- miedź w surowicy
- cynk w surowicy
- badanie dysbiozy – ORGANIX GASTRO, FloraGEN
- diagnostyka SIBO
Osoby szerzej zainteresowane problemem nietolerancji histaminy zapraszamy do obejrzenia webinarium pt. „Nietolerancja histaminy”, które poprowadził dr Mirosław Mastej.
